Przejdź do sekcji głównej Przejdź do głównego menu Przejdź do stopki
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język
    • Język Polski
    • English
  • Menu
  • Strona domowa
  • Aktualny numer
  • Archiwum
  • Ogłoszenia
  • O czasopiśmie
    • O czasopiśmie
    • Przesyłanie tekstów
    • Proces recenzji
    • Etyka wydawnicza
    • Zespół redakcyjny
    • Rada Naukowa
    • Polityka prywatności
    • Kontakt
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język:
  • Język Polski
  • English

Studia Podlaskie

Kartki z dziejów szkolnictwa w mieście i gminie Ciechanowiec (do 1918 r.)
  • Strona domowa
  • /
  • Kartki z dziejów szkolnictwa w mieście i gminie Ciechanowiec (do 1918 r.)
  1. Strona domowa /
  2. Archiwum /
  3. Tom 30 (2022) /
  4. Artykuły

Kartki z dziejów szkolnictwa w mieście i gminie Ciechanowiec (do 1918 r.)

Autor

  • Norbert Tomaszewski Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu https://orcid.org/0000-0001-5687-1604
  • Zbigniew Radziszewski Societas Scientiarum Klukoviana et Jablonovianae w Ciechanowcu
  • Olga Tomaszewska Societas Scientiarum Klukoviana et Jablonovianae w Ciechanowcu

DOI:

https://doi.org/10.15290/sp.2022.30.08

Słowa kluczowe

szkoła, nauka, nauczyciel, budynki, władze oświatowe

Abstrakt

Celem artykułu jest przybliżenie historii szkół i szkolnictwa w Ciechanowcu, od czasów najdawniejszych do końca I wojny światowej. Najstarsza wzmianka pochodzi z aktu lokacyjnego Ciechanowca, z 1492 r., gdzie jest mowa o łaziebniku, który „…żaki szkolne raz w tydzień myć powinien…” . W XVIII w. szkoła w mieście prowadzona była przez ks. Krzysztofa Kluka, znanego przyrodnika doby Oświecenia. W XIX w. dominowały szkoły z rosyjskim językiem wykładowym. Osobą wyjątkową był ks. Józef Gaul, który walczył o wprowadzenie języka polskiego do szkół. W okolicy ostatnie lata życia spędził Aleksander Apuchtin, „polakożerca” zwalczający bezwzględnie język i kulturę polską.

Biogram autora

Norbert Tomaszewski - Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu

Urodzony w 1957 roku w Warszawie. Absolwent  Instytutu  Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, magister. Od 1983 do 2022 roku pracownik Muzeum Rolnictwa im. Ks. Krzysztofa Kluka  w Ciechanowcu (starszy kustosz). Historyk regionalista zajmujący się dziejami pogranicza mazowiecko-podlaskiego w XIX i XX wieku oraz podlaskich rodzin ziemiańskich (np. Ciecierscy). Autor m.in.: Historii Ciechanowca do 1989 roku (2012), monografii Banku Spółdzielczego w Ciechanowcu (1999, razem ze Stanisławem Kryńskim) monografii zawodowej straży pożarnej w Wysokiem Mazowieckiem (2011, razem z Olgą Tomaszewską), współautor monografii parafii Winna-Poświętna (2018, ze współautorami). Autor lub współautor (najczęściej z żoną – Olgą Reginą Tomaszewską) kilkudziesięciu artykułów naukowych, zamieszczanych między innymi w: Studiach Łomżyńskich, Roczniku NMR  w Szreniawie, Kwartalniku Historii Kultury Materialnej, Forum Akademickim, Podlasiu, Ziemiaństwie na Lubelszczyźnie, Małych Miastach  i  Zdarzeniach Muzealnych, oraz w publikacjach okolicznościowych. Pomysłodawca i redaktor naczelny (od 2005 roku) Ciechanowieckiego Rocznika Muzealnego (ukazało się dotąd 17. tomów, 20. zeszytów)  oraz  Pamiętników Historycznych (4 tomy), wydawnictw ukazujących się pod patronatem Muzeum Rolnictwa im. Ks. K. Kluka w Ciechanowcu.

Bibliografia

Źródła rękopiśmienne

Archiwum Główne Akt Dawnych:

  Archiwum Publiczne Potockich, sygn. 279a.

Archiwum Państwowe w Białymstoku, Oddział w Łomży:

  Zarząd żandarmerii powiatów: łomżyńskiego, mazowieckiego,
  szczuczyńskiego i kolneńskiego guberni łomżyńskiej 1904–1916,
  sygn. 39, Dane o nauczycielach, szkołach prywatnych na wsi, szkołach
  gminnych itp. 1907 rok.

Biblioteka Uniwersytetu Wileńskiego:

  Fond 4, nr 1893, Ciechanowiec. Przywilej na prawo magdeburskie 1429,
  k. 18v–19.

Biblioteka Narodowa w Warszawie:

  rkps. nr 14.006 L, Müller, Wspomnienia tułacza, ok. 1843 r.

Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu:

  Archiwum Augustynowiczów-Ciecierskich z Bacik, nr inw. III/3843,
  Dekret zatwierdzający ugodę zawartą pomiędzy Jerzym
  Monwidem Irzykowiczem a proboszczem ciechanowieckim
  – Andrzejem Siennickim
.

