Przegląd wykładów, ćwiczeń i seminariów akademickich Kazimierza Twardowskiego z filozofii nowożytnej
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2017.007Słowa kluczowe
Kazimierz Twardowski, lwowskie wykłady akademickie, filozofia nowożytnaAbstrakt
Lwowskie wykłady akademickie Twardowskiego powinno się traktować jako kontynuację jego prac naukowych i dydaktycznych, rozpoczętych na uniwersytecie w Wiedniu, gdzie był prywatnym wykładowcą w latach 1894–1895. W owym czasie czynił wielokrotne starania o objęcie katedry filozofii na lwowskim uniwersytecie, które doprowadziły do uzyskania stanowiska profesora 1 października 1895 roku. Wykład inauguracyjny, wygłoszony 15 listopada 1895 roku, poświęcony był idei filozofii. Był on początkiem długiej aktywności naukowo-dydaktycznej. Wiele z jego wykładów nie ujrzało jeszcze światła dziennego i wciąż są dostępne jedynie w zbiorach trudnych do odczytania rękopisów. Wykłady akademickie Twardowskiego przygotowywane były bardzo starannie, zarówno gdy chodzi o ich formę, jak i treść, charakteryzują się one niezwykłą systematycznością. Prowadzone przez nas badania archiwalne i kwerendy biblioteczne cały czas przynoszą nowe informacje; wykłady, które odkryliśmy do tej pory, ukazują wszechstronną wiedzę Twardowskiego, jego dogłębne rozumienie poruszanych problemów, jasność języka oraz stylu.
Bibliografia
a) Wykłady Kazimierza Twardowskiego:
Filozofia Hegla, zima 1904/5, 1 godzina, lato 1904/5, 2 godziny. Obejmuje 29 odczytów od 21 października 1904 r. do 6 lipca 1905 r. 1. Semestr zimowy, treść 19 odczytów od 21 października 1904 r. do 31 marca 1905 r.:
„Życie i filozofia Hegla do 1807 r.”, k. 1–128. 2. Semestr letni, wtorek i czwartek, 7–8 rano, treść 10 odczytów od 16 maja 1905 r. do 6 lipca 1905 r.: „Życie i filozofia Hegla od 1807 r. do 1818 r.”, tekst nie dokończony, k. 129–168, nr spisu inw., P. 13,1.
„Rozwój filozofii nowożytnej”. 1. „Część I. Zima 1922/3.Wykład dwugodzinny”. Obejmuje filozofię od XVI w. głównie R. Descartesa, A. Geulincxa, B. Spinozy, k. 1–81. 2. 14 poz. bibliograficznych o B. Spinozie, k. 82. 3. „Cz. II. Lato 1922/3.” od XVII w. (B. Spinoza) do XVIII w. (J. Locke) k. 83–131. 4. Uzupełnienia i plan wykładów k. 132–139. Nr spisu inw. P.3,1. Pol. 1922–1923. mps z odręcznymi i maszynowymi dopiskami. 17 x 21 cm. K. 139. Luźne.
Twardowski K., Historyczne pojęcie filozofii. Odczyt wygłoszony w Sekcji Filozoficznej XI Zjazdu lekarzy i przyrodników polskich w Krakowie, dn. 18. 7. 1912. Drukowany w Księdze pamiątkowej XI. Zjazdu lekarzy i przyrodników polskich w Krakowie 18–22 lipca 1912.
Twardowski K., Historyczne pojęcie filozofii. Streszczenie odczytu wygłoszonego w Sekcyi Filozoficznej XI. Zjazdu przyrodników i lekarzy polskich w Krakowie, dnia 18 lipca 1912, w: idem, Rozprawy i artykuły filozoficzne, zebrali i wydali uczniowie, Lwów 1927, s. 427–428.
Skatalogowany księgozbiór prof. Kazimierza Twardowskiego, w: Połączone Biblioteki WFiS UW, IFiS PAN i PTF oraz Polskiej Akademii Nauk Archiwum w Warszawie, Archiwum Kazimierza Twardowskiego, poz. 331.
„Rozwój filozofii nowożytnej do Kanta”, 1. „Cz. I. Zima 1909/10, 1 godzina tygodniowo”. Tekst 14 wykładów od 22 października 1909 r. do 11 marca 1910 r. Obejmuje XVI i XVII w. k. I, 1–89, nr spisu inw. P. 15, 4. 2.
Filozofia w XIX. 1. „Rozwój filozofii w XIX. wieku, rok akademicki 1903/04, semestr zimowy, (obejmuje głównie: filozofię I. Kanta, J. G. Fichtego, F. W. J. Schellinga), k. 1–45, nr spisu inw. P. 1,3.
