Poglądy M. Ossowskiej na koncepcje moralności a pojęcie sprawiedliwości

Abstrakt

W większości prac o sprawiedliwości wymieniane są dwa podstawowe pojęcia sprawiedliwości. Szersze pojęcie ujmuje sprawiedliwość jako zwieńczenie wszystkich cnót – sprawiedliwość jest tu utożsamiana z doskonałością moralną. Przeciwstawia się je pojęciu sprawiedliwości polegającej na świadczeniu każdemu tego, co mu się należy (zgodnie z zasadą suum cuique, a więc – „każdemu, co mu się należy”). Rozróżnienie to jest zwykle traktowane jako wynik prostego przeobrażenia historycznego: szersze pojęcie sprawiedliwości jest postrzegane jako już nieaktualne, zbyt szerokie, a przede wszystkim całkowicie odmienne od współczesnego rozumienia sprawiedliwości. Uwzględnienie wyróżnionych przez Marię Ossowską trzech nurtów moralności pozwala na sformułowanie lepszej, trafniejszej oceny powyższego rozróżnienia. Pozwala dostrzec, że rozumując w nurcie solidarnościowym, który jest dziś najbardziej popularny, mamy tendencję do ograniczania zakresu sprawiedliwości do świadczeń w stosunku do innych ludzi. Stąd częste wnioski, że formuła suum cuique nie obejmuje rozumienia sprawiedliwości jako doskonałości etycznej. Gdyby solidarnościowe nastawienie nie ograniczało naszego postrzegania, bylibyśmy skłonni nazywać sprawiedliwymi także własności takie, jak na przykład umiar, męstwo, pobożność. Działania motywowane tymi cnotami byłyby traktowane jako świadczenia czegoś względem samego siebie lub Boga, w związku z czym mogłyby być także oceniane z punktu widzenia formuły „każdemu, co mu się należy”.