Śmierć w Tiergarten
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2017.025Słowa kluczowe
antropologia filozoficzna, literatura polska, filozofia polityczna, tożsamość narodowa, Sonderweg, nacjonalizm, antysemityzmAbstrakt
Przedmiotem artykułu jest porównanie spojrzeń na relacje polsko-niemieckie ze strony Helmutha Plessnera, twórcy współczesnej antropologii filozoficznej, a jednocześnie jednego z pierwszych teoretyków niemieckiej „Sonderweg” w historii Europy, i Witolda Gombrowicza jako radykalnego krytyka polskiej „formy narodowej”. Punkt wyjścia stanowi przedstawienie głównych tez antropologii filozoficznej Plessnera, w szczególności jego idei człowieka jako istoty „ekscentrycznie pozycjonalnej”, oraz wyłaniającego się z twórczości Gombrowicza literackiego obrazu człowieka jako istoty stwarzanej od zewnątrz. Bazę źródłową tego porównania stanowi z jednej strony analiza niemieckiej świadomości narodowej i kultury politycznej, przedstawiona przez Plessnera po raz pierwszy w 1935 roku w książce Schicksal deutschen Geistes im Ausgang seiner bürgerlichen Epoche, wydanej następnie w 1959 roku pod tytułem Spóźniony naród, a z drugiej strony fragmenty Dziennika Gombrowicza z roku 1964, opublikowane oddzielnie w języku niemieckim pt. Berliner Notizen (1965). Przedstawiając istotne zbieżności tych dwóch wizji oraz poddając pod dyskusję przesłanki zachodzących pomiędzy nimi istotnych różnic, autor dąży do rekonstrukcji na ich przykładzie warunków możliwości wzajemnego, polsko-niemieckiego uznania, wykraczającego poza narodowe solidarności.
Bibliografia
„Dieses Glitzerding“ (anonimowa recenzja z Berliner Notizen), „Der Spiegel“, 1965, Hf. 46.
Fischer J., Philosophische Anthropologie. Eine Denkrichtung des 20. Jahrhunderts, Freiburg–München 2009.
Fischer J., Die exzentrische Nation, der entsicherte Mensch und das Ende der deutschen Weltstunde. Über eine Korrespondenz zwischen Helmuth Plessners philosophischer Anthropologie und seiner Deutschlandstudie, w: Deutsche Vierteljahrsschrift für Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte, 3 (1990).
Gombrowicz W., List do redaktora „Wiadomości”, „Wiadomości”, nr 4 (304), Londyn, 27 stycznia 1952.
Gombrowicz W., Dziennik 1953–1956, Kraków 1989.
Gombrowicz W., Dziennik 1957–1961, Kraków 1989.
Gombrowicz W., Dziennik 1961–1966, Kraków 1989.
Gombrowicz W., Berliner Notizen, przeł. W. Tiel, Pfullingen 1965.
Krasnodębski Z., Potrzeba zwątpienia. O antropologii politycznej Helmutha Plessnera, w: idem, Postmodernistyczne rozterki kultury, Warszawa 1996.
Mann T., Deutschland und die Deutschen, Stockholm 1947.
Mann T., Rozważania człowieka apolitycznego, przeł. J. Kałążny, w: Sonderweg. Spory o niemiecką „drogę odrębną”, red. H. Orłowski, Poznań 2008.
Plessner H., Schicksal deutschen Geistes im Ausgang seiner bürgerlichen Epoche, Zürich und Leipzig 1935.
Plessner H., Die verspätete Nation. Über die politische Verführbarkeit bürgerlichen Geistes, w: Plessner H., Gesammelte Schriften, t. 6, Frankfurt am Main 2003.
Plessner H., Mit anderen Augen. Aspekte einer philosophischen Anthropologie, Stuttgart 1982.
Plessner H., Opóźniony naród. O politycznym pokuszeniu ducha mieszczańskiego, przeł. J. Kałążny, w: Sonderweg. Spory o „niemiecką drogę odrębną”, red. H. Orłowski, Poznań 2008.
Plessner H., Granice wspólnoty. Krytyka radykalizmu społecznego, przeł. J. Merecki, Warszawa 2008.
Plessner H., Władza a natura ludzka. Esej o antropologii światopoglądu historycznego, przeł. E. Paczkowska-Łagowska, Warszawa 1994.
Plessner H., Pytanie o conditio humana, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa 1988.
Teresa Benedykta od Krzyża, Św. (Edyta Stein), Autoportret z listów. Część trzecia: Listy do Romana Ingardena, przeł. M. Klentak-Zabłocka, A. Wajs, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2003.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 510
Liczba cytowań: 0