Czy potrafimy się ograniczyć? Edukacyjna perspektywa etyki cnót i etyki odpowiedzialności globalnej
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2025.002Słowa kluczowe
globalna katastrofa ekologiczna, globalna katastrofa klimatyczna, samoograniczenie, etyka cnót, etyka odpowiedzialności globalnejAbstrakt
Przedmiotem artykułu jest zagadnienie walki z zagrożeniem globalną katastrofą ekologiczną przybierającą współcześnie postać globalnej katastrofy klimatycznej. Antropogeniczny charakter zagrożenia wskazuje na konieczność poszukiwania środków tej walki w modyfikacji dotychczasowych zachowań ludzkiej społeczności zamieszkującej Ziemię. Modyfikacja ta polegać musi na konsekwentnym samoograniczeniu rabunkowego wykorzystania zasobów planety prowadzącego do katastrofy. Tradycja etyczna oferuje dwie strategie: etykę cnót i etykę odpowiedzialności. Tradycyjna etyka powściągliwości, wywodząca się od Platona i Arystotelesa, została w ostatnich stuleciach radykalnie zakwestionowana, tracąc swoją perswazyjną siłę. Rozwijająca się w dwudziestym stuleciu etyka odpowiedzialności globalnej, oparta na odzyskiwaniu zatraconych w procesie rozwoju cywilizacji współczesnej kompetencji, stanowi alternatywę dla etyki cnót. Czy jest to alternatywa realna? To pytanie, na które staramy się odpowiedzieć w tekście.
Bibliografia
Adamczyk Marcin. 2019. Mity globalnego ocieplenia. Warszawa: Wyd. 3S Media Sp. z.o.o.
D’Ancona Matthew. 2018. Postprawda, przeł. Michał Sutowski. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Bataille Georges. 2002. Część przeklęta oraz Ekonomia na miarę wszechświata. Granice użytecznego, przeł. Krzysztof Jarosz. Warszawa: Wydawnictwo KR.
Boniecki Adam. 2018. „Ten straszny antropocen”, Tygodnik Powszechny 43 (21 października).
Borejza Tomasz. 2023. Odwołać katastrofę. Rozmowy o klimacie, buncie i przyszłości Polski. Kraków: Wydawnictwo Znak Horyzont.
Botkin James W., Elmandjra Mahdi, Malitza Mircea. 1982. Uczyć się bez granic. Jak zewrzeć „lukę ludzką”? Raport Klubu Rzymskiego, przeł. Mariusz Kukliński. Warszawa: PWN.
Caillois Roger. 1995. Człowiek i sacrum, przeł. Agnieszka Tatarkiewicz, Ewa Burska. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Wolumen.
Ciążela Andrzej. 2017. „Transgresja – pole konfrontacji antyhumanizmu z humanizmem”. W: Transgresja jako zjawisko w kulturze. W kręgu szans i zagrożeń, red. Andrzej Ciążela, Sylwia Jaronowska. 15–35. Warszawa: Wydawnictwo APS.
Ciążela Andrzej. 2019. „Transgresja transcendencja, autonomia. Przestrzenne metafory sensu istnienia a wychowanie”. W: W poszukiwaniu sensu istnienia od transgresji ku transcendencji?, red. Andrzej Ciążela, Sylwia Jaronowska. 7–14. Warszawa: Wydawnictwo APS.
Ciążela Helena. 2006. Problemy i dylematy etyki odpowiedzialności globalnej. Warszawa, Wydawnictwo APS.
Cukiernik Tomasz. 2019. „Szaleństwo klimatyczne”, Tygodnik Lisickiego Do Rzeczy 29/231 (15-21 lipca).
Figueres Christiana, Tom Rivett-Carnac. 2021. Przyszłość należy do nas. Przewodnik po kryzysie klimatycznym dla niepoprawnych optymistów, przeł. Aleksandra Szymczyk. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Gates Bill. 2021. Jak ocalić świat od katastrofy klimatycznej. Rozwiązania, które już mamy, Zmiany, jakich potrzebujemy, przeł. Michał Rogalski. Warszawa: Wydawnictwo Agora.
Hickel Jason, Mniej znaczy lepiej. O tym, jak odejście od wzrostu gospodarczego ocali świat, przeł. J.P. Listwan (Kraków: Wyd. Krater, 2022).
Jamail Dahr, Koniec lodu. Jak odnaleźć sens w byciu świadkiem katastrofy klimatycznej, przeł. A. Paszkowska (Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2020)
Jonas Hans, Zasada odpowiedzialności. Etyka dla cywilizacji technologicznej, przeł. M. Klimowicz (Kraków: Wyd. Platan, 1996).
Klaus Vaclav, Błękitna planeta w zielonych okowach. Co jest zagrożone klimat czy wolność, przeł. Z. Krzysztyniak (Warszawa: Przedsiębiorstwo Wydawnicze Rzeczpospolita SA, 2008).
Klinsky Chris, właść. Stanisław Krajski, Wielka grabież. Zielony Ład czyli jak nas okradają pod przykrywką ochrony środowiska (Warszawa: Wyd. Św. Tomasza z Akwinu, 2023).
Kowalczyk Piotr, Zmiany klimatu. Polityka, ideologia, nauka, fakty (Warszawa: Wyd. 3S Media Sp. z.o.o., 2024).
Książka o klimacie, którą stworzyła Greta Thunberg, red. Greta Thunberg, przeł. M. Rogalski (Warszawa: Agora, 2023).
Kwaśniewski Tomasz, 35 stopni w cieniu. Na razie jest super. Ale niebawem wyginiemy, Wywiad z prof. S. Malinowskim, Gazeta Wyborcza. Duży Format, 10 listopada 2018.
Lomborg Bjørn, Fałszywy alarm! Jak panika związana ze zmianami klimatu kosztuje nas biliony, krzywdzi biednych i nie ratuje planety, przeł. A Janus (Warszawa: Wyd. WEI, 2024).
Mac Intyre Alasdair, Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności, przeł. A Chmielewski (Warszawa: PWN, 1996).
Macy Joanny, Chris John Stone, Aktywna nadzieja., Jak spojrzeć prawdzie w oczy i w kreatywny sposób sprostać katastrofie, w której uczestniczymy, przeł. A. Gerlinskie, J. Wis-Bielewicz, P. Reczulskie (Warszawa: Wyd. Krytyki Politycznej, 2023).
Manabe Syukuro, Anthony J. Broccoli, Algorytmy w służbie klimatu czyli sekrety globalnego ocieplenia, przeł. M. i M. Rogulscy, W. Sikorski (Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2022).
Mandewille Bernard, Bajka o pszczołach, przeł. W. Chwalewik, A Glinczanka (Warszawa: PIW, 1957).
Mastalerz Przemysław , Ekologiczne kłamstwa ekowojowników. Rzecz o szkodliwości kłamliwej propagandy ekologicznej (Wrocław: Wyd. Chemiczne, 2000).
Morano Marc, Zielone oszustwo. Dlaczego zielony nowy Ład