Homo oeconomicus versus homo personalis. Człowiek pomiędzy ekonomią a etyką
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2014.018Słowa kluczowe
Człowiek, osoba, ekonomia, etykaAbstrakt
Pytanie o to, kim jest człowiek, towarzyszy ludzkości niemal od samego jej początku. Odpowiedź na to pytanie kształtowała się przez wieki. Zrozumienie „faktu bycia człowiekiem” ma ogromne znaczenie nie tylko dla niego samego, ale także dla całej ludzkości. Koncepcja człowieka leży u podstaw rozumienia społeczeństwa, polityki, gospodarki, religii, kultury, a nawet całej cywilizacji.
We współczesnym społeczeństwie istotną rolę odgrywa ekonomia – nie tylko jako nauka, ale także jako sposób na życie. Wykreowała ona specyficzną wizję człowieka – homo oeconomicus. Jest to najczęściej hipotetyczny twór jednostkowy. Działa on racjonalnie, dokonuje wyborów wyłącznie według kryteriów ekonomicznych. Jego naczelną wartością, którą kieruje się w swym życiu, jest zysk ekonomiczny. W takiej postawie często niknie wymiar moralny jego działania.
Żeby nie dopuścić do demoralizacji takiego człowieka, konieczne jest odniesienie się do etyki. W tej perspektywie człowiek jest również bytem racjonalnym, posiadającym wolną wolę, ale zarazem odpowiadającym za swe postępowanie. W nurcie eudajmonistycznym podkreśla się jego indywidualizm, w deontonomizmie – prawne i społeczne uzależnienie. Jednak wydaje się, że najpełniejsza wizja człowieka pokazuje się w personalizmie, w którym człowiek objawia się jako osoba. Dlatego też alternatywą dla współczesnych dylematów moralnych w ekonomii jest etyka oparta na godności osoby ludzkiej.
Bibliografia
Arystoteles, Metafizyka, przeł. K. Leśniak, PWN, Warszawa 1983.
Arystoteles, Polityka, przeł. i oprac. L. Piotrowicz, Zakład im. Ossolińskich, Wrocław 1953.
Baszkiewicz J., Powszechna historia ustrojów państwowych, Arche, Gdańsk 1998.
Bauman Z., Socjologia, przeł. J. Łoziński, Zysk i S-ka, Toruń 1996.
Bednarski F.W., L’expérience dans l’éthique eudémoniste, Studia Universitatis S. Thome in Urbe, Roma 1979.
Bentham J., Wprowadzenie do zasad moralności i prawodawstwa, przeł. B. Nawroczyński, PWN, Warszawa 1958.
Beyme K. von, Współczesne teorie polityczne, przeł. J. Łoziński, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005.
Biesaga T., Spór o normę moralności, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 1998.
Boecjusz A.M., Przeciwko Eutychesowi i Nestorjuszowi, w: idem, Traktaty teologiczne, przeł. R. Bielak, A. Kijewska, Wydawnictwo Antyk, Kęty 2001.
Boecjusz A.M., Traktaty teologiczne, przeł. R. Bielak, A. Kijewska, Wydawnictwo Antyk, Kęty 2001.
Bourke V.J., Historia etyki, przeł. A. Białek, Wydawnictwo Krupski i S-ka, Toruń 1994.
Buber M., Das dialogische Prinzip, Lambert, Heidelberg 1965.
Buber M., Ich und Du, w: idem, Das dialogische Prinzip, Lambert, Heidelberg 1965.
Encyklopedia PWN, http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/3896724/egoizm.html (dostęp: 11.03.2013).
Essays on Economics Society, Collected Works, t. 4, Toronto 1967.
Gide K., Rist K., Historia doktryn ekonomicznych, t. 2, Warszawa [b.r.w.].
Hobbes T., Elementy filozofii, Warszawa 1956.
Hobbes T., Lewiatan, czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego, przeł. Cz. Znamierowski, PWN, Warszawa 1954.
Izdebski H., Historia myśli politycznej i prawnej, C. H. Beck, Warszawa 2001.
Jan Paweł II, Laborem exercens, „Znak” 1982, nr 332/334.
Kondziela J., Normatywny charakter „Bonum commune”, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 1970, nr 2.
Kotarbiński T., Utylitaryzm w etyce Milla, Nakł. Akademii Umiejętności, Kraków 1915.
Kowalczyk S., Człowiek a społeczność. Zarys filozofii społecznej, RW KUL, Lublin 1996, Lublin 1996.
Krapiec M.A., Metafizyka. Zarys teorii bytu, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1988.
Krąpiec M.A., Decyzja bytem moralnym, „Roczniki Filozoficzne” 1983, z. 2 (31).
Krucina J., Dobro osobowe a dobro wspólne, „Ateneum Kapłańskie” 1970, nr 74.
Krucina J., Dobro wspólne. Teoria i jej zastosowanie, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław 1972.
Majka J., Filozofia społeczna, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław 1982.
Maślińska H., Bentham i jego system etyczny, KiW, Warszawa 1964.
Messner J., Das Gemeinwohl, A. Fromm, Osnabrück 1962.
Mill J.S., O wolności, przeł. M. Ossowska, A. Kurlandzka, PWN, Warszawa 1959.
Mill J.S., One the Definition of Political Economy and on the Method of Investigation Proper to it, w: Essays on Economics Society, Collected Works, t. 4, Toronto 1967.
Mill J.S., Utylitaryzm. O wolności, przeł. M. Ossowska, A. Kurlandzka, PWN, Warszawa 1959.
Morawski W., Socjologia ekonomiczna. Problemy, teoria, empiria, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
Olejnik S., Eudajmonizm. Studium nad podstawami etyki, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1958.
Ossowski S., Z zagadnień psychologii społecznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
Platon, Państwo, przeł. W. Witwicki, Wydawnictwo Antyk, Kęty 2006.
Siemianowski A., Antropologia filozoficzna, Gaudentinum, Gniezno 1996.
Smith A., Teoria uczuć moralnych, przeł., wstępem i przypisami opatrzyła D. Petsch, PWN, Warszawa 1989.
Styczeń T., ABC etyki, RW KUL, Lublin 1983.
Styczeń T., Spór z eudajmonizmem czy o eudajmonizm w etyce, „Roczniki Filozoficzne” 1983, z. 2 (31).
Styczeń T., Zarys etyki, cz. 1: Metaetyka, Zakład Małej Poligrafii KUL, Lublin 1974.
Szacki J., Historia myśli socjologicznej, t. 1, PWN, Warszawa 1983.
Ślipko T., Zarys etyki ogólnej, WAM, Kraków 1974.
Ślipko T., Zarys etyki szczegółowej, t. 2, WAM, Kraków 1981.
Taylor W.L., Francis Hutcheson and David Hume as Predecessors of Adam Smith, Durham N.C, 1965.
Was braucht der Mensch um glücklich zu sein, hrsg., K. M. Meyer-Abich, D. Birnbacher, Beck, München 1979.
Wojtyła K., Wykłady lubelskie, red. T. Styczeń et. al., Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Lublin 2006.
Wojtyła K., Aby Chrystus się nami posługiwał, przygot. J. Hennelowa, Znak, Kraków 1979.
Wojtyła K., Miłość i odpowiedzialność, red. T. Styczeń et al., TN KUL, Lublin 1986.
Wojtyła K., Personalizm tomistyczny, w: idem, Aby Chrystus się nami posługiwał, przygot. J. Hennelowa, Znak, Kraków 1979.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1428
Liczba cytowań: 0