Przegląd krytyczny dziejów filozofii od czasów najdawniejszych do końca wieku XVIII, kurs letni 1896. Rok akademicki 1895/6, semestr letni, 3 godz. Tygodniowo od 12–13 godz., rkps z licznymi odręcznymi i maszynowymi dopiskami i poprawkami, 21 x 17 cm., k. 210, luźne, 1. Tekst wykładu, k. 1–210; 2. Notatki do filozofii starożytnej, k. 211, nr spisu inw. P. 1,1.
Filozofia XIX w. Historia filozofii od XVII w. (Kartezjusz), (prawdopodobnie odczyt wygłaszany 14 marca 1902 r. we Lwowie, w sali obrad Rady Miejskiej w cyklu „Wiedza i Życie w XIX Stuleciu”), V, k. 61; Rękopis z odręcznymi dopiskami; Karty luźne; 1. Tekst odczytu, k. I–V, 1-60-2. Notatki, k. 61.
Filozofia francuska wieku XIX. Półrocze letnie 1903–1904. Tekst w języku polskim, k. 39, luźnych, formatu 21x17 cm. Pismo maszynowe, jednostronne, nr inw., P. 1,4.
Kant Prolegomena w streszczeniu, (prawdopodobnie z 1927 r.), mps 17 x 21 cm, k. 14, po k. 16, k. A-H. luźne. 1. Tekst, k. 1–6. 2; „Anmerkung”, k. A-H. Nr spisu inw., P. 18,7.
Przemówienie inauguracyjne K. Twardowskiego z okazji otwarcia Polskiego Towarzystwa Filozoficznego: Otwarcie Polskiego Towarzystwa Filozoficznego we Lwowie, „Przegląd Filozoficzny”, R. 7, 1904, z. 2, s. 239–243.
b) Źródła:
AdamCh. , Tannery P. (hrsg.): OEuvres de Descartes (11 Bände + Anhang), Léopold Cerf, Paris 1897–1913 (französisch und lateinisch), Bd. 7: Meditationes de prima philosophia, 1904.
Berkeley G., Rzecz o zasadach poznania ludzkiego, przekład Feliks Jezierski, red. H. Struve, „Biblioteka Filozoficzna”, Skład główny w Księgarni E. Wendego i S-ki, Warszawa 1890.
Berkeley’s Abhandlung über die Principien der menschlichen Erkenntnis, Erstdruck: Dublin 1710, Der Text folgt der ersten deutschen Übersetzung durch Friedrich Ueberweg von, Berlin 1869.
Condillac L’Abbé M., Logika czyli pierwsze zasady sztuki myślenia, przeł., uzup. i oprac. J. Znosko, Wilno 1802.
Condillac L’Abbé M., Traité des Sensations, À Madame la Comtesse de Vassé par M. L’Abbé de Condillac, 1754, w: OEuvres complètes Condillac, édition Lecointe et Durey, 1821–1822.
David Hume’s Traktat über die menschliche Natur (Treatise on human nature). Ein Versuch, die Methode der Erfahrung in die Geisteswissenschaft einzuführen. I. Teil. Über den Verstand. Übersetzt von E. Köttgen. Die Übersetzung überarbeitet und mit Anmerkungen und einem Register versehen von Theodor Lipps. Verlag von Leopold Voss, Hamburg und Leipzig 1895.
Descartes R., Rozmyślania nad zasadami filozofii, przeł. K. Dworzaczek, red. H. Struve, „Biblioteka Filozoficzna”, Skł. gł. w Księgarni E. Wendego i S-ki, Warszawa 1885.
Falckenberg R., Geschichte der neueren Philosophie von Nikolaus von Kues bis zur Gegenwart, Veit & Company, Leipzig 1892.
Falckenberg R., Historya nowszej filozofii, tłum. W. M. Kozłowski, Warszawa 1895 (bezpłatny dodatek do „Prawdy”), ss. 345.
Fischer K., Geschichte der neuern Philosophie, Bd. 5: Fichte und seine Vorgänger, Heidelberg 1869.
Fischer K., Geschichte der neuern Philosophie, Bd. 6: Friedrich Wilhelm Joseph Schelling, Erstes Buch: Schellings Leben und Schriften, Heidelberg 1872.
Fischer K., Franz Baco von Verulam. Die Realphilosophie und ihr Zeitalter, ed. F. A. Brockhaus, Leipzig 1856.