  Archiwum Augustynowiczów-Ciecierskich z Bacik, nr inw. III/592 i III/593,
  Przywilej na budowę synagogi wydany Żydom ciechanowieckim przez
  Idziego Bremera
(tekst w języku polskim i tłumaczenie na język
  rosyjski).

Źródła drukowane

„Gazeta Białostocka” 20 X (2 XII) 1913, nr 42 (49_).

„Gazeta Białostocka” [polski dodatek do niemieckiej gazety „Bialnstoker Zeitung”], 26 III 1916, nr 29.

Obzor Łomżinskoj Gubernii za 1901 god, Łomża 1902, Dodatek szkolny za 1901 rok, poz. 69.

Obzor Łomżinskoj Gubernii za 1901 god, Łomża 1901.

Pamiatnaja Kniżka Grodnienskoj Guberni na 1886 god, Grodno 1885.

Pamiatnaja Kniżka Grodnienskoj Guberni na 1903 god, Grodno 1903.

Tutejszy, Kraina między Nurcem a Bugiem, „Ognisko”, 1913, nr 4.

Opracowania

[Bielski S.] (1880), Wiadomość o życiu i pismach x. Krzysztofa Kluka proboszcza ciechanowieckiego, bmw.

Bobrowski T. (1979), Pamiętnik mojego życia, t. 2: Wspomnienia wieku dojrzałego, oprac. S. Kieniewicz, Warszawa.

Historia wychowania. Słownik biograficzny (2002), red. A. Gąsiorowski, Olsztyn.

Jemielity W. (1997), Sprawozdanie z wizytacji szkół dyrekcji łomżyńskiej w 1872 r., „Studia Łomżyńskie” t. VIII, s. 25–34.

Jemielity W. (2009), Dekanaty: bielski, brański i drohiczyński w latach 1799–1807, „Ciechanowiecki Rocznik Muzealny”, t. V, z. 1, s.103–125.

Kaniewska J., Żelewska R., Urban W. (1946), Studia z dziejów młodzieży Uniwersytetu Krakowskiego w dobie renesansu, Kraków.

Kubicki P. (1936), Bojownicy kapłani za sprawę Kościoła i Ojczyzny w latach 1861–1915, tom I, cz. 2. Dawna Litwa i Białoruś, Sandomierz.

Lewandowska E., Z. Wójcik Z. (2009), Problematyka wód w „Rzeczach kopalnych” ks. Krzysztofa Kluka, „Ciechanowiecki Rocznik Muzealny” t. V, z. 2, s. 115–127.

Maroszek J. (2008), Dzieje powiatu Wysokie Mazowieckie, Białystok.

Matus I. (2000), Źródła do dziejów szkolnictwa cerkiewno-parafialnego w byłym powiecie bielskim w latach 1884–1915, „Białostocczyzna” t. XV, nr 2 (58), s. 40–44.

Romaniuk Z. (2004), Miasta i miasteczka powiatów białostockiego, bielskiego i sokólskiego w latach 1914–1915, w: Miasta. Kultura i oświata, red. M. Zemło, Białystok s. 41–65.

Rosiak S. (1933), Prowincja Litewska Sióstr Miłosierdzia. Szkic z dziejów martyrologii Kościoła Katolickiego pod zaborem rosyjskim, Wilno.

Rutkowski S. (1973), Zarys dziejów szkolnictwa w Ciechanowcu, Ciechanowiec, mps.

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t. I, Warszawa 1880.

Szybiak I. (1973), Szkolnictwo Komisji Edukacji Narodowej w Wielkim Księstwie Litewskim, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.

The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust (2001), red. S. Spector, G. Wigoder, vol. II, New York, s. 260 (hasło: Ciechanowiec).

Teofilewicz D. (1971), Działalność Komisji Edukacji Narodowej w województwie podlaskim 1773–1788, Warszawa.

Wierzbowski T. (1921), Szkoły parafialne w Polsce i na Litwie za czasów Komisji Edukacji Narodowej 1773–1794, Warszawa.

Wójcik Z. (2012), Ksiądz Jan Krzysztof Kluk, pisarz i uczony, Ciechanowiec.

Złoty Jubileusz Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego w Ciechanowcu (1944–1994) (1994), Ciechanowiec.

Studia Podlaskie

Pobrania

  • PDF

Opublikowane

2023-03-23

Jak cytować

1.
TOMASZEWSKI, Norbert, RADZISZEWSKI, Zbigniew & TOMASZEWSKA, Olga. Kartki z dziejów szkolnictwa w mieście i gminie Ciechanowiec (do 1918 r.). Studia Podlaskie [online]. 23 marzec 2023, T. 30, s. 169–182. [udostępniono 9.6.2023]. DOI 10.15290/sp.2022.30.08.
  • PN-ISO 690 (Polski)
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Pobierz cytowania
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Numer

Tom 30 (2022)

Dział

Artykuły

Licencja

Prawa autorskie (c) 2023 Norbert Tomaszewski, Zbigniew Radziszewski, Olga Tomaszewska

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 28
Liczba cytowań: 0

Użytkownik

Użytkownik

Wyszukiwanie

Wyszukiwanie

Przeglądaj

  • Indeks autorów
  • Lista archiwalnych numerów
W górę

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partnerzy platformy czasopism

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Deklaracja dostępności Sklep wydawnictwa