The Adaptive Strategies of Young Podlasie Residents in the Face of Secularisation: An Analysis of Religiosity and Social Camouflage
DOI:
https://doi.org/10.15290/sp.2025.33.02.08Słowa kluczowe
sekularyzacja, religia, strategia kamuflażu, PodlasieAbstrakt
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie analizy procesów sekularyzacyjnych wśród osób młodych z wyższym wykształceniem zamieszkujących województwo podlaskie. Przedstawiamy również stosowane przez nich strategie adaptacyjne stosowane w trakcie powrotów do rodzinnych miejscowości. Badanie, na którym opiera się analiza, przeprowadzone zostało metodą wywiadów indywidualnych częściowo ustrukturyzowanych zawierających pytania retrospektywne z respondentami w wieku od 25 do 30 lat, którzy pochodzą ze wsi oraz małych miast województwa podlaskiego. Badanie ukazało dwa kluczowe zjawiska: znaczne osłabienie religijności u większości respondentów w młodym wieku oraz stosowanie strategii kamuflażu jako odpowiedzi na oczekiwania społeczne w rodzinnych miejscowościach. Ukazuje ono złożoną dynamikę zmian postaw religijnych, które zaczynają się już w okresie gimnazjum (około 14 roku życia), a nie zaś jak można by przypuszczać w okresie studiów. Respondenci stosują strategię kamuflażu podczas powrotów do środowiska rodzimego w celu uniknięcia konfliktów wynikających z różnic światopoglądowych oraz stygmatyzacji. Badanie ujawnia złożoność strategii adaptacyjnych, szczególnie zwracając uwagę na konflikt pomiędzy indywidualnymi przekonaniami a społecznymi oczekiwaniami w rodzinnych miejscowościach.
Bibliografia
Printed sources and subject literaturę
Atran S., Norenzayan A. (2004), Religion’s Evolutionary Landscape: Counterintuition, Commitment, Compassion, Communion, “Behav Brain Sci”, no. 27(6), pp.713–30, DOI: 10.1017/s0140525x04000172.
Barwiński M. (2014), Pogranicze jako przedmiot badań geografii politycznej, “Polish Borderlands Studies”, vol. 2 (1), pp.46–48.
Berger P.L. (1967), The Sacred Canopy: Elements of a Sociological Theory of Religion, New York.
Bieńkowska M. (2019), Socjologia pogranicza – badania pogranicza w ujęciu białostockiego środowiska socjologicznego, “Nauka”, no. (3), pp. 73–86, DOI: 10.24425/nauka.2019.129245.
Bocchiaro P., Zamperini A. (2012), Conformity, Obedience, Disobedience: The Power of the Situation, [in:] Psychology – Selected Papers, G. Rossi (ed.), London, pp. 275-294.
Borowik I. (2008), O zróżnicowaniu katolików w Polsce, “Chrześcijaństwo – Świat – Polityka”, vol. 2(6), pp. 23–27.
Borowik I. (2016), Przemiany religijne w Polsce na tle transformacji w Europie Środkowo-Wschodniej i globalizacji, [in:] Globalny i lokalny wymiar religii. Polska w kontekście europejskim, Borowik I., Górny A., Świątkiewicz W. (eds), Kraków, pp. 7–16.
Brighenti A.M., Castelli, A. (2016), Social Camouflage: Functions, Logic, Paradoxes. Distinktion, “Journal of Social Theory”, vol. 17(2), pp. 228–249 DOI: 10.1080/1600910X.2016.1217552.
Bruce S., Voas D. (2023), Secularization Vindicated, “Religions”, vol. 14(3), p. 301, DOI: 10.3390/rel14030301.
Bukraba-Rylska I. (2008), Religijność ludowa – zjawisko i związane z nim kontrowersje, “Wieś i Rolnictwo”, no.1 (138), pp. 50–73, DOI: 10.53098/wir.2008.1.138/03.
CBOS, Religijność polskiej wsi (2014), https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2014/K_003_14.PDF [date of access: 10.11.2024].
CBOS, Religijność młodych na tle ogółu społeczeństwa (2021), https://www.cbos.pl/SPISkOM.POL/2021/k_144_21.PDF [date of access: 10.11.2024].
CBOS, Religijność Polaków w ostatnich dziesięcioleciach (2024), https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2024/K_050_24.PDF [date of access: 10.11.2024].
Chaves M. (1994), Secularization as declining religious authority, “Social Forces”, vol. 72(3), pp. 749–774.
Cox H. (2013), The Secular City, Princeton.
Coleman T.J. III, Hood R.W., Jr., Streib H. (2018), An Introduction to Atheism, Agnosticism, and Nonreligious Worldviews, “Psychology of Religion and Spirituality”, vol. 10(3), pp. 203–206, DOI: 10.1037/rel0000213.