Fischer K., Francis Bacon und seine Nachfolger. Entwicklungsgeschichte der Erfahrungsphilosophie. Zweite völlig umgearbeitete Auflage. F. A. Brockhaus, Leipzig 1875.
Hegel G. W. F., Wykłady z historii filozofii, tłum. Ś. F. Nowicki, t. I (Biblioteka Klasyków Filozofii), Warszawa 1994, s. 46.
Hume D., An Enquiry concerning Human Understanding, w: idem, Essays Moral, Political, and Literary by David Hume, ed. by T. H. Green and T. H. Grose, London 1898.
Hume D., Badania dotyczące rozumu ludzkiego, tłum. J. Łukasiewicz, K. Twardowski,
Polskie Towarzystwo Filozoficzne, Lwów 1905.
Kondylak, Traktat o wrażeniach zmysłowych, z francuskiego przełożył A. Lange, red. H. Struve, „Biblioteka Filozoficzna”, Skład główny w Księgarni E. Wendego i S-ki, Warszawa 1887.
Leibniz G. W., Nowe rozprawy o rozumie ludzkim. Zachowuje się on w Archiwum Połączonych Bibliotek WFiS UW, IFiS PAN i PTF oraz Polskiej Akademii Nauk Archiwum w Warszawie, Archiwum Kazimierza Twardowskiego. Zob. 91. Nowe rozprawy o rozumie ludzkim. Tłumaczenia, recenzje, omówienia. Pol., fr. 1921, mps rkps. dwóch rąk w tym K. T. 30 x 23 i mniej cm. K. 130/ numeracja oddzielna dla części 1/2 + koperta. Luźne. 1. „Przedmowa” – 2 egz.: rkps, mszps K. 1–44; 2. „Księga pierwsza O pojęciach wrodzonych. Rozdział pierwszy Czy istnieją w umyśle ludzkim zasady wrodzone” – 3 egz.: 1 rkps, 2 mszps (oryginał i kopia) z odręcznymi poprawkami, k. 45–72, 74–120, brak k. 73, nr spisu inw. T. 18, 31; 3. „Do Przekładu Leibniza”, luźne notatki do filozofii Leibniza, k. 1-11, nr spisu inw. T. 18, 32, AKT T-18-31, AKT T-18-32.
Leibniz G. W., Nowe rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, z oryginału francuskiego przełożyła i opatrzyła przypisami I. Dąmbska, wstępem poprzedził L. Kołakowski, t. I i II, Warszawa 1955.
Locke J., Versuch über den menschlichen Verstand, In vier Büchern. Uebersetzt und erläutert von Julius Hermann Kirchmann, Verlag von L. Heimann, Berlin 1872–1874.
Logika czyli myśli z Lokka o rozumie ludzkim wyjęte, przełożył Andrzej Cyankiewicz, Kraków 1784 – luźny przekład fragmentów słynnego dzieła Locke’a.
Windelband W., Die Geschichte der neueren Philosophie in ihrem Zusammenhange mit der allgemeinen Cultur und den besonderen Wissenschaften, Bd. 2, Die Blüthezeit der deutschen Philosophie. Von Kant bis Hegel und Herbart, Leipzig 1880 (2. Aufl. 1899).
Windelband W., Immanuel Kant. Zur Säkularfeier seiner Philosophie, w: idem, Präludien. Aufsätze und Reden zur Einleitung in die Philosophie, Freiburg i B. – Tübingen 1884.
Windelband W., Über die verschiedenen Phasen der Kantischen Lehre vom Ding-an-sich, „Vierteljahrsschrift für wissenschaftliche Philosophie”, Bd. 1, 1877, s. 224–266.
Wykazy wykładów odbywać się mających w C. K. Uniwersytet imienia Cesarza Franciszka I. we Lwowie. Skład Uniwersytetu i program wykładów z lat 1876–1939.
c) Inne prace:
„Słowo Polskie” nr 530 z 11 listopada 1904 roku (wyd. poranne), s. 1: „Odczyty i wykłady: Wykłady powszechne Dr. Twardowski: „Główne prądy w filozofii XIX w.” (Sala XIV. Uniw.) o g. 7½).
„Słowo Polskie” nr 542 z 18 listopada 1904 roku (wyd. poranne), s. 1: „Odczyty i wykłady: Wykłady powszechne Dr. Twardowski: Główne prądy w filozofii 19 w.” (Sala XIV. Uniw.) o 7.30 w.
