Unia kalmarska a unie polsko-litewskie – kilka uwag na temat ich początków i potrzeby kontynuacji badań porównawczych obu związków państwowych
DOI:
https://doi.org/10.12775/RL.2020.6.07Palabras clave
unia kalmarska, unie polsko-litewskie, układ w Krewie, królowa Jadwiga, król Władysław Jagiełło, unionsbrevet, kroningsbrevet, Małgorzata – królowa Danii, Norwegii i Szwecji, Eryk Pomorski, unia lubelskaResumen
Artykuł prezentuje dotychczasowy stan badań komparatystycznych nad unią kalmarską i uniami polsko-litewskimi. Na wstępie przedstawiono genezę obu unii: przyczyny ich zawarcia, scharakteryzowano i porównano dokumenty obu układów: w Krewie (1385 r.) i unii kalmarskej (unionsbrevet) (1397 r.). Wskazano również podobieństwa obu związków na płaszczyźnie rywalizacji o przywództwo, a także rolę królowej Małgorzaty w zawarciu unii oraz samodzielne rządy Eryka Pomorskiego i ich skutki. Następnie przybliżono transformację unii kalmarskiej, jej poszczególne etapy i przyczyny upadku oraz losy obu związków unijnych po ich formalnym ustaniu i ich wpływ na dalszy rozwój państw członkowskich. Na zakończenie podjęto próbę wytyczenia kierunków dalszych badań porównawczych nad obydwoma uniami, stawiając postulat o konieczności ich kontynuowania i rozwijania.
Citas
Albrectsen E., Danmark – Norge 1380–1814, t. 1: Fælleskabet bliver til (1380–1536), Oslo 1997.
Andersson I., Dzieje Szwecji, tłum., wstęp i oprac. S. Piekarczyk, Warszawa 1967.
Bagge S., Mykland K., Norge i dansketiden, Oslo 1987.
Bardach J., Krewo i Lublin. Z problemów unii polsko-litewskiej, „Kwartalnik Historyczny” 76, 1969, nr 3, s. 583–619.
Bardach J., Krewo i Lublin. Z problemów unii polsko-litewskiej, w: idem, Studia z ustroju i prawa Wielkiego Księstwa Litewskiego: XIV–XVII w., Warszawa 1970, s. 11-67.
Barüske H., Erich von Pommern. Ein Lebensbild, Rostock 1997.
Bąk H., Legalność tzw. paragrafu norweskiego z 1536 roku w świetle postanowień norwesko-duńskiego traktatu unijnego z 1450 roku, „Studia Iuridica Toruniensia” 17, 2015, s. 17–41.
Bereza-Jarociński A., Zarys dziejów Norwegii, Warszawa 1991.
Biskup M., Wojny Polski z Zakonem Krzyżackim 1308–1521, Gdańsk 1993.
Bjørkvik H., Aschehougs Norges historie, t. 4: Folketap og sammenbrudd 1350–1520, Oslo 2005.
Blom G.A., Norge i union på 1300-tallet. Kongedømme, politikk, administrasjon og forvaltning 1319–1380, t. 1: Kongefellesskapet med Sverige 1319–1350, Trondheim 1992.
Błaszczyk G., Dzieje stosunków polsko-litewskich od czasów najdawniejszych do współczesności, t. 1: Trudne początki, Poznań 1998.
Błaszczyk G., Dzieje stosunków polsko-litewskich, t. 2, cz. 1, Poznań 2007.
Bøgh A., On the Causes of the Kalmar Union, w: “huru thet war tallet j kalmar”. Union und Zusammenarbeit in der Nordischen Geschichte. 600 Jahre Kalmarer Union (1397–1997), red. D. Kattinger, D. Putensen, H. Wernicke, Hamburg 1997 (Greifswalder Historische Studien, t. 2), s. 9–30.
Brolin P.E., Kalmarunionen, Lund 1969.
Carlsson G., Kalmarunionen. Till frågan om rättsgiltigheten av 1397 års unionsavtal, „Historisk Tidskrift (Sverige)” 1930, s. 405-481.
Christensen A.E., Christoffer af Bayern som unionskonge, „Historisk Tidsskrift” 96, 1996, nr 2, s. 269–312.
Christensen A.E., Kalmarunionen og nordisk politik 1319–1439, København 1980.
Christensen A.E., Kongemagt og aristokrati. Epoker i middelalderlig dansk statsopfattelse indtil unionstiden, København 1968.
Ciesielski Z., Dzieje kultury skandynawskiej, t. 1: Od pradziejów do Oświecenia, Gdańsk 2016.
Czapliński W., Dzieje Danii nowożytnej, Warszawa 1982.
Czapliński W., Górski K., Historia Danii, Wrocław 1965.
Danmarks historie, red. J. Danstrup, H. Koch, t. 4: Borgerkrig og Kalmarunion 1241–1448, red. E. Kjersgaard, København 1963.
Den Danske Rigslovgivning 1397–1513, red. A. Andersen, København 1989.