Cook J., Hull L., Crane L., Mandy W. (2022), Camouflaging in Autism: A Systematic Review, “Clin Psychol Rev.”, no. 89(102080),. DOI: 10.1016/j.cpr.2021.102080, Epub 2021 Sep 6. PMID: 34563942.
Czyżewski M. (2013), Socjologia interpretatywna i metoda biograficzna: przemiana funkcji, antyesencjalistyczne wątpliwości oraz sprawa krytyki, “Przegląd Socjologii Jakościowej”, vol. 9(4), pp. 14–27.
Deutsch M., Gerard H.B. (1955), A Study of Normative and Informational Social Influences upon Individual Judgment, “Journal of Abnormal Social Psychology”, no. 51, pp. 629–636.
Eberts M. (1998), The Roman Catholic Church and Democracy in Poland, “Europe Asia Studies”, vol. 50(5), pp. 817–842, DOI: 10.1080/09668139808412567.
Fereday J., Muir-Cochrane E. (2006), Demonstrating Rigor Using Thematic Analysis: A Hybrid Approach of Inductive and Deductive Coding and Theme Development, “International Journal of Qualitative Methods”, vol. 5(1), pp. 80–92.
Fesmire C., Ven, T. V.,Wright L. (2019), The Social Camouflage and Everyday Masks of the Con-Style Serial Rapist: A Sociological Analysis of Newspaper Accounts, “Journal of Qualitative Criminal Justice & Criminology”, vol. 7(3), DOI: 10.21428/88de04a1.eb804223.
Flatt K.N. (2023), Secularization Theory’s Differentiation Problem: Revisiting the Historical Relationship between Differentiation and Religion, “Religions”, vol. 14(7), pp. 828, DOI: 10.3390/rel14070828.
Grabowska M. (2018), Bóg a sprawa polska. Poza granicami teorii sekularyzacji, Warszawa.
GUS, Ludność. Stan i struktura oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2023 r. Stan w dniu 31 grudnia, 2023, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/ludnosc-stan-i-struktura-ludnosci-oraz-ruch-naturalny-w-przekroju-terytorialnym-w-2023-r-stan-w-dniu-31-12,6,36.html [date of access: 10.11.2024].
Kusano K., Jami W.A. (2022), Selected Anomalies or Overlooked Variability? Modernization Is Associated with Secularization in Countries with High Historical Wealth but Is Associated with Increasing Religiosity in Post-communist or Christian-minority Countries, “Current Research in Ecological and Social Psychology”, no. 3, pp. 1–17, DOI: 10.1016/j.cresp.2022.100036.
Kvale S. (2013), Prowadzenie wywiadów, Warszawa.
Lotz J.B. (1992), Bóg we współczesnym świecie, Kraków.
Łuczewski M. (2008), Czarnowski zabłądził w Zaciszu, „Miesięcznik Znak” 3 (634) pp. 59–81
Marody M., Konieczna-Sałamatin J., Sawicka M., Mandes S., Kacprowicz K., Bulkowski G., Bartkowski J. (2019), Społeczeństwo na zakręcie. Zmiany postaw i wartości Polaków w latach 1990–2018, Warszawa.
Mesoudi A. (2011), Cultural Evolution: How Darwinian Theory Can Explain Human Culture and Synthesize the Social Sciences, Chicago
Molteni F. (2020), Religious Change among Cohorts in Eastern Europe: A Longitudinal Analysis of Religious Practice and Belief in Formerly Communist Countries, “Religion and Society in Central and Eastern Europe”, no. 10(1), pp. 35–53.
Mouzelis N. (2012), Modernity and the Secularization Debate, “Sociology”, vol. 46(2), pp. 207–223, DOI: 10.1177/0038038511428756.
Norenzayan A, Gervais W.M. (2013), The Origins of Religious Disbelief, “Trends Cogn Sci”, no. 17(1), pp. 20, DOI: 10.1016/j.tics.2012.11.006.
Norris P., Inglehart R. (2011), Sacred and Secular: Religion and Politics Worldwide, Cambridge, DOI: 10.1017/CbO9780511894862.
Pennycook G., Cheyne J.A., Seli P, Koehler D.J., Fugelsang J.A. (2012), Analytic Cognitive Style Predicts Religious and Paranormal Belief, “Cognition”, no. 123(3), pp. 335–46, DOI: 10.1016/j.cognition.2012.03.003.
Paszkiewicz J. (1972), O Postawach Konformizmu I Nonkonformizmu, “ Etyka”, no. 10, pp. 119–36, DOI: 10.14394/etyka.257.
Pew Research Center (2018), https://www.pewforum.org/2018/06/13/the-age-gap-in-religion--around-the-world/ [date of access: 10.11.2024].
Poleszczuk J. (2004), Ewolucyjna teoria interakcji społecznych, Warszawa.
