Komitet Wojewódzki PZPR w Białymstoku 1949–1989 – członkowie, wybory, mechanizmy działania (ustalenia wstępne)
DOI:
https://doi.org/10.15290/sp.2023.31.12Słowa kluczowe
PZPR, komitet wojewódzki, partia, Białystok, komunizmAbstrakt
W artykule podjęto próbę przedstawienia oficjalnych i nieoficjalnych mechanizmów wyboru i działania oraz składu Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Białymstoku w latach 1949–1989. Wskazano uwarunkowania anomalii w procesie wyłaniania władz partyjnych. Zaprezentowano fluktuację członków komitetu, ich wiek, wykształcenie oraz status społeczno-zawodowy. Opisano też rolę organów wykonawczych i kontrolnych KW PZPR w lokalnym aparacie władzy. Podjęto również próbę porównania różnych aspektów działania białostockiego komitetu z analogicznymi strukturami w innych częściach kraju.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Akt Nowych w Warszawie:
Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Centralna Kartoteka: sygn. 1452,1535, 3949, 6091, 9741, 9757, 9788, 9822, 9883, 10359, 13621, 24641, 24671; Sekretariat KC: sygn. VII/2, VII–139.
Archiwum Państwowe w Białymstoku:
Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Białymstoku, Materiały wojewódzkich konferencji partyjnych: sygn. 1–21, 23–24, 27, 29–31, 33–34, 36; Plenum KW: sygn. 44, 69, 79, 80; Egzekutywa KW: sygn. 352, 412; Sekretariat KW: sygn. 558, 569; Wydział Organizacyjny KW: sygn. 778, 782, 787, 796, 801; Akta osobowe pracowników aparatu partyjnego: sygn. 4059, 5178; Kartoteka KW: sygn. 2656.
Źródła drukowane
Deklaracja ideowa PZPR. Statut PZPR (1949), Warszawa.
„Gazeta Współczesna”, 1–2 XI 1980, nr 235; 13 III 1989, nr 61.
Statut Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej uchwalony przez III Zjazd PZPR (1963), Warszawa.
Statut Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej z uzupełnieniami i poprawkami uchwalonymi przez X Zjazd PZPR. Regulamin wyboru delegatów, władz i organów kontrolnych PZPR (1987), Warszawa.
Statut Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej ze zmianami i uzupełnieniami uchwalonymi przez IX Nadzwyczajny Zjazd PZPR w lipcu 1981 r. (1981), Warszawa.
Uchwały KC PZPR od II do III Zjazdu (1959), Warszawa.
Uchwały KC PZPR od VII do VIII Zjazdu (1980), Warszawa.
Rakowski M.F. (1999a), Dzienniki polityczne 1963–1966, Warszawa.
Rakowski M.F. (1999b), Dzienniki polityczne 1967–1968, Warszawa.
Rakowski M.F. (2001), Dzienniki polityczne 1969–1971, Warszawa.
Redliński E. (1971), Jakiś, „Kultura”, nr 9, s. 5.
Opracowania
Bertram Ł. (2023), Bunt, podziemie, władza. Polscy komuniści i ich socjalizacja polityczna do roku 1956, Warszawa.
Boboli A. (2016), „Przewodnia siła stolicy”. Komitet Warszawski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej 1975–1990, Warszawa.
Brzeziński P. (2019), Zwijanie sztandaru, Komitet wojewódzki PZPR w Gdańsku 1975–1990, Gdańsk–Warszawa.
Burza A., Zdzisław Kurowski – I sekretarz KW PZPR w Białymstoku 1972–1975, mps w druku, s. 3.
Dąbek K. (2006), PZPR – retrospektywny portret własny, Warszawa.
Drabik S. (2021), Krakowska organizacja PZPR 1948–1990. Struktury – członkowie – działalność, Kraków.
Drygalski J., Kwaśniewski J. (1992), (Nie)realny socjalizm, Warszawa.
