Spis posłów z Wielkiego Księstwa Litewskiego i ich postawa na sejmie pacyfikacyjnym 1735 roku
DOI:
https://doi.org/10.12775/RL.2021.7.10Ključne reči
sejm pacyfikacyjny w 1735 r., diariusz, posłowie litewscy, August III, Stanisław LeszczyńskiApstrakt
W artykule uściślono informacje dotyczące reprezentacji poselskiej z Wielkiego Księstwa Litewskiego, która przybyła do Warszawy na sejm pacyfikacyjny w 1735 r. Ustalono urzędy, jakie pełnili poszczególni posłowie oraz udokumentowano ich aktywność w źródłach. W trakcie analizy materiału źródłowego wykazano, że zdecydowanie większą aktywność na sejmie przejawiali posłowie z Korony. Identyfikacja poszczególnych posłów pod względem przynależności do poszczególnych obozów politycznych pozwoliła ustalić, że zwolennicy króla Augusta III stanowili wśród posłów znaczną większość.
Reference
Źródła archiwalne
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (AGAD), Archiwum Warszawskie Radziwiłłów (AR), dz. IV, sygn. 404; dz. V, sygn. 347, 7290, 8880, 11536, 11822, 13425, 13846, 14874, 17024; dz. VI, sygn. II 63, II 65, II 80a; dz. XXXIV, sygn. 364; Archiwum Ordynacji Roskiej, sygn. LII 28; Zbiór Komierowskich, t. 1/1, 62/82; Archiwum Królestwa Polskiego, teka 9; Zbiór Ignacego Przyjemskiego, t. 3.
Archiwum Państwowe w Gdańsku (APG), Akta miasta Gdańska, Bibliotheca Archivi, sygn. R/Ff,10; Akta miasta Gdańska, Recesy Stanów Prus Królewskich, sygn. 29/217.
Biblioteka Jagiellońska w Krakowie (BJ), rkps 101/IV, 101/V, 3738.
Biblioteka Kórnicka Polskiej Akademii Nauk (BK), rkps 311104, Uchwała Rady Generalnej Konfederacji, b.m. i d. [1735 r.].
Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie (BCz), rkps 571, 574, 2250, 2676, 1689; MNK 50, MNK 51, MNK 578.
Biblioteka Narodowa w Warszawie (BN), rkps 9114 II; Resultatum Przytomnych ad latus J.K. Mości Skonfederowanych Rzepltey Stanów. W Warszawie Dnia VI. Miesiąca Czerwca, Roku Pańskiego. MDCCXXXV. Sub Vinculo Generalney Konfederacji Expedyowane. W Warszawie w Drukarni J.K. Mości y Rzepoltej, Kolegium XX. Sebolarum Piarum, b.m. i d.
Biblioteka Naukowa Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie (BPAU i PAN), rkps 650, 1060, 1856.
Biblioteka Raczyńskich, rkps 15.
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie (BUW), rkps 97, 716.
Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu (BOss), rkps 303, 348, 2869, 3577 (3577/II, Suffragia Województw i Ziem Koronnych i W.K. Litewskiego Zgodnie na Nayasniejszego Stanisława Pierwszego, Obranego Króla Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego Ruskiego, Pruskiego, Mazowieckiego Żmudzkiego, Kijowskiego, Wołyńskiego, Podolskiego, Podlaskiego Smoleńskiego, Siewierskiego, Inflanckiego i Czernichowskiego. Dane między Warszawą a Wolą, 25 VIII 1733 r.), 3578.
Львівська національна наукова бібліотека України ім. В. Стефаника, Львів (LNNB), f. 5, Zbiór Ossolińskich, nr 708/I; 1422/II; f. 145, Archiwum Jabłonowskich z Bursztyna, op. 1, nr 24.
Źródła drukowane
Akta sejmiku kowieńskiego z lat 1733–1795, wyd. M. Jusupović, Warszawa 2019.
Akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego, t. 1: Okresy bezkrólewi (1572–1576, 1586–1587, 1632, 1648, 1696–1697, 1706–1709, 1733–1735, 1763–1764), oprac. H. Lulewicz, Warszawa 2006.
Bartoszewicz K., Pamiętnik Tadeusza Ogińskiego, „Przegląd Historyczny” 18, 1914, nr 1, s. 69–83.
Codzienne kłopoty, wielkie interesy i podwójna elekcja. Korespondencja radziwiłłowskich urzędników z księżną Anną z Sanguszków Radziwiłłową i jej synem Michałem Kazimierzem z 1733/1734 roku, wyd. J. Dygdała, Warszawa 2013.
Diarium des Reichs – Tages der Vereinigung sonst sejm pacificationis genannt, Warschau 1735.
Elektorowie królów Władysława IV, Michała Korybuta, Stanisława Leszczyńskiego i spis stronników Augusta III, oprac. J. Dunin-Borkowski, M. Dunin-Wąsowicz, Lwów 1910.
„Gazety Polskie” 1735, nr 29, 35, 36, 58, 59, 60, 61, 62, 64, 71, 72.
Korespondencja Józefa Andrzeja Załuskiego 1724–1736, oprac. B. Kupść, K. Muszyńska, Wrocław 1967.
Matuszewicz M., Diariusz życia mego, t. 2: 1758–1764, oprac. i wstęp B. Królikowski, koment. Z. Zielińska, Warszawa 1986.
Ostrowski-Daneykowicz J., Swada polska i łacińska albo miscellanea oratorskie, t. 1, Lublin 1745.
Volumina legum (VL), t. 6, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1859.
Акты издаваемые Виленскою Археографическою комиссиею для разбора древних актов, t. 13, Вильна 1886 / Akty izdavaemye Vilenskoi͡u Arkheograficheskoi͡u kommissei͡u dli͡a razbora drevnikh aktov, t. 13, Vil’na 1886.
Opracowania
Ciesielski T., „Gorący” koniec lata i początek jesieni 1733 roku. Początki rosyjskiej interwencji zbrojnej w Rzeczypospolitej, w: Wokół wolnych elekcji w państwie polsko-litewskim XVI–XVIII wieku. O znaczeniu idei wyboru – między prawami a obowiązkami, red. M. Markiewicz, D. Rolnik, F. Wolański, Katowice 2016, s. 465–489.
Deputaci Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego: 1697–1794. Spisy, t. 2, oprac. A. Rachuba, Warszawa 2004.
Honik Z., Urząd podwojewodziego w Wielkim Księstwie Litewskim. Studium historyczne, Wilno 1935.
Jusupović M., Instrukcje kowieńskie z lat 1733–1795 jako głos szlachty w sprawach powiatowych, „Klio. Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym” 50, 2019, nr 3, s. 35–58.
Jusupović M., Prowincjonalna elita litewska w XVIII wieku. Działalność polityczna rodziny Zabiełłów w latach 1733–1795, Warszawa 2014.
Jusupović M., Uczestnicy sejmików kowieńskich w czasach Augusta III i Stanisława Augusta Poniatowskiego – teoria i praktyka, „Rocznik Lituanistyczny” 2, 2016, s. 127–142.
Kantecki K., Stanisław Poniatowski, kasztelan krakowski, ojciec Stanisława Augusta, t. 1, Poznań 1880.
Konopczyński W., Chronologia sejmów polskich 1493–1793, Kraków 1948.
Kossakowski S.K., Monografie historyczno-genealogiczne niektórych rodzin polskich, t. 2, Warszawa 1860.
Kriegseisen W., Ewangelicy polscy i litewscy w epoce saskiej (1696–1763). Sytuacja prawna, organizacja i stosunki międzywyznaniowe, Warszawa 1996.
Kriegseisen W., Sejm Rzeczypospolitej szlacheckiej (do 1763 roku). Geneza i kryzys władzy ustawodawczej, Warszawa 1995.
Link-Lenczowski A., Ferdynand Fabian Plater, w: PSB, t. 26, Wrocław 1981, s. 653–654.
