Godność człowieka w koncepcji Immanuela Kanta a doświadczenie Auschwitz
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2017.034Słowa kluczowe
godność, Kant, Holokaust, zdolności, emocjeAbstrakt
Celem artykułu jest analiza Kantowskiego pojęcia ludzkiej godności, które w dziejach filozofii, szczególnie po doświadczeniu Holokaustu, uległo znaczącym zmianom. Przedstawione tu trzy koncepcje: Immanuela Kanta, Edith Stein i Marthy Nussbaum stanowią reprezentatywne przykłady tej ewolucji. Kant ujmuje godność jako wartość i definiuje ją poprzez odwołanie się do cech specyficznie ludzkich: rozumności i wolności. W koncepcjach Stein i Nussbaum nie tylko rozum, lecz także inne władze umysłu i zdolności są podstawą godności bytu ludzkiego, na przykład, emocje lub wyobraźnia. Ponadto Nussbaum definiuje godność na gruncie liberalnej filozofii politycznej, jako pojęcie służące do uzasadnienia roszczeń obywateli wobec państwa. Liberalne podejście zespala ze sobą wolność i godność człowieka, uznaje się bowiem państwo i jego instytucje za rezultat wyboru jednostek, łącząc tym samym indywidualną odpowiedzialność za własne wybory z odpowiedzialnością jednostki za kształt ustrojowy państwa. A zatem ewolucja pojęcia godności w dziejach filozofii polega na przejściu od postawy podziwu dla wartości rozumu i wolności człowieka do szacunku dla praw człowieka i jego zdolności, wyrażających się w rozumnym i wolnym działaniu politycznym.
Bibliografia
Alexander J. M., Capabilities and Social Justice. The Political Philosophy of A. Sen & M. Nussbaum, Ashgate, Aldershot 2008.
Bello A. A., Edith Stein’s Contribution to Phenomenology; A. A Bello, Edith Stein: Phenomenology, the State and Religious Commitment (w:) Phenomenology World-Wide. Foundations –Expanding Dynamics – Life-Engagements, ed. by A. T. Tymieniecka, “Annalecta Husserliana”, vol. 80, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, 2002, s. 232-239; s. 648-656.
Dan-Cohen M., Introduction: Dignity and Its (Dis)content, w: J. Waldron, Dignity, Rank, and Rights, Oxford University Press, Oxford 2012.
Flikschuh K., Kant and Modern Political Philosophy, Cambridge University Press, Cambridge 2004.
Guyer P., The Possibility of the Categorical Imperative, (w:) Kant’s “Groundwork of the Metaphysics of Morals”, ed. P. Guyer, Rowman& Littlefield, Lanham, Maryland 1998.
Ellis E., Kant’s Politics: Provisional Theory for the Uncertain World, Yale University Press, New Haven 2005.
Ingarden R., O badaniach filozoficznych Edith Stein, w: E. Stein, O zagadnieniu wczucia, Znak, Kraków 1988.
Kant I., Do wiecznego pokoju, przeł. M. Żelazny, Comer, Toruń 1995.
Kant I., Krytyka praktycznego rozumu, przeł. J. Gałecki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.
Kant I., Metafizyka moralności, przeł. E. Nowak, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
Kant I., Religia w obrębie samego rozumu, przeł. A. Bobko, Znak, Kraków 1993.
Kant I., Uzasadnienie metafizyki moralności, przeł. M. Wartenberg, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.
Kant I., Wznowione pytanie Czy rodzaj ludzki stale zmierza ku temu co lepsze?, w: I. Kant, Spór fakultetów, przeł. M. Żelazny, Wydawnictwo Rolewski, Toruń 2003.
Korsgaard C., Creating the Kingdom of Ends, Cambridge University Press, Cambridge 1996.
Lisowska U., Wyobraźnia, sztuka, sprawiedliwość. Marthy Nussbaum koncepcja zdolności jako podstawa egalitarnego liberalizmu, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2017.
Miklaszewska J., Sprawiedliwość liberalna, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015.
Nussbaum M. C., Frontiers of Justice: Disability, Nationality, Species Membership, Harvard University Press, Cambridge, MA 2006.
Nussbaum M. C., Human Dignity and Political Entitlements, w: Human Dignity and Bioethics: Essays Commissioned by the President’s Council on Bioethics, The President’s Council on Bioethics, Washington, D.C., March 2008.
Nussbaum M. C., Political Emotions. Why Love Matters for Justice, Harvard University Press, Cambridge MA 2013.
O’Neill O., Constructions of Reason, Cambridge University Press, Cambridge 1989.
Pico della Mirandola G., Oratio de hominis dignitate. Mowa o godności człowieka, przeł. Z. Nerczuk, M. Olszewski, IFiS PAN, Warszawa 2010.
Raws J., Themes in Kant’s Moral Philosophy, w: J. Rawls, Collected Papers, ed. by S. Freeman, Harvard University Press, Cambridge, MA 1999.
Reich S., Writings on Music: 1965-2000, ed. by P. Hillier, Oxford University Press, Oxford 2002.
Rosen M., Dignity: Its History and Meaning, Harvard University Press, Cambridge, MA 2012.
Sen A., Dialogue: Capabilities, Lists and Public Reason, „Feminist Economics” 2004, vol. 10, no. 3, s. 77-80.
Stein E., Budowa osoby ludzkiej. Wykład z antropologii filozoficznej (1932/33), przeł. G. Sowiński, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2015.
Stein E., Filozofia psychologii i humanistyki (1922), cz. 1 i 2, przeł. P. Janik, M. Baran, J. Gaca, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2016.
Stein E., O zagadnieniu wczucia (1917), przeł. D. Gierulanka, J. F. Gierula, Znak, Kraków 1988.
Szczepański J., Filozofia polityczna Immanuela Kanta, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2017.
Waldron J., Dignity, Rank, and Rights, Oxford University Press, Oxford 2012.
Wood A., Formulas of the Moral Law. Elements in the Philosophy of Immanuel Kant, Cambridge University Press, Cambridge 2017.
Wood A., Humanity as End in Itself, w: Kant’s “Groundwork of the Metaphysics of Morals”, ed. P. Guyer, Rowman&Littlefield, Lanham, Maryland 1998.
Żelazny M., „Fragment Krakowski” rękopisu rozprawy Kanta „Wznowione pytanie; czy rodzaj ludzki zmierza stale ku temu co lepsze?”, w: Kant wobec problemów współczesnego świata, pod red. J. Miklaszewskiej i P. Spryszaka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 2529
Liczba cytowań: 0