Predicting Religion: Christian, Secular and Alternative Futures (2003), Davie G., Heelas P., Woodhead L. (eds), Abingdon, DOI: 10.4324/9781315246161.
Puga-Gonzalez I., Voas D., Kiszkiel L., Bacon R.J., Wildman W.J., Talmont-Kaminski K., Shults F.L. (2022), Modeling Fuzzy Fidelity: Using Microsimulation to Explore Age, Period, and Cohort Effects in Secularization, “Journal of Religion and Demography”, no. 9(1–2), pp. 111–137, DOI: 10.1163/2589742x-bja10012.
Renz R. (2022), Religia rzymskokatolicka w życiu społeczności lokalnej w okresie międzywojennym: (na przykładzie diecezji kieleckiej), “Perspektywy Kultury”, no. 36(1), pp. 185–208, DOI: 10.35765/pk.2022.3601.13.
Requena M., Stanek M. (2013), Secularization in Poland and Spain after the Democratic Transition: a Cohort A nalysis, ”International Sociology”, no. 28(1), pp. 84–101, DOI: 10.1177/0268580912466551.
Sadanowicz E. (2018), Podlaska wielokulturowość i związane z nią problemy językowe mniejszości narodowych, “Pogranicze. Studia Społeczne”, no. 32, pp. 98–110.
Sadowski A. (2020), Społeczeństwo wielokulturowe z perspektywy pogranicza, Kraków.
Schulz J., Beauchamp J.,Bahrami-Rad D., Henrich J. (2019), The Church, Intensive Kinship, and Global Sychological Variation, “Science”, no. 366 (707), 2019, pp. 1–12.
Smith J.M. (2011), Becoming an Atheist in America: Constructing Identity and Meaning from the Rejection of Theism, “Sociology of Religion”, no. 72(2), pp. 215–237.
Smith J.A. (1995), Semi Structured Interviewing and Qualitative Analysis, [in:] Rethinking Methods in Psychology, Smith J.A., Harre R., Van Langenhove L. (eds), Thousand Oaks, pp. 9–26.
Sommer H. (1996), Przewartościowanie religijne młodej inteligencji (na przykładzie studentów Rzeszowa), “Studia Socjologiczne”, no. 3(142), pp. 91–111, DOI: 10.15290/pss.2018.32.07.
Speed D., Coleman T.J., III, Langston J. (2018), What Do You Mean, “What Does It All M ean? Atheism, Nonreligion, and Life Meaning, “SAGE Open”, no. 8, DOI: 10.1177/2158244017754238.
Sumerau J.E., Cragun R.T. (2016), ‘I Think Some People Need Religion’: The Social Construction of Nonreligious Moral Identities, “Sociology of Religion”, no. 77(4), pp. 386–407.
Stolz J. (2020), Secularization Theories in the Twenty-first Century: Ideas, Eviden-ce, and Problems. Presidential Address, “Social Compass”, no. 67(2), pp. 282–308, DOI: 10.1177/0037768620917320.
Taves A., Asprem E., Ihm E. (2018), Psychology, Meaning Making, and the Study of Worldviews: Beyond Religion and Non-religion, “Psychology of Religion and Spirituality”, no. 10, pp. 207–217, DOI: 10.1037/rel0000201.
Tomasello M., Kruger A.C., Ratner H. (1993), Cultural Learning, “Behavioral and Brain Sciences”, no. 16(3), pp. 495–511, DOI: 10.1017/S0140525X0003123X.
Trzebiatowska M. (2021), Presuming Religious Congruence? The Nonreligious and Catholicism in Poland, “Social Compass”, no. 68(4), pp. 653–670, DOI: 10.1177/0037768621994746.
Tyrała R. (2014), Bez Boga na co dzień. Socjologia ateizmu i niewiary, Kraków.
Weber E. (2018), Podlasie — gdzie religia spotyka magię, “Kultury Wschodniosłowiańskie – Oblicza i Dialog”, no. (4), pp. 209–215, DOI: 10.14746/kw.2014.4.18.
Williams Z.J. (2021), Commentary: The Construct Validity of ‘Camouflaging’ in Autism: Psychometric Considerations and Recommendations for Future Research - Reflection on Lai et al., “Child Psychol Psychiatry”, no. 63(1), pp. 118–121, DOI: 10.1111/jcpp.13468.
Voas D. (2009), The Rise and Fall of Fuzzy Fidelity in Europe, “European Sociological Review”, no. 25(2), pp. 155–168, DOI: 10.1093/esr/jcn044.
Voas D., Chaves, M. (2016), Is the United States a Counterexample to the Secularization Thesis?, “American Journal of Sociology”, no. 121(5), pp. 1517–1556,DOI: 10.1086/684202.
Zuckerman P. (2015), Faith No More: Why People Reject Religion, New York.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Ewa Dąbrowska - Prokopowska, Michalina Trochimowicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 5
Liczba cytowań: 0