Lisek A., Działalność polityczna wojewody podlaskiego Michała Józefa Sapiehy i innych przedstawicieli tego Domu w okresie powtórnej elekcji Stanisława Leszczyńskiego w 1733 roku, w: Sapiehowie epoki Kodnia i Krasiczyna, red. K. Stępnik, Lublin 2007, s. 413–428.
Lisek A., Ku pacyfikacji. Rozpad obozu stanisławowskiego na Litwie w okresie wojny o tron polski w latach 1735–1736, „Limes. Studia i Materiały z Dziejów Europy Środkowo-Wschodniej” 2015, nr 8, s. 22–72.
Lisek A., Litwini na sejmie elekcyjnym w 1733 roku, w: Z dziejów XVII i XVIII wieku. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Michałowi Komaszyńskiemu, red. J. Kwak, Katowice 1997, s. 138–154.
Lisek A., Obóz stanisławowski na Litwie w okresie wojny o tron polski do zawiązania konfederacji generalnej wileńskiej (1733–1734), „Studia Historyczne” 50, 2007, nr 2, s. 127–141.
Мacuk A., Konfederacje powiatów Wielkiego Księstwa Litewskiego w obronie Stanisława Leszczyńskiego w latach 1733–1734, w: Król a prawo stanów do oporu, red. M. Markiewicz, E. Opaliński, R. Skowron, Kraków 2010, s. 319–340.
Мacuk A., Szlachta województwa nowogródzkiego wobec elekcji Stanisława Leszczyńskiego i Augusta III w 1733 r., „Przegląd Historyczny” 96, 2005, nr 1, s. 41–60.
Olszewski H., Doktryny prawno-ustrojowe czasów saskich 1697–1740, Warszawa 1961.
Olszewski H., Nowe materiały do chronologii sejmów polskich, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 9, 1957, nr 2, s. 229–258.
Palkij H., Sejmy 1736 i 1738 roku. U początków nowej sytuacji politycznej w Rzeczypospolitej, Kraków 2000.
Palkij H., Antoni Ludwik Dusiacki Rudomina, w: PSB, t. 32, Wrocław 1989–1991, s. 668–670.
Rachuba A., Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569–1763, Warszawa 2002.
Rachuba A., Uczestnicy sejmików litewskich w latach 1565–1764, w: Po unii – sejmiki szlacheckie w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wiek, red. H. Lulewicz, M. Wagner, Siedlce 2013, s. 15–30.
Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. 6, 10, 13, 14, oprac. S.H. Uruski, Warszawa 1909, 1913, 1916, 1917.
Sajkowski A., Niesiołowski Kazimierz Ignacy, w: PSB, t. 23, Wrocław 1978, s. 55–56.
Sawicki M., Honor w mentalności szlachty województwa mińskiego w czasach saskich, w świetle korespondencji, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 4, 2007, s. 141–153.
Staszewski J., August III Sas, Wrocław 1989.
Szklarska E., Próby pacyfikacji Rzeczypospolitej w latach 1734–1736. Zabiegi o pozyskanie stronników Leszczyńskiego dla obozu Wettyna, „Rocznik Gdański” 46, 1986, nr 1, s. 169–180.
Szklarska E., Sprawa ewakuacji wojsk obcych na sejmie pacyfikacyjnym 1735 roku, w: Miscellanea res Polonorum, Brittanorum ac Judaeorum illustrantia, red. J. Basista i in., Kraków 2015, s. 71–81.
Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku, t. 9: Urzędnicy inflanccy XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Mikulski, A. Rachuba, Kórnik 1994.
Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku, t. 11: Urzędnicy centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. H. Lulewicz, A. Rachuba, Kórnik 1994.
Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. 1: Województwo wileńskie XIV–XVIII wiek, red. A. Rachuba, oprac. H. Lulewicz, A. Rachuba, P.P. Romaniuk, Warszawa 2004.
Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. 2: Województwo trockie XIV–XVIII wiek, red. A. Rachuba, oprac. H. Lulewicz, A. Rachuba, P.P. Romaniuk, A. Haratym, Warszawa 2009.
Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. 3: Księstwo Żmudzkie XV–XVIII wiek, red. A. Rachuba, oprac. H. Lulewicz, A. Rachuba, P.P. Romaniuk, A. Haratym, Warszawa 2015.
Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. 4: Ziemia smoleńska i województwo smoleńskie XIV–XVIII wiek, red. A. Rachuba, oprac. H. Lulewicz, A. Rachuba, P.P. Romaniuk, Warszawa 2003.
Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. 5: Ziemia połocka i województwo połockie XIV–XVIII wiek, red. H. Lulewicz, oprac. H. Lulewicz, A. Rachuba, A. Haratym, A. Macuk, A. Radaman, współpr. W. Hałubowicz, P.P. Romaniuk, Warszawa 2018.
Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. 9: Województwo mścisławskie XVI–XVIII wiek, red. A. Rachuba, oprac. H. Lulewicz, T. Jaszczołt, A. Radaman, A. Rachuba, P.P. Romaniuk, A. Macuk, A. Danilczyk, A. Haratym, Warszawa 2020.
Wićko D., Silva rerum z XVIII wieku z pamiętnikiem Michała Adama Śliźnia (1691–1752) ze zbiorów Biblioteki Narodowej Białoruskiej w Mińsku, „Zapiski Historyczne” 2010, nr 3, s. 99–110.
Wójcik M.T., Przemoc, presja, konflikty na sejmikach brzeskim i pińskim w dobie saskiej w świetle pamiętników i korespondencji, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 6, 2009, s. 93–134.
Wróbel Ł., Hylzenowie, Platerowie i Tyzenhauzowie. Szlachta inflancka i jej rola w życiu politycznym osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej, „Res Gestae. Czasopismo Historyczne” 6, 2018, s. 175–185.
Zakrzewski A.B., Marszałek powiatowy Wielkiego Księstwa Litewskiego marszałkiem sejmikowym (XVI–XVIII w.), w: Parlament, prawo, ludzie. Studia ofiarowane Profesorowi Juliuszowi Bardachowi w sześćdziesięciolecie pracy twórczej, red. S. Russocki, Warszawa 1996, s. 356–361.
Zakrzewski A.B., Sejmiki Wielkiego Księstwa Litewskiego XVI–XVIII w. – ustrój i funkcjonowanie: sejmik trocki, Warszawa 2000.
Zielińska Z., Gerwazy Ludwik Oskierka h. Murdelio, w: PSB, t. 24, Wrocław 1979, s. 358–360. Zielińska Z., Józef Karol Sapieha, w: PSB, t. 35, Warszawa–Kraków 1994, s. 30–31.
Мацук A., Віцебскія пасольскія соймікі ў панаванне Аўгуста ІІІ у 1735–1763 гг. „Вестник Полоцкого государственного университета. Серия А. Гуманитарные науки” 2019, nr 1, s. 121–128 / Matsuk A., Vitsebskii͡a posol’skii͡a soĭmiki ŭ panavanne Aŭhusta III u 1735–1763 hh., „Vestnik Polockogo gosudarstvennogo universiteta. Serii͡a A. Gumanitarnye nauki” 2019, nr 1, s. 121–128.
Мацук A., Войска як інструмент усталявання ўлады Аўгуста III у ВКЛ у 1733–1735 гг., „Беларускі Гістарычны Агляд” 15, 2009, s. 329–363 / Matsuk A., Voĭska i͡ak instrument ustali͡avannai͡a ŭlady Aŭhusta III u VKL 1733–1735 hh., „Belaruski Histarychny Ahli͡ad” 15, 2009, s. 329–363.
Мацук A., Деятельность Леона Казимира Шемета в общественно-политической жизни ВКЛ в первой трети XVIII в., w: Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė. Personalijos, idėjos, refleksijos, red. R. Šmigelskytė-Stukienė, Vilnius 2020 (XVIII amžiaus studijos, t. 6), s. 57–70 / Matsuk A., Dei͡atel’nost’ Leona Kazimira Schemeta v obshchestvenno-politicheskoĭ zhizni VKL v pervoĭ treti XVIII v., w: Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė. Personalijos, idėjos, refleksijos, red. R. Šmigelskytė-Stukienė, Vilnius 2020 (XVIII amžiaus studijos, t. 6), s. 57–70.
