Granice wspólnoty albo gra z cieniem: brak, sekret i duch przyjaźni w antropologii Plessnera i Derridy
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2017.024Słowa kluczowe
Herder, Plessner, Derrida, antropologia filozoficzna, wspólnota, społeczeństwo, brak, sekret, prywatność, przyjaźńAbstrakt
Esej przedstawia konfrontację między Helmuthem Plessnerem i Jacquesem Derridą jako dwoma kontynuatorami antropologii filozoficznej, dyscypliny stworzonej przez Johanna Gottfrieda Herdera, który w słynny sposób zdefiniował człowieka jako „niedoskonałą istotę” (Mängelwesen). Chociaż Derrida najprawdopodobniej nie był świadomy Plessnerowskiej interpretacji myśli Herdera, to powinowactwa pomiędzy tymi dwoma myślicielami są uderzające. W przeciwieństwie do konserwatywnego skrzydła Herderianistów, które podkreśla potrzebę zrekompensowania pierwotnego braku konstytutywnego dla człowieka (np. Arnold Gehlen), zarówno Plessner, jak i Derrida wykorzystują myśl, że brak może być wartością samą w sobie i że nie wymaga on natychmiastowej kompensacji kulturowej. W ich odczytaniu tradycji herderowskiej brak, który wymaga kompensacji, staje się „sekretną” zasadą indywidualizacji i jako taki stanowi niezbędny fundament liberalnego społeczeństwa opartego na duchu przyjaźni, pozwalający na grę z cieniem indywidualnej prywatności. Argumentując przeciw utopii radykalnej wspólnoty, Plessner i Derrida przedstawiają zarys innego społeczeństwa respektującego granice i dystans implikowany przez konstytutywny brak, którego nigdy nie można w pełni ujawnić.
Bibliografia
Adorno T. W., O literaturze. Wybór esejów, przeł. A. Wołkowicz, Czytelnik, Warszawa 2005.
Agamben G., Wspólnota, która nadchodzi, przeł. S. Królak, Sic!, Warszawa 2008.
Arendt H., O rewolucji, przeł. M. Godyń, Czytelnik, Warszawa 2003.
Bataille G., Część przeklęta oraz Ekonomia na miarę wszechświata. Granica użytecznego, przeł. K. Jarosz, KR, Warszawa 2002.
Bloch E., Avicenna und die Aristotelische Linke, Rütten und Loening, Frankfurt am Main 1952.
Bloch E., The Spirit of Utopia, przeł. A. Nassar, Stanford University Press, Stanford 2000.
Blumenberg H., Wirklichkeitsbegriff und Staatstheorie, „Schweizer Monatshefte: Zeitschrift für Politik, Wirtschaft, Kultur”, vol. 48 (1968–1969), nr 2, ss. 121–146.
Derrida J., La mythologie blanche (la métaphore dans le texte philosophique), Relié, Paris 1971.
Derrida J., The Politics of Friendship, przeł. G. Collins, Verso, London 1997.
Derrida J., Marx & Sons, in: Ghostly Demarcations. A Symposium on Jacques Derrida’s ‘Specters of Marx,’ ed. M. Sprinker, Verso, London 1999.
Derrida J., A Taste for the Secret, Polity Press, London 2001.
Derrida J, Rogues. Two Essays on Reason, trans. P.-A. Brault, Stanford University Press, Stanford 2005.
Derrida J., Sauf le nom, Gallilee, Paris 1995 / On the Name, przeł. J. P. Leavey, Stanford University Press, Stanford 2006.
Derrida J., The Beast and the Sovereign, vol. 1, przeł. G. Bennington, The University of Chicago Press, Chicago 2009.
Derrida J., Learning to Live Finally. The Last Interview, przeł. P.-A. Brault, Melville House, New York 2011.
Derrida J., Widma Marksa. Stan długu, praca żałoby i Nowa Międzynarodówka, przeł. T. Załuski, PWN, Warszawa 2016.
Ebke T., Homo Absconditus. Das Motiv der unergründlichen Person in den Schriften von Friedrich Heinrich Jacobi, Emmanuel Levinas und Helmuth Plessner,
Grin Verlag, München 2013.
Esposito R., Communitas: The Origin and Destiny of Community, przeł. T. Campbell, Stanford University Press, Stanford 2009.
Fischer E., How to Read Karl Marx, przeł. A. Bostock, Monthly Review Press, New York 1996.
Girard R., Sacrum i przemoc, przeł. M. Plecińska, Brama, Poznań 1993.
Hegel G. W. F., Fenomenologia ducha, t. 2, przeł. A. Landman, PWN, Warszawa 1963.
Huizinga J., Jesień średniowiecza, przeł. R. Stiller, vis-a-vis/ Etiuda, Kraków 2016.
Krzykawski M., Inne i wspólne, Trzydzieści pięć lat francuskiej filozofii, PWN, Warszawa 2016.
Lacan J., Ecrits, Editions de Seuil, Paris 1966.
Plessner H., Pytanie o conditio humana. Wybór pism, przeł. M. Łukasiewicz, PIW, Warszawa 1988.
Plessner H., Grenzen der Gemeinschaft. Eine Kritik des sozialen Radikalismus, Suhrkamp, Frankfurt am Main 2002.
Rougemont D. de, Miłość a świat kultury zachodniej, PAX, Warszawa 1968.
Sennett R., The Uses of Disorder: Personal Identity and City Life, W.W. Norton & Company, New York 1992.
Turner V., From Liminal to Liminoid, in Play, Flow, and Ritual: An Essay in Comparative Symbology, “Rice University Studies”, vol. 60, 1974, nr 3.
Turner V., Gry społeczne, pola i metafory: symboliczne działanie w społeczeństwie, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005.
Walsh K., The Works of Bernard of Clairvaux, Kalamazoo Publications Inc., Kalamazoo, MI 1981.
Winnicott D. W., Playing and Reality, Basic Books, London 1975.
Żiżek S., Wzniosły obiekt ideologii, przeł. J. Bator, P. Dybel, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2001.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 554
Liczba cytowań: 0