Dwojaka natura ontologiczna znaków językowych i problem ich wzajemnych relacji
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2021.001Słowa kluczowe
znaki-egzemplarze, typy znaków, dualny status znaków językowych, nominalizm i realizm w filozofii języka, relacje między znakamiAbstrakt
Tematyka pracy obejmuje wymienione poniżej zagadnienia czy problemy:
- Zagadnienie statusu ontologicznego znaków językowych i wiążący się z nim ogólniejszy problem filozoficzny:
- Czym jest język jako system znaków, który z jednej strony służy do:
1) reprezentowania naszej wiedzy o poznawanej rzeczywistości, a z drugiej – do
2) a. jej zgłębiania i lepszego poznawania czy odkrywania,
b. adekwatnego jej opisu, oraz
c. interpersonalnego komunikowania się jego użytkowników.
Wszystkie te pragmatyczne funkcje języka wymagają logiczno-filozoficznej jego analizy i to zarówno jego składni, jak i semantyki. Nie jest ona możliwa bez określenia, jak pojmowane są znaki językowe, jaka jest ich ontologiczna natura w funkcjonalnym podejściu do logicznej semiotyki języka naturalnego, osadzonym na dwóch sposobach ich użycia: bądź jako znaków, którymi posługujemy się w konkretnych kontekstach sytuacyjnych czy sytuacyjno-językowych, bądź jako znaków izolowanych, oderwanych z takich kontekstów.
W tym pierwszym wypadku są one konkretami językowymi, istniejącymi materialnymi, spostrzegalnymi zmysłowo obiektami o określonej lokalizacji czasoprzestrzennej, w tym drugim – są one nie-konkretami, a jako takie (jak przyjmuje większość badaczy z zakresu filozofii i lingwistyki) – obiektami abstrakcyjnymi, typami językowymi.
Rozróżnienie abstrakt–konkret (ang. type-token distinction) ma już we współczesnej filozofii pewien status i jest znaczące zwłaszcza w metafizyce i epistemologii. Jest ono najczęściej ilustrowane właśnie w odniesieniu do znaków językowych (słów, wyrażeń) jako dystynkcja typ–egzemplarz znaku, wprowadzona do semiotyki przez Ch. S. Peirce’a.
W analizie semiotycznej, a także lingwistycznej, używane są zarówno typy, jak i egzemplarze znaków, często jednak bez zwracania należytej uwagi, kiedy mowa o typach, a kiedy o egzemplarzach. Ma to związek z dyskutowanymi wciąż w filozofii języka problemami: Czym jest typ? Czym jest egzemplarz (okaz)? Jakie są wzajemne relacje pomiędzy typem a egzemplarzem? (ang. type-token relation, token-type relation).
Spory w odpowiedzi na te pytania mają związek z zagadnieniami egzystencjalnymi dotyczącymi statusu ontologicznego tych znaków językowych oraz dwoma nurtami w ontologii języka, pozostającymi pod wpływem dwóch fundamentalnych idei, które ukształtowały się w sporze o uniwersalia: nominalizmem i realizmem.
Autorka przedstawia, krótko, różne stanowiska w sprawie poruszanych powyżej zagadnień czy problemów oraz utrzymuje, że z logicznego punktu widzenia:
1) wypracowanie jakieś teoretycznej koncepcji języka musi uwzględniać jego dwuaspektową charakterystykę: jako języka wyrażeń-konkretów i jako języka wyrażeń-typów,
2) opowiedzenie się za jednym ze stanowisk:
a) typy istnieją niezależnie od ich egzemplarzy albo
b) tak nie jest
może być pominięte w rozważaniach syntaktycznych nad językiem,
3) wzajemne związki pomiędzy znakami-egzemplarzami różnią się od wzajemnych związków pomiędzy znakami-typami, ale
4) określenie wzajemnego stosunku pomiędzy znakami-typami a znakami-egzemplarzami zależy od opowiedzenia się za jednym ze stanowisk: a) albo b),
5) pojęcia semantyczne, czy semantyczno-pragmatyczne języka, takie jak: znaczenie i denotacja, interpretacja, powinny być definiowane wyłącznie dla typów egzemplarzy, ale ich definicje wymagają jakiegoś odniesienia do funkcji, jakie pełnią w języku znaki (słowa, wyrażenia) konkrety, czy do związków między nimi;
6) pojęcie aktu komunikacji językowej różni się od ogólnego pojęcia komunikacji językowej: to pierwsze definiuje się za pomocą znaków-konkretów, podczas gdy to drugie – za pomocą znaków-typów.
