Majątki instrukcyjne na ziemiach byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego: stan badań oraz postulaty badawcze
DOI:
https://doi.org/10.12775/RL.2017.3.12Klíčová slova
własność ziemska, majątki instrukcyjne, powstanie styczniowe, konfiskaty majątkowe, osadnictwo rosyjskie, real property, instruction estates, 1863 Uprising, confiscations of estates, Russian settlementAbstrakt
Majątki instrukcyjne stanowiły szczególny rodzaj własności ziemskiej. Pierwotnie należały do skarbu państwa lub zostały skonfiskowane uczestnikom powstania styczniowego. Były one odsprzedawane na podstawie Instrukcji z 23 lipca 1865 r. osobom pochodzenia rosyjskiego, jako zachęta do stałego osiedlania się w zachodnich guberniach Cesarstwa. Majątki instrukcyjne stanowiły przedmiot zainteresowania historyków polskich, rosyjskich, białoruskich i litewskich, zajmujących się polityką narodowościową władz carskich na ziemiach byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego w drugiej połowie XIX w. Celem artykułu jest przedstawienie aktualnego stanu badań nad majątkami instrukcyjnymi oraz postawienie nowych hipotez badawczych.
So-called ‘instruction estates’ were a special type of landed property. Originally, they belonged to the State Treasury or were confiscated from participants in the January Uprising of 1863–1864. They were sold out under the ‘Instruction of 23 July 1865’ to persons of Russian origin as an incentive for them to permanently settle in the Western Gubernias. ‘Instruction estates’ have attracted the interest of Polish, Russian, Belarusian, and Lithuanian historians specializing in the ethic policy of the tsarist authorities in the territory of the former Grand Duchy of Lithuania in the second half of the nineteenth century. The article’s purpose is to show the present state of research into ‘instruction estates’ and put forward new research hypotheses.
Reference
Źródła publikowane
Сборник правиmельсmвенныхъ распоряженiй по водворенiю русскихъ землевлaдѣльцевъ въ Cѣверо-Западнoмъ Kpaѣ, Вильна 1886.
Opracowania
Bończak-Kucharczyk E., Maroszek J., Kucharczyk K., Katalog parków i ogrodów zabytkowych dawnego województwa białostockiego. Stan z 1988 roku. Część szczegółowa, t. 1, Białystok 2000.
Bończak-Kucharczyk E., Maroszek J., Kucharczyk K., Parki i ogrody zabytkowe w krajobrazie kulturowym Podlasia. Część ogólna, Białystok 2000.
Dłużewska-Kańska Z., Kaczkowski Józef Piotr (1876–1940), w: PSB, t. 11, Wrocław 1964–1965, s. 373–374.
Drewicz M., Wywłaszczenia polskich majątków pod zaborem rosyjskim jako status quo w II i III Rzeczpospolitej, „Saeculum Christianum. Pismo Historyczno-Społeczne” 17, 2010, nr 1, s. 245–273.
Gałka B., Represje carskie wobec ziemian Kresów Wschodnich za udział w ruchu niepodległościowym w II połowie XIX i na początku XX wieku, w: Ziemiaństwo a ruchy niepodległościowe w Polsce XIX–XX wieku, red. W. Caban, M.B. Markowski, Kielce 1994, s. 81–85.
Górski K., Stanisław Krzemiński, w: PSB, t. 15, Wrocław 1970, s. 522–524.
Groniowski K., Uwłaszczenie chłopów w Polsce. Geneza – realizacja – skutki, Warszawa 1976.
Handelsman M., Rozwój narodowości nowoczesnej, oprac. T. Łepkowski, Warszawa 1973.
Iwaszkiewicz J., Wykaz dóbr ziemskich skonfiskowanych przez rządy zaborcze w latach 1773–1867, Warszawa 1929.
Jurkowski R., Majątek wygrany w karty – jak po powstaniu styczniowym litewskie Kałnoberże znalazło się w rękach Stołypinów, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 2014, nr 2, s. 5–21.
Kaczkowski J., Konfiskaty na ziemiach polskich po 1831 i 1863 roku, Warszawa 1918.
Komunikaty. W sprawie projektu ustawy o umorzeniu procesów rewindykacyjnych skonfiskowanych majątków, „Przegląd Notarialny. Kwartalnik Poświęcony Sprawom Notariatu i Hipoteki” 10, 1931, nr 3, s. 343–344.
Krzemiński S., Dwadzieścia pięć lat Rosyi w Polsce (1863–1888), Lwów 1892.
Kukulski J., Donacyje po powstaniu styczniowym, „Acta Universitatis Lodziensis” 1986, nr 24, s. 21–37.
Łopatecki K., Zalewska E., Historia uroczyska Jaroszówka. Badania nad przemianami własnościowo-osadniczymi na pograniczu Wasilkowa i Białegostoku, „Studia Podlaskie” 21, 2013, s. 68–69.
