Człowiek, zwierzę i zwierciadło. Genealogia ludzkiego Ja według Helmutha Plessnera i Jacquesa Lacana
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2017.023Słowa kluczowe
Ja, Ja idealne, rozczłonkowane ciało, lustrzane odbicie, psychoza, narcyzm, osobowośćAbstrakt
W artykule porównuję ze sobą koncepcję ludzkiego Ja Helmutha Plessnera tkwiącą u podstaw jego antropologii filozoficznej oraz wczesną teorię „stadium lustra” Jacquesa Lacana. Obaj autorzy powołują się na eksperyment Köhlera, który polegał na obserwacji odmiennej reakcji dziecka i szympansa na swój lustrzany obraz. Wyciągają jednak z tego odrębne ontologiczne konsekwencje. Plessner twierdzi, że dziecko, rozpoznając obraz w lustrze jako własny i kształtując wyobrażenie siebie jako Ja, dopuszcza możliwość jego zastąpienia przez inne Ja na poziomie funkcji społecznych, jakie pełni. Zarazem jednak wie, że w sensie dosłownym nikt jego indywidualnego Ja nie zastąpi. Lacan natomiast twierdzi, że wyobrażenie siebie jako Ja jest symptomem obronnym, który stanowi alternatywę dla poczucia pokawałkowania własnego ciała, doświadczanego przez dziecko w najwcześniejszej fazie swego życia (tzw. Ja idealne). To wyobrażenie przy tym nie jest czymś, co raz ustalone, jest dane raz na zawsze, ale podlega groźbie rozpadu i regresu na ten wczesny etap. Wymownie świadczy o tym passage au acte w przypadku psychotyków, w którym w wybuchu niepochamowanej agresji następuje całkowity rozpad Ja. Tę możliwość rozpadu Ja, względnie przyjęcia przez nie patologicznie rozdętej postaci, jak w przypadku psychotyków, zapoznaje Plessner w swojej koncepcji.
Bibliografia
Dybel P., Urwane ścieżki, Kraków 2001.
Kant I., Pomysły do ujęcia historii powszechnej w aspekcie światowym, przeł. I. Krońska, w: T. Kroński, Kant, Warszawa 1966.
Lacan J., Stadium lustra, przeł. J. Aleksandrowicz, „Psychoterapia”, 1987, nr 4.
Lacan J., De la psychose paranoiaque dans ses rapports avec la personnalite, Paris 1932.
Lacan J., Ecrits, Paris 1960.
Plesssner H., Pytanie o conditio humana, przeł. Z. Krasnodębski i in., Warszawa 1988.
Roudinesco E., Lacan. Jego życie i myśl, przeł. R. Reszke, Warszawa 2005.
Scheler M., Pisma z antropologii filozoficznej i teorii wiedzy, przeł. S. Czerniak, Warszawa 1987.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1197
Liczba cytowań: 0