Dudek A. (2003), Komitet wojewódzki PZPR jako lokalny ośrodek władzy – na przykładzie Krakowa, w: Centrum władzy w Polsce 1948–1970, red. A. Paczkowski, Warszawa, s. 141–164.
Duraczyński E. (1997), PZPR w kryzysie – kryzys w PZPR (lato 1980–lato 1981), „Dzieje Najnowsze”, 4, s. 73–92.
Eisler J. (2008), „Polskie miesiące” czyli kryzys(y) w PRL, Warszawa.
Friszke A. (2012), Próba portretu zbiorowego aparatu partyjnego, w: PZPR jako machina władzy, red. D. Stola, K. Persak, Warszawa, s. 55–74.
Grell J. (1989), Wyłanianie elity władzy w Polsce ludowej a kultura polityczna, Poznań.
Kochański A. (2022),Polska 1944–1991. Informator historyczny. Struktury i ludzie, cz. 1, Warszawa.
Korejwo M. T. (2021), PZPR na Warmii i Mazurach 1948–1990. Struktury, organizacja, ludzie, Białystok–Olsztyn–Warszawa.
Magier D. (2008), Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Białej Podlaskiej,1975–1990, w: Dzieje biurokracji na ziemiach polskich, t. 1, red. A. Górak, I. Łuć, D. Magier, Radzyń Podlaski, s. 553–574.
Majchrzyk K. (2022), Egzekutywa lubelskiego KW PZPR w latach 1956–1975. Struktura, funkcjonowanie, członkowie, w: Studia z historii najnowszej Polski, t. 4, red. R. Łatka, Warszawa, s. 196–212.
Markiewicz M. (2019), Odwilż na prowincji. Białostocczyzna 1956–1960, Białystok–Warszawa.
Osęka P. (2012), Sumienie partii. Rola i znaczenie Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej, w: PZPR jako machina władzy, red. D. Stola, K. Persak, Warszawa, s. 75–98.
Ośko P. (2016), Demokratyzacja terenowych struktur PZPR na fali odwilży 1956/1957 – pozorna czy prawdziwa?, w: Partia, państwo, społeczeństwo, red. K. Rokicki, Warszawa, s. 280–325.
Pasko A. (2002), Kulisy władzy ludowej w województwie białostockim (1948–1956). Organizacja, główne kierunki działania KW PZPR, Białystok.
Róg P. (2012), Komitet Wojewódzki PZPR w Tarnobrzegu 1975–1989. Studium o partyjnej elicie władzy, w: Partia komunistyczna w Polsce. Struktury – ludzie – dokumentacja, red. D. Magier, Lublin–Radzyń Podlaski, s. 381–406.
Sroka M. (2019), Komitet Wojewódzki PZPR w Opolu w latach 1950–1990, Wrocław–Warszawa.
Szumiło M. (2016), Pierwsi sekretarze komitetów wojewódzkich PZPR w latach 1948–1970 – portret socjologiczny, w: Partia, państwo, społeczeństwo, red. K. Rokicki, Warszawa, s. 258–279.
Zawadka K. (2014), Komitet Wojewódzki PZPR w Lublinie 1948–1956. Struktura – ludzie – mechanizm funkcjonowania, Lublin.
Żukowski M. (2012), Komitet Wojewódzki PZPR w Gdańsku w pierwszym roku istnienia (grudzień 1948–grudzień 1949). Struktura organizacyjna i działacze, w: Partia komunistyczna w Polsce. Struktury – ludzie – dokumentacja, red. D. Magier, Lublin–Radzyń Podlaski, s. 139–154.
Strona internetowa
Profil Stefana Zawodzińskiego na stronie Biblioteki Sejmowej,
https://bs.sejm.gov.pl/F?func=find-b&request=000006241&find_code=SYS&local_base=ARS10 (dostęp 10.06. 2022).
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Marcin Markiewicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 178
Liczba cytowań: 0