„Słowo Polskie” nr 554 z 25 listopada 1904 roku (wyd. poranne), s. 1: „Odczyty i wykłady: Wykłady powszechne Dr. Twardowski: Główne prądy w filozofii XIX w.” (Sala XIV. Uniw. o 7:30).
„Słowo Polskie” nr 577 z 9 grudnia 1904 roku (wyd. poranne), s. 1: „Odczyty i wykłady: Wykłady powszechne Dr. Twardowski: Główne prądy w filozofii XIX w.” (Sala XIV. Uniw. o 7:30).
„Słowo Polskie” nr 597 z 21 grudnia 1904 roku (wyd. poranne), s. 1: „Odczyty i wykłady: Wykłady powszechne Dr. Twardowski: Główne prądy w filozofii XIX w.” (Sala XIV. Uniw. o 7:30).
„Słowo Polskie” nr 598 z 21 grudnia 1904 roku (wyd. popołudniowe), s. 5: „Wykłady powszechne. Zapowiedziany na dziś w „kalendarzu” numeru porannego wykład prof. dra Twardowskiego pt. „Główne prądy w filozofii XIX w.” nie odbędzie się z powodu, iż już rozpoczęły się ferie świąteczne”.
Chmielowski P., Kant w Polsce, „Przegląd Filozoficzny”, R. 7, 1904, z. 4, s. 379–394.
Dąmbska I., Filozofia na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, „Zeszyty Lwowskie”, 1971, nr 2, s. 76–90.
Haratyk A., Uniwersytet Wakacyjny w Zakopanem jako jedno ze źródeł łączności i edukacji kulturalnej Polaków w okresie zaborów, w: Edukacja wobec wielokulturowości. Księga jubileuszowa ofiarowana profesorowi Januszowi Sztumskiemu, red. M. Jakunowicz, K. Rędziński, Częstochowa 2002.
Jadczak R., Kazimierz Twardowski. Nota bibliograficzna, „Spis wykładów i seminariów Kazimierza Twardowskiego w Uniwersytecie Lwowskim”, Toruń 1991, s. 59–77.
Kuliniak R. i Leszczyna D., Spory wokół polskich przekładów dzieł Immanuela Kanta z lat 1795–1918, „Cz. I. Polemiki wokół dawnych polskich przekładów Kantowskich »Prolegomenów do wszelkiej przyszłej metafizyki, która będzie mogła wystąpić jako nauka«, Wrocław 2015, ss. 221 (zawiera
wybór tekstów dotyczący tej polemiki).
Kuliniak R. i Leszczyna D., Polskie badania nad filozofią brytyjskiego empiryzmu (lata 1760–1918), cz. I, „Studia z Historii Filozofii”, 2012, nr 3, s. 115–122.
Kurjata J., Towarzystwo Wyższych Kursów Wakacyjnych „Polska Nauka”, w: Słownik polskich towarzystw naukowych, t. 2: Towarzystwa naukowe i upowszechniające naukę działające w przeszłości na ziemiach polskich, cz. 3, red. B. Sordylowa, Warszawa 2001, s. 504–506.
Noras A. J., Historia neokantyzmu, (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach 2965) Katowice 2012, „Część druga, Rozwój, 12. Szkoła badeńska, 12.1. Wilhelm Windelband”, s. 453–462.
Skórski A., Krytycyzm Kanta wobec zagadnień życia, „Przegląd Filozoficzny”, R. 27, 1924, z. 3/4, s. 131–145.
Sobeski M., Krytycyzm jako podstawa estetyki Kanta, „Literatura i Sztuka. Dodatek do «Dziennika Poznańskiego»”, R. 6, nr 21 z 24 maja 1914 r.,
s. 321–324.
Struve H., Immanuel Kant oraz dziejowa doniosłość jego krytycyzmu, „Biblioteka
Warszawska”, 1904, t. 3.
Struve H., Wykład systematyczny logiki czyli Nauka dochodzenia i poznania prawdy, t. 1: Część wstępna, Warszawa 1870.
Twardowski K., Dzienniki, cz. II (1928–1936), do druku przygotował, wprowadzeniem i przypisami opatrzył R. Jadczak, t. I i II, Toruń 1997.
Twardowski K., Rozprawy i artykuły filozoficzne, Lwów 1927, s. 442–443 („Główne prądy w filozofii wieku XIX. Program wykładów”).
Z. E., Uniwersytet wolny w Zakopanem, „Słowo Polskie”, nr 364 z 4 sierpnia 1904 roku, s. 2– 3 (korespondencja, datowana na 2 sierpnia 1904 r., sporządzona zostaje w trakcie trwania zajęć).
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 511
Liczba cytowań: 0
