Udział hetmanów litewskich w przygotowaniu kampanii wojennej na przykładzie zmagań ze Szwecją w roku 1625
DOI:
https://doi.org/10.12775/RL.2016.04Słowa kluczowe
Rzeczpospolita Obojga Narodów, hetman litewski, armia litewska, logistyka wojenna, wojna w InflantachAbstrakt
Działania wojenne armii litewskiej przeciwko Szwedom w Inflantach w latach 1625–1626 pokazały dobitnie, że bez udziału hetmanów byłyby one bardzo trudne czy wręcz niemożliwe. Wykorzystując własne zasoby: pieniężne, ludzkie czy materiałowe, dowódcy litewscy zdołali wystawić pokaźną armię, która jedynie z powodu decyzji Zygmunta III, sporów pomiędzy Lwem Sapiehą oraz Krzysztofem Radziwiłłem czy błędów w dowodzeniu nie została należycie spożytkowana. Obaj hetmani mieli znaczący wpływ na strukturę armii, skład kadry oficerskiej oraz liczebność poszczególnych jednostek. Zatrzymanie wojska w obozie było możliwe dzięki znacznym pożyczkom z prywatnej kasy hetmanów, dzięki którym wypłacano żołd poszczególnym oddziałom, zaś majętności obu dowódców były wykorzystywane jako źródło dostaw żywności oraz sprzętu wojennego. W gestii hetmanów leżały także zapewnienie dyscypliny w obozie oraz ochrona ludności cywilnej przed maszerującym wojskiem, jednakowoż odnosili oni w tej materii jedynie umiarkowane sukcesy.Bibliografia
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie
Archiwum Radziwiłłów
Dział II, nr 546, 906, 915, 919, 920, 922
Dział III, nr 2
Dział IV, nr 313, 314
Dział V, nr 23, 432, 689, 1101, 1268, 1402, 1584/III, 2654, 2697, 4830, 6550, 6956/I, 7232, 8015, 8031, 8080/I, 9066, 10262/III, 10761, 10985 11150, 11868, 12786, 12789/I, 12835, 13178, 13427, 13855/XXI, 14507, 14648/II 15435, 15517, 15886 16717, 17075, 17961/II–III, 17966/V, 18165a
Dział VII, nr 64
Varia Biblioteki Narodowej w AGAD
rkps 6
Archiwum Narodowe w Krakowie
Archiwum Sanguszków ze Sławuty
rkps 51, 62
Biblioteka im. Raczyńskich w Poznaniu
rkps 75
Biblioteka Jagiellońska w Krakowie
rkps 7
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie
rkps 58
Lietuvos Mokslu Akademijos biblioteka, Vilnius
Fond. 17: 131
Fond. 139: 314, 2706, 3917
Fond. 264: 1210
Львивська наукова библиотека имени В. Стефаника НАН України, Львів
fond 103, opis 1, sprawy: 435, 439, 449, 458, 460, 464, 479, 485, 486, 489, 492, 498, 499, 505, 512, 521, 524, 530, 531, 533, 534, 539, 541, 543, 545, 548, 552, 566, 569, 570, 572, 578, 580, 581, 587, 595, 599, 600, 602, 605, 606, 609, 614, 636 (teka III: pliki 135, 139, 149; teka IV, pliki 8, 10, 14, 29, 35, 36, 39, 42, 48, 49, 55, 62, 71, 72, 74, 80, 81, 84, 89, 91, 93, 95, 98; 102, 103, 115, 118, 119, 127, 129, 130, 137, 144, 148, 149; teka V, pliki 2, 5, 6, 9, 14, 24, 36)
opis 6, sprawa 155 (Teka Prohaski nr IV, plik 259)
Нацыянальны Гістарычны Архіў Беларусі, Мінск
fond 694, opis 1, dzieło 169
Российская Национальная Библиотека, Санкт-Петербург
fond 958, F. IV 90
fond 971, opis 2, dzieła: 96, 115, 321/2, nr 52, 54, 66–68, 86, 87, 135
Vilniaus universiteto biblioteka:
Fond I, F–1011
Źródła drukowane
Archiwum Domu Radziwiłłów, Listy Mikołaja Krzysztofa Sierotki, Jana Zamoyskiego, Lwa Sapiehy, w: Scriptores Rerum Polonicarum, wyd. A. Sokołowski, t. 8, Kraków 1885.
Compendium dwunastoniedzielnych prac Imci księcia hetman polnego i wojska z nim służącego przeciw Gustawowi księciu Sudermańskiemu, w: Księcia Krzysztofa Radziwiłła […] Sprawy wojenne i polityczne 1621–1632, Paryż 1859, s. 527–549.
Diariusze wyprawy hetmana litewskiego Lwa Sapiehy do Inflant w 1625 r., oprac. Z. Bruliński, w: Studia historyczno-wojskowe, t. 2, red. K. Bobiatyński, P. Gawron, M. Nagielski, Zabrze 2008, s. 245–261.
Umowy ze Szwecyją. Dyariusz Janusza Tyszkiewicza z r. 1625, seria: „Biblioteka Starożytna Pisarzy Polskich”, wyd. K.W. Wóycicki, t. 5, Warszawa 1854.
Opracowania
Augustyniak U., W służbie hetmana i Rzeczypospolitej, Warszawa 2004.
Balcerek M., Księstwo Kurlandii i Semigalii w wojnie Rzeczypospolitej ze Szwecją w latach 1600–1629, Poznań 2012.
Bruliński Z., Wyprawa hetmana wielkiego litewskiego Lwa Sapiehy do Inflant w 1625 r., w: Studia historyczno-wojskowe, t. 1, Siedlce 2007, s. 77–92.
Czwołek A., Konflikt Lwa Sapiehy, wojewody wileńskiego i Krzysztofa Radziwiłła, hetmana polnego litewskiego na tle problemów militarnych i politycznych Rzeczypospolitej w latach 1625–1633, cz. 1, „Czasy Nowożytne” (Toruń) 2003, t. 15, s. 107–175, cz. 2, „Czasy Nowożytne” (Toruń) 2007, t. 20, s. 67–101.
Czwołek A., Konflikty i spory wśród dowódców litewskich w czasie wojny w Inflantach w latach 1625–1629 i ich wpływ na przebieg działań militarnych, w: Wojny Północne w XVI–XVIII wieku. W czterechsetlecie bitwy pod Kircholmem, red. B. Dybaś, A. Ziemlewska, Toruń 2007, s. 93–103.
Czwołek A., Piórem i buławą. Działalność polityczna Lwa Sapiehy kanclerza litewskiego, wojewody wileńskiego, Toruń 2012.
Gawron P., Hetman koronny w systemie ustrojowym Rzeczypospolitej w latach 1581–1646, Warszawa 2010.
Herbst S., Wojna inflancka 1600–1602, wyd. 2, Zabrze 2006.
Rachuba A., Litewskie przygotowania do wojny ze Szwecją w 1635 roku, w: Z dziejów stosunków Rzeczypospolitej Obojga Narodów ze Szwecją w XVII wieku, red. M. Nagielski, Warszawa 2007, s. 33–43.
Wisner H., Król i książę. Konflikt między Zygmuntem III Wazą i Krzysztofem Radziwiłłem, „Rocznik Białostocki” 1972, t. 11, s. 53–100.
Wisner H., Rzeczpospolita Wazów, t. 1–2, Warszawa 2002–2004.
Wisner H., Wojna inflancka 1625–1629, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1970, t. 16, cz. 1, s. 27–93.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 377
Liczba cytowań: 0