Znaczenie badań empirycznych w etyce. Psychologia moralności a etyka filozoficzna
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2021.008Słowa kluczowe
etyka opisowa, psychologia moralności, neuroetyka, rozumowanie moralne, intuicja moralna, emocje moralneAbstrakt
W artykule przedstawiam wybrane istotne kwestie z zakresu etyki opisowej. Kluczem doboru omawianych zagadnień jest ich możliwy wpływ na pojęcia etyki filozoficznej. Analizę rozpoczynam od wskazania odkryć psychologii moralności w jej różnych obszarach badawczych, czyli w psychologii społecznej, neuropsychologii, psychopatologii, psychologii rozwojowej oraz psychologii ewolucyjnej. Powołuję się na te eksperymenty i empiryczne obserwacje, które dowodzą znaczenia emocji, intuicji oraz nieświadomego, a czasem zautomatyzowanego rozumowania w wydawaniu sądów i podejmowaniu decyzji moralnych. W podsumowaniu wskazuję, że odkrycia badań empirycznych mają znaczenie dla etyki filozoficznej.
Bibliografia
Baron-Cohen Simon. 2014. Teoria zła. O empatii i genezie okrucieństwa, przeł. Agnieszka Nowak. Sopot: Smak Słowa.
Bloom Paul. 2015. To tylko dzieci, przeł. Ewa Wojtych. Sopot: Smak Słowa.
Brosnan Sarah F., Frans De Waal. 2012. „Fairness in animals: where to from here?”. Social Justice Research, 25: 336–351.
Casebeer William. 2003. „Moral cognition and its neural constituents”. Nature Reviews Neuroscience 4: 841–847.
Cushman Fiery, Young Liane, Hauser Marc. 2006. „The Role of Conscious Reasoning and Intuition in Moral Judgment, Testing Three Principles of Harm”, Psychological Science 17/12: 1082–1089.
Fallon James. 2013. The Psychopath Inside: A Neuroscientist’s Personal Journey into the Dark Side of the Brain. New York: Penguin.
Foot Philippa. 1967. „The Problem of Abortion and the Doctrine of the Double Effect”. Oxford Review 5: 5–15.
Frith Chris. 2007. „The social brain?”. W: Social intelligence: From brain to culture, ed. Nathan Emery, Nicola Clayton, Chris Frith, 297–311. Oxford: Oxford University Press.
Gazaaniga Michael. 2013. „Kto tu rządzi – ja czy mój mózg? Neuronauka a istnienie wolnej woli, przeł. Agnieszka Nowak. Sopot: Smak Słowa.
Gazzaniga Michael. 1989. „Organization of the human brain”. Science 245/4921: 947–952.
Graham Jesse, Haidt Jonathan, Nosek Brian. 2009. „Liberals and Conservatives Rely on Different Sets of Moral Foundations”. Journal of Personality and Social Psychology 96/5: 1029–1046.
Greene Joshua. 2003. „From neural ‘is’ to moral ‘ought’: what are the moral implications of neuroscientific moral psychology?”. Nature 4: 847–850.
Greene Joshua. 2007. „The Secret Joke of Kant’s Soul”. W: Moral Psychology. Vol. 3: The Neuroscience of Morality: Emotion, Disease, and Development, ed. Walter Sinnott-Armstrong, 35–80. Cambridge, Massachusetts: MIT Press.
Greene Joshua, Jonathan Haidt. 2002. „How (and where) does moral judgment work?”. Trends in Cognitive Sciences 6/12: 517–523.
Greene Joshua, Leigh Nystrom, Andrew Engell, John Darley, Jonathan Cohen. 2004. „The neural bases of cognitive conflict and control in moral judgment”. Neuron 44: 389–400.
Greene Joshua, Brian Sommerville, Leigh Nystrom, John Darley, Jonathan Cohen. 2001. „An fMRI investigation of emotional engagement in moral judgment”. Science 293: 2105–2108.
Haidt Jonathan, Matthew Hersh. 2001. „Sexual morality: the cultures and emotions of conservatives and liberals”. Journal of Applied Social Psychology 31: 191–221.
Haidt Jonathan. 2001. „The emotional dog and its rational tail: A social intuitionist approach to moral judgment”. Psychological Review 108/4: 814–834.
Haidt Jonathan. 2007. „The New Synthesis in Moral Psychology”. Science 316: 998–1002.
Haidt Jonathan, Silvia Koller, Maria Dias. 1993. „Affect, culture, and morality, or is it wrong to eat your dog?”. Journal of Personality and Social Psychology 65/4: 613–628.
Harbaugh William, Ulrych Mayr, Daniel Burghart. 2007. „Neural Responses to Taxation and Voluntary Giving Reveal Motives for Charitable Donations”. Science 316/5831: 1622–1625.
Harris Sam. 2012. Pejzaż moralny. W jaki sposób nauka może określać wartości, przeł. Piotr Szwajcer. Warszawa: Wydawnictwo CiS, Stare Groszki.
Hauser Marc, Fiery Cushman, Liane Young, Jin Kang-Xing, John Mikhail. 2007. „A dissociation between moral judgments and justifications”. Mind & Language 22: 1–21.
Korsgaard Christine. 1999. „Self-Constitution in the Ethics of Plato and Kant”. The Journal of Ethics 3/1: 1–29.
Korsgaard Christine. 1996. The Sources of Normativity. Cambridge: Cambridge University Press.
Lanteri Alessandro, Chiara Chelini, Salvatore Rizzello. 2008. „An Experimental Investigation of Emotions and Reasoning in the Trolley Problem”. Journal of Business Ethics 83/4: 789–804.
Libet Benjamin. 1999. „Do we have free will?”. Journal of Consciousness Studies 6: 47–57.
Racine Eric. 2010. Pragmatic Neuroethics. Improving Treatment and Understanding of the Mind-Brain. Cambridge, Massachusetts: The MIT Press.
Raine Adrian. 2013. Anatomy of Violence: The Biological Roots of Crime, The biological roots of crime. New York: Pantheon Books.
Rizzolatti Giacomo, Laila Craighero. 2004. „The mirror-neuron system”. Annual Review of Neuroscience 27: 169–192.
Sabbagh Mark, Lindsay Bowman, Lindsay Evraire, Jennie Ito. 2009. „Neurodevelopmental correlates of theory of mind in preschool children”. Child Development 80: 1147–1162.
Sanfey Alan. 2007. „Social Decision-Making: Insights from Game Theory and Neuroscience”. Science 318/5850: 598–602.
Saxe Rebecca. 2013. „The New Puzzle of Theory of Mind Development”. W: Navigating the Social World: What Infants, Children, and Other Species Can Teach Us, ed. Mahzarin Banaji, Susan Gelman, 107–112. Oxford: Oxford University Press.
Saxe Rebecca. 2016. „The right temporo-parietal junction: a specific brain region for thinking about thoughts”. W: Handbook of Theory of Mind, ed. A. Leslie. New York: Taylor & Francis Inc, Routledge Academic.
Singer Peter. 1972. „Famine, affluence, and morality”. Philosophy and Public Affairs 1/3: 229–243.
Suhler Christopher, Patricia Churchland. 2011. „The neurobiological basis of morality”. W: Oxford Handbook of Neuroethics, ed. J. Illes, B. Sahakian, 33–58. Oxford: Oxford University Press.
Tomasello Michael. 2016. A Natural History of Human Morality. Cambridge, Massachusetts, London: Harvard University Press.
Unger Peter. 1996. Living High and Letting Die: Our Illusion of Innocence. New York: Oxford University Press.
De Waal Frans. 2013. Małpy i filozofowie. Skąd pochodzi moralność, przeł. Krzysztof Kornas. Kraków: Copernicus Center Press.
De Wall Nathan, Baumeister Roy, Stillman Tyler, Gailliot Matthew. 2007. „Violence restrained: Effects of self-regulation and its depletion on aggression”. Journal of Experimental Social Psychology 43: 62–76.
De Waal Frans, Patricia Smith, Telmo Pievani, Stefano Parmigiani. 2014. Evolved Morality. The Biology and Philosophy of Human Conscience. Brill Academic Pub.
Wellman Henry, David Cross, Julianne Watson. 2001. „Meta-analysis of theory of mind development: the truth about false belief”. Child development 72/3: 655–684.
Whiten Andrew, Carel van Schaik. 2007. „The evolution of animal ‘cultures’ and social intelligence”. Philosophical Transactions of the Royal Society of London, Series B 362: 603–620.
Wilkson Richard, Kate Pickett. 2011. Duch równości. Tam gdzie panuje równość, wszystkim żyje się lepiej, przeł. Paweł Listwan. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Viding Essi, James Blair, Terrie Moffitt, Robert Plomin. 2005. „Evidence for substantial genetic risk for psychopathy in 7-year-olds”. Journal of Child Psychology and Psychiatry 46/6: 592–597.
Young Liane, Joan Albert Camprodon, Marc Hauser, Alvaro Pascual-Leone, Rebecca Saxe. 2010. „Disruption of the right temporoparietal junction with transcranial magnetic stimulation reduces the role of beliefs in moral judgments”. Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA 107/15: 6753–6758.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 2010
Liczba cytowań: 0
