Losy ostrowskich Żydów (IX 1939–1946)
DOI:
https://doi.org/10.15290/sp.2022.30.13Słowa kluczowe
Żydzi, linia demarkacyjna, uchodźcy, deportacje, ocalenieAbstrakt
O odmienności wojennych losów Żydów ostrowskich od doli ich braci z innych miast regionu zadecydowało geograficzne położenie ich sztetlu. Zamiast tworzenia getta czy planowego mordowania społeczności żydowskiej Ostrowi, Niemcy wypędzili ich jeszcze w 1939 r. na sowiecką stronę pobliskiej linii demarkacyjnej. Sowieci, z zasady nieufni wobec wszelkiego rodzaju uchodźców z zachodu, zakwalifikowali znaczną ich część do deportacji i zesłali w północne rejony swojego imperium. Przekleństwo tułaczego losu stało się dla nich ostatecznym błogosławieństwem ocalenia.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Instytutu Hoovera w Stanford, zesp. Poland – Ministerstwo Informacji i Dokumentacji, box 197, folders 1-4, Polish Information Center – Jerusalem, Reports of Jewish deportees.
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, sygn. 301/1483, Zbiór relacji Żydów ocalałych z Zagłady.
JDC Archives, www. archives.jdc.org (dostęp 4.02.2023).
Narodowe Archiwum Historyczne Białorusi w Mińsku, zesp. 4, spr. 21, t. 1511, 2069.
Państwowe Archiwum Federacji Rosyjskiej w Moskwie, zesp. 5446, spr. 57, t. 68; zesp. 9401, spr. 2, t. 64.
Źródła drukowane
Księgi pamięci gmin żydowskich: bibliografia (Jewish memorial books: a bibliography) (2008), wstęp i oprac. A. Kopciowski, Lublin.
Memorial Book of the Community of Ostrow-Mazowiecka (1960), Tel Aviv, (jako: Księga 1960; tu relacje: A. Margolis (s. 483), J. Widelca (s. 488–493), Ch. Słomki (s. 505), J. Słomki (s. 507), H. Nejmark (s. 515), Ch. Ciechanowickiego (s. 520), Sz. Konopiatego (s. 526–527)).
Ostrow Mazowiecka; siderat kehilot Israel, (1965/1966), Jerozolima–Tel Awiw.
Sefer ha-zikaron li-kehilat Ostrow-Mazowieck = Izker-buch fun der jidiszer kehile in Ostrow-Mazowieck (1960), Tel Awiw.
Opracowania
Biłas I. (1994), Represywno-karalna systema w Ukrajini 1917–1953. Suspilno-politycznyj ta istoryko-prawowyj analiz, t. 2, Kyjiv.
Boćkowski D. (2006), Losy żydowskich uchodźców z centralnej i zachodniej Polski (bieżeńców) przebywających na terenie obwodu białostockiego w latach 1939–1941, „Studia Podlaskie” 16, s. 85–126.
Chackiewicz A. (1995), Aresztowania i deportacje społeczeństw zachodnich obwodów Białorusi (1939–1941), w: Społeczeństwo białoruskie, litewskie i polskie na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej (Białoruś Zachodnia i Litwa Wschodnia) w latach 1939–1941, red. M. Giżejewska, T. Strzembosz, Warszawa.
Deportowani w obwodzie archangielskim (2006), red. E. Kołodziejska, A. Gurjanow, t. 14, cz. 1–7, Warszawa.
Diamond S. (2001), Documenting Fate of the Jews of Ostrow Mazowiecka, “Avotaynu” vol. 17, nr 3, s. 19–21.
Gurianow I. (1994), Cztery deportacje 1940–1941, „Karta” nr 12.
Lebiediewa N.S. (1998), Rozstrzeliwania i deportacje ludności polskiej w ZSRR w latach 1939–1941, „Niepodległość i Pamięć” 2 (11), s. 179–193.
Ostrow Mazowiecka Research Family, www.ostrow-mazowiecka.com/index.html (dostęp 09.08.2022).
Reczko M. (2019), Relacje polsko-żydowskie w rejonie Ciechanowca w okresie II wojny światowej, czyli jak Diabeł powiększał swoje królestwo, Białystok.
The Global Home for Jewish Genealogy, www.jewishgen.org (dostęp 4.02.2023).
Wierzbicki M. (2001), Polacy i Żydzi w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-żydowskie na ziemiach północno-wschodnich RP pod okupacją sowiecką (1939–1941), Warszawa.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Mirosław Reczko
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 27
Liczba cytowań: 0