Мацук А., Мазырская шляхта ў час бес-каралеўя 1733–1735 гг., „Гістарычна-археалагічны зборнік” 30, 2015, s. 75–81 / Matsuk A., Mazyrskai͡a shli͡akhta ŭ chas bes-karaleŭi͡a 1733–1735 hh., „Histarychna-arkhealahichny zbornik” 30, 2015, s. 75–81.
Мацук A., Паслы з ВКЛ на сойм Рэчы Паспалітай 1735 г., „Гістарычна-археалагічны зборнік” 32, 2017, s. 199–126 / Matsuk A., Pasly z VKL na soĭm Rėchy Paspalitaĭ 1735 h., „Histarychna-arkhealahichny zbornik” 32, 2017, s. 199–126.
Мацук A., Полацкае ваяводства ў ХVIII ст. Ваявода, шляхецкая эліта, соймікі, Мінск 2014 / Matsuk A., Polatskae vai͡avodstva ŭ XVIII st. Vai͡avoda, shli͡akhetskai͡a ėlita, soĭmiki, Minsk 2014.
Мацук А., Соймікі Рэчыцкага павета ў Рагачове 1735–1763 гг. Віды, месца правядзення, удзельнікі і соймавае прадстаўніцтва, w: Рагачоўскія чытанні – 2016: матэрыялы навукова-практычнай канферэнцыі, прысвечанай Дню беларускага пісьменства (г. Рагачоў, 3 верасня 2016 года), red. І.Л. Капылоў, Мінск 2016, s. 108–116 / Matsuk A., Soĭmiki Rėchytskaha paveta ŭ Rahachove 1735–1763 hh. Vidy, mestsa pravi͡adzenni͡a, udzel’niki i soĭmavae pradstaŭnitstva, w: Rahachoŭskii͡a tsytanni – 2016: matėryi͡aly navukova-praktychnaĭ kanferėntsyi, prysvechanaĭ Dni͡u belaruskaha pis’menstva (h. Rahachoŭ, 3 verasni͡a 2016 hoda), red. I.L. Kapyloŭ, Minsk 2016, s. 108–116.
Мацук A., Шляхта ўсходніх ваяводстваў Вялікага Княства Літоўскага і расійскія войскі пад час „вайны за польскую спадчыну” 1733–1735 гг., „Вестник Полоцкого государственного университета. Серия А. Гуманитарные науки” 2015, nr 1, s. 35–43 / Matsuk A., Shli͡akhta ŭskhodnikh vai͡avodstvaŭ Vi͡alikaha Kni͡astva Litoŭskaha i rasiĭskii͡a voiski pad chas „vainy za pol’skoi͡u spadchynu” 1733–1735 hh., „Vestnik Polockogo gosudarstvennogo universiteta. Serii͡a A. Gumanitarnye nauki”, nr 1, 2015, s. 35–43.
Мацук A., Ян Буйніцкі лідар шляхты Полацкага ваяводства ў панаванне Аўгуста ІІІ, w: Szlachta i ziemiaństwo na pograniczu kultur dawnej Rzeczypospolitej od XVI do początku XX wieku, red. D. Michaluk, K. Mikulski, Warszawa 2016, s. 86–96 / Matsuk A., I͡an Buĭnitski lidar shli͡akhty Polatskaha vai͡avodstva ŭ panavanne Aŭhusta III, w: Szlachta i ziemiaństwo na pograniczu kultur dawnej Rzeczypospolitej od XVI do początku XX wieku, red. D. Michaluk, K. Mikulski, Warszawa 2016, s. 86–96.
Downloads
Objavljeno
Kako citirati
Broj časopisa
Sekcija
Stats
Number of views and downloads: 668
Number of citations: 0