Dopierała B., Polskie losy Pomorza Zachodniego, Poznań 1970.
Enemark P., Christian I og forholdet til Sverige 1448–1454, „Historie/Jyske Samlinger” 14, 1981–1983, nr 3, s. 440–492.
Enemark P., Fra Kalmarbrev til Stockholms blodbad. Den nordiske trestatsunionen epoke 1397–1521, København 1979.
Enemark P., Motiver for nordisk aristokratisk unionspolitik. Overvejelser omkring kildegrundlag og tilgangsvinkler i unionsforskningen, w: Danmark i senmiddelalderen, red. P. Ingesman, J.V. Jensen, Aarhus 1994, s. 166–181.
Enemark P., Der Weg König Christians I. zum schwedischen Thron, w: “huru thet war tallet j kalmar”. Union und Zusammenarbeit in der Nordischen Geschichte. 600 Jahre Kalmarer Union (1397–1997), red. D. Kattinger, D. Putensen, H. Wernicke, Hamburg 1997 (Greifswalder Historische Studien, t. 2), s. 271–300.
Etting V., Fra fællesskab til blodbad. Kalmarunionen 1397–1520, København 1998.
Etting V., Margrete den første. En regent og hendes samtid, København 1997.
Etting V., Queen Margrete I (1353–1412) and the Founding of the Nordic Union, Leiden–Boston 2004.
Froese W., Historia państw i narodów Morza Bałtyckiego, tłum. M. Dorna, E. Płomińska-Krawiec, K. Śliwińska, Warszawa 2007.
Frost R., Oksfordzka historia Unii Polsko-Litewskiej, t. 1: Powstanie i rozwój 1385–1569, tłum. T. Fiedorek, Poznań 2018.
Gaca A., Kodeks Duński króla Chrystiana V z roku 1683, Toruń 1992.
Gaca A., Prawo Jutlandzkie (Jyske Lov) Waldemara II z 1241 roku, Toruń 2007.
Gustafsson H., The Forgotten Union. Scandinavian Dynastic and Territorial Politics in the 14th Century and the Norwegian-Swedish Connection, „Scandinavian Journal of History” 43, 2017, nr 5, s. 560–582.
Gustafsson H., A State that Failed? On the Union of Kalmar, Especially Its Dissolution, „Scandinavian Journal of History” 31, 2006, nr 3–4, s. 205–220.
Halecki O., Unia Polski z Litwą a unia kalmarska, w: Studia historyczne ku czci Stanisława Kutrzeby, t. 1, Kraków 1938, s. 218–232.
Hedemann M., Unionsbrevets kongelige program og krigen om Slesvig, „Scandia” 77, 2011, nr 2, s. 38–72.
Hervik F., Nordisk politikk og europeiske ideer. En analyse av nordiske forfatningsdokumenter 1282–1449, Bergen 2012, http://bora.uib.no/bitstream/handle/1956/6301/Dr.thesis_Frode%20Hervik. pdf?sequence=1&isAllowed=y (dostęp: 25.04.2020).
Historia Europy, red. A. Mączak, Warszawa–Wrocław–Kraków 1997.
Hørby K., Danmarks historie, t. 2: Tiden fra 1340–1523, København 1980.
Imsen S., The Union of Calmar. Northern Great Power or Northern German Outpost?, w: Politics and Reformations: Communities, Polities, Nations, and Empires. Essays in Honor of Thomas A. Brady, Jr., red. Ch. Ocker i in., Leiden–Boston 2007, s. 471–490.
Imsen S., Sandnes J., Norges historie, t. 4: Avfolkning og union 1319–1448, red. K. Mykland, Oslo 1976.
Jučas M., Unia polsko-litewska, tłum. A. Firewicz, Toruń 2003.
Kersten A., Historia Szwecji, Wrocław 1973.
Krüger K., Die Unionsakten der Jahre 1397, 1436 und 1438, w: “huru thet war tallet j kalmar”. Union und Zusammenarbeit in der Nordischen Geschichte. 600 Jahre Kalmarer Union (1397–1997), red. D. Kattinger, D. Putensen, H. Wernicke, Hamburg 1997 (Greifswalder Historische Studien, t. 2), s. 153–170.
Lagerqvist L., Historia Szwecji, tłum. H. Thylwe, Sztokholm 2002.
Larsson L.-O., Kalmarunionens tid. Från Drottning Margareta till Kristian II. Kalmarunionens tid, Stockholm 1997.
Leciejewicz L., Główne linie gospodarczego rozwoju w VI–XII wieku, w: Historia Pomorza, t. 1, cz. 1, red. G. Labuda, Poznań 1969, s. 273–278.
Leciejewicz L., U źródeł bogactwa i potęgi Pomorza Zachodniego w średniowieczu, w: Szkice z dziejów Pomorza, t. 1, red. G. Labuda, Warszawa 1958, s. 5-35.
Linton M., Drottning Margareta. Fullmäktig fru och rätt husbonde, Århus 1971.
Linton M., Kalmarunionen: historiske kilder, red. R. Thomsen, Copenhagen 1974.
Linton M., Margrete den 1. Nordens dronning, København 2000.
Lönnroth E., Sverige och Kalmarunionen 1397–1457, Göteborg [1934] 1969.
Lönnroth E., Unionsdokumenten i Kalmar 1397, „Scandia” 24, 1958, s. 32–67.
Małłek J., Historia Norwegii (do roku 1814), Toruń 2019.
Manteuffel T., Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 1994.
Nowak Z.H., Kilka uwag o świadomości narodowej i państwowej w Danii w pierwszej połowie XV wieku, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne” 117, Historia, t. 17, 1980, s. 93–107.
Nowak Z.H., Kilka uwag w sprawie kandydatury księcia pomorskiego Bogusława IX na króla unii kalmarskiej, w: Balticum. Studia z dziejów polityki, gospodarki i kultury XII–XVII wieku ofiarowane Marianowi Biskupowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. Z.H. Nowak, Toruń 1992, s. 235–239.
Nowak Z.H., Krewo i Kalmar. Dwie unie późnego średniowiecza w północnej i wschodniej Europie, w: W kręgu stanowych i kulturowych przeobrażeń Europy Północnej w XIV–XVIII wieku, red. Z.H. Nowak, Toruń 1988, s. 57–75.
Nowak Z.H., Królowe Małgorzata i Jadwiga – dwie unie w Północnej i Środkowowschodniej Europie, „Zapiski Historyczne” 62, 1997, nr 2–3, s. 7–16.
Nowak Z.H., Współpraca polityczna państw unii polsko-litewskiej i unii kalmarskiej w latach 1411–1425, Toruń 1996.
Olesen J.E., Erich von Pommern und Christopher von Bayern. Studien zur Kalmarer Union, Greifswald 2016.
Olesen J.E., Erik af Pommern og Kalmarunionen. Regeringssystemets udformning 1389–1439, w: Danmark i senmiddelalderen, red. P. Ingesman, J.V. Jensen, Aarhus 1994, s. 143–165.
Olesen J.E., Inter-Scandinavian relations, w: The Cambridge History of Scandinavia, t. 1: Prehistory to 1520, red. K. Helle, Cambridge 2003.
Olesen J.E., Pommersche Aspekte in der Nordischen Unionspolitik des Königs Erich von Pommern, „Studia Maritima” 31, 2018, s. 61–85.
Paszkiewicz H., Polityka ruska Kazimierza Wielkiego, Warszawa 1925.
Piotrowski B., Cele, założenia i dylematy unii kalmarskiej (1397) w historiografii, „Nautologia” 33, 1998, nr 1(127), s. 1–11.
Piotrowski B., Integracja Skandynawii. Od Rady Nordyckiej do wspólnoty europejskiej, Poznań 2006.
Piotrowski B., Tradycje jedności Skandynawii. Od mitu wikińskiego do idei nordyckiej, Poznań 2006.
Prochaska A., Król Władysław Jagiełło, t. 1, Kraków 1908.
Prochaska A., Unie Kalmarska i Jagiellońska, „Przegląd Polski” 154, 1904, nr 461, s. 193–213.
Rowell S., Lithuania Ascending. A Pagan Empire within East-Central Europe, 1295–1345, Cambridge 1994.
Szczur S., Traktat pokojowy Kazimierza Wielkiego z zakonem krzyżackim z 1343 roku, „Zapiski Historyczne” 56, 1991, nr 4, s. 7–43.
Szelągowska K., My Norwegowie. Tożsamość narodowa norweskich elit w czasach nowożytnych, Kraków 2011.
Uruszczak W., Unio regnorum sub una corona non causat eorum unitatem. Unia Polski i Litwy w Krewie w 1385 r. Studium historyczno-prawne, Kraków 2017.
Weibull L., 1397 års unionsbrev och dess rättsgiltighet, „Scandia” 4, 1931, s. 115–142.
Weibull L., Unionsmötet i Kalmar 1397, „Scandia” 3, 1930, s. 185–222.
Wernicke H., Die Hanse und die Entstehung der Kalmarer Union, w: “huru thet war tallet j kalmar”. Union und Zusammenarbeit in der Nordischen Geschichte. 600 Jahre Kalmarer Union (1397–1997), red. D. Kattinger, D. Putensen, H. Wernicke, Hamburg 1997 (Greifswalder Historische Studien, t. 2), s. 171–197.
Wyrozumski J., Kazimierz Wielki, Wrocław 1982.
Zakrzewski A., Between the Union of Lublin and the Mutual Pledge of the Two Nations. From the Union of Two States to the Commonwealth of Three Provinces, „Zapiski Historyczne” 84, 2019, nr 4, s. 5–40.
Zientara B., Historia powszechna średniowiecza, Warszawa 1994.
Żurawski vel Grajewski P., Duch pyszny poprzedza upadek. Rozważania o naturze procesu rozpadu unii, Kraków 2012.
Descargas
Publicado
Cómo citar
Número
Sección
Stats
Number of views and downloads: 816
Number of citations: 0