Łopatecki K., Zalewska E., Kozyrscy – ostatni właściciele uroczyska Jaroszówka, „Studia Podlaskie” 24, 2016, s. 61–81.
Maliszewski E., Białoruś w cyfrach i faktach, Piotrków 1918.
Mościcki H., Pod berłem carów, Warszawa 1924.
Nadużycia w osadnictwie wojskowym, „Myśl Niepodległa” 1923, nr 657, s. 315–318.
Obciążenia majątku, skonfiskowanego przez władze rosyjskie i sprzedanego na mocy instrukcji 1865 roku dokonanego przez nabywcę przed odrodzeniem Państwa Polskiego, nie upadają na skutek następnego uznania tego majątku za własność pierwotnego właściciela, „Wileński Przegląd Prawniczy” 3, 1932, nr 4, s. 108–110.
Pol A., Suligowski Adolf, w: PSB, t. 45, Kraków 2007–2008, s. 427–431.
Rawita Gawroński F., Konfiskata ziemi polskiej przez Rosję po 1831 i 1863 roku, Kraków–Warszawa–Lublin 1917.
Rodkiewicz W., Russian Nationality Policy in the Western Provinces of the Empire (1863–1905), Lublin 1998.
Ryńca M., Suleja W., Studnicki Karol Władysław (1867–1953), w: PSB, t. 45, Kraków 2007–2008, s. 125–134.
Schmidt W., Geneza prywatnej rosyjskiej własności ziemskiej w b. guberniach wileńskiej, grodzieńskiej i mińskiej, „Miesięcznik Statystyczny” 5, 1922, z. 11–12 (odb.), s. 1–104.
Sikorska-Kulesza J., Deklasacja drobnej szlachty na Litwie i Białoruski w XIX wieku, Warszawa 1995.
Smykowski J., Ukaz z 10 XII 1865 r. i jego konsekwencje dla stanu posiadania ziemiaństwa polskiego w zachodnich guberniach Imperium Rosyjskiego, w: Wilno i Kresy północno-wschodnie. Materiały z II Międzynarodowej Konferencji w Białymstoku 14–17 IX 1994 r., t. 1, red. E. Feliksiak,A. Mironowicz, Białystok 1996, s. 111–125.
Staliūnas D., Making Russians. Meaning and Practice of Russification in Lithuania and Belarus after 1863, Amsterdam–New York 2007.
Suligowski A., Bezprawie i konfiskaty pod rządami rosyjskimi, Warszawa 1928.
Szpoper D., Pod władzą carów. Ziemie byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego w XIX wieku, „Czasy Nowożytne” 16, 2004, s. 241–254.
Szumski J., Instrukcyjne majątki ziemskie w powiecie sokólskim w latach 1867–1914. Problematyka prawno-własnościowa, w: Studia polsko-litewsko-białoruskie, red. J. Tomaszewski, E. Smułkowa, H. Majecki, Warszawa 1988, s. 69–88.
Szumski J., Inwentarz zespołu akt Starszy Notariusz Sądu Okręgowego w Grodnie [1581–1882]1883–1915 [1920–1930], Białystok 2012.
Szumski J., Uwłaszczenie chłopów w północno-wschodniej części Królestwa Polskiego 1846–1871, Białystok 2002.
Szymielewicz M., Borcie i włość Borciańska, „Ziemia Lidzka. Miesięcznik Krajoznawczo-Regionalny” 4, 1939, nr 6, s. 161–169.
Tarasiuk D., Postawa społeczeństwa guberni grodzieńskiej wobec powstania styczniowego, „Annales Univesitatis Marie Curie-Skłodowska” 52, 1998, s. 99–114.
Wiech S., Epoka Reakcji i „Pieredyszki”. Wileńscy generałowie-gubernatorzy wobec problemu polskiej własności ziemskiej w latach 1864–1884, „Kwartalnik Historyczny” 115, 2008, nr 2, s. 53–98.
Дякин B., Нациoнальный вопрос во внутренней политике царизма (XIX – начало XX вв.), Санкт-Пeтeрбург 1998.
Комзоловa A., Политика самодержавия в Северо-Западнoм Kpae в эпохy великих реформ, Москва 2005.
Панюцич B., Нацыянальны аспект пазямельнай палітыкі царызму на Беларусі эпохі капіталізму (1861–1917 гг.), „Białoruskie Zeszyty Historyczne” 1999, nr 11, s. 107–125.
Панюцич B., Социально-экономическое развитие белорусcкой деревни в 1861–1900 гг., Минск 1990.
Самбук C., Политика царизма Беларусcии во второй половине XIX века, Минск 1980.
Stahování
Publikováno
Jak citovat
Číslo
Sekce
Stats
Number of views and downloads: 481
Number of citations: 0