Bibliografia
Bromberger Sylvian. 1992. „Types and Tokens in Linguistic”. W: Sylvian Bromberger. On What We Know We Don’t Know (Chicago: University of Chicago Press, 1992), 170–208.
Jubien Michael. 1988. “On Properties and Property Theory”. W: Properties, Types and Meaning. Vol. I: Foundational Issue, ed. Chierchia Genardo. Dordrecht, Holland: Kluwer Academic Publishers.
Peirce Charles S. 1906. „Prolegomena to an Apology for Pragmaticism”. Monist 16: 492–546.
Peirce Charles S. 1931–1935. Collected Papers of Charles Sanders Peirce. Vols. 1–5, ed. C. Hartshorne and Weiss P. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Peirce Charles S. 1998. „Letters to Lady Welby”. W: The Essential Pierce, Selected Philosophical Writings. Vol. 2 (1893–1913), wyd. Peirce Edition Project, ed. Nathan Houser i in., 1908[c]. SS 83. Bloomington, IN: Indiana University Press.
Peirce Charles S. 1998. „Letters to Lady Welby”. W: The Essential Peirce, Selected Philosophical Writings. Vol. 2 (1893–1913), wyd. Peirce Edition Project, ed. Nathan Houser i in., 15. 1998, MS [R] L463:15. Bloomington, IN: Indiana University Press.
Peirce Charles S. 1998. The Essential Pierce, Selected Philosophical Writings. Vol. 2 (1893–1913), wyd. Peirce Edition Project, ed. Nathan Houser i in., Bloomington, IN: Indiana University Press.
Pelc Jerzy. 1971. „Funkcjonalne podejście do semiotyki logicznej języka naturalnego”. W: Semiotyka polska 1894–1969, wyboru dokonał oraz wstępem i przypisami opatrzył Jerzy Pelc, 397–430. Warszawa: PWN.
Pelc Jerzy. 1971. Studies in Functional Logical Semiotics of Natural Language. Janua Linguarum Series Minor 90. The Hague–Paris: Mouton.
Quine Willard Van. 1987. Quiddities: An Intermittently Philosophical Dictionary (Cambridge, MA: Harvard University Press, 1987), 216–219.
Szabó Zoltán. 1999. „Expressions and Their Representations”. The Philosophical Quarterly 49: 145–163.
Wetzel Linda. 2016. „Types and Tokens”. W: Stanford Encyclopedia of Philosophy, ed. Edward N. Zalta i in.: https://plato.stanford.edu/entries/type-tokens/. Stanford, CA: Stanford University.
Wolterstorff Nicholas. 1980. Works and Works of Art. Oxford: Clarendon Press.
Wybraniec-Skardowska Urszula. 1988. „Logiczne podstawy ontologii składni języka”. Studia Filozoficzne 6–7: 263–284.
Wybraniec-Skardowska Urszula. 1989. „On the Eliminability of Ideal Linguistic Entities”. Studia Logica XLVIII, 4: 587–615.
Wybraniec-Skardowska Urszula. 2010. „O adekwatności językowej”. W: Deskrypcja i Prawda, red. Jerzy Pelc, 275–306. Warszawa: Polskie Towarzystwo Semiotyczne.
Wybraniec-Skardowska Urszula. 2015. „On language adequacy”. Studies in Logic, Grammar and Rhetoric 40, 53: 247–292.
Wybraniec-Skardowska Urszula. 2007. „Meaning and Interpretation”, part I, Studia Logica 85, 1 (2007): 105–132.
Zalta Edward N. 1983. Abstract Objects: An Introduction to Axiomatic Metaphysics. Dordrecht: D. Reidel.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 414
Liczba cytowań: 0