DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWO-LITERACKA WACŁAWA SIEROSZEWSKIEGO NA ZESŁANIU SYBERYJSKIM I JEJ UWARUNKOWANIA

Abstract

Będące przedmiotem artykułu początki działalności naukowo-literackiej etnografa, pisarza Wacława Sieroszewskiego (1858–1945) są ściśle związane z jego pobytem – jako zesłańca – na Syberii w latach osiemdziesiątych i na początku lat dziewięćdziesiątych XIX wieku W piśmiennictwie polskim w dziewiętnastym stuleciu dominował obraz Syberii jako krainy cierpień, miejsca zesłania tysięcy Polaków. Sieroszewski pragnął przybliżyć rodakom inne, nieznane im oblicze tej krainy, zwłaszcza jej wschodniej części Jakucji. Skłoniło go to – obok uwarunkowań egzystencjalno-emocjonalnych (poczucie osamotnienia, zwątpienie w sens życia) i praktycznych, związanych z podejmowanymi próbami ucieczki z zesłania – do sukcesywnego poznawania Jakutów, ich geograficzno-przyrodniczego i społeczno-kulturowego środowiska życia. Jakucja i Jakuci stali się przedmiotem wielostronnych studiów polskiego zesłańca, rzetelnych pod względem naukowym, niezwykle sugestywnych i plastycznych, a przy tym nienaznaczonych sentymentalizmem, patosem. Ich efektem były utwory literackie, artykuły naukowe opublikowane na łamach rosyjskich czasopism oraz wszechstronna, jedyna w swoim rodzaju monografia o społeczności jakuckiej. Ukazanie się w 1896 roku Jakutów było wydarzeniem naukowym o światowej randze. O wielkiej wartości naukowej i znaczeniu publikacji świadczył m.in. fakt, że autor został nagrodzony złotym medalem Cesarskiego Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego, a po pewnych staraniach zezwolono mu na powrót z zesłania do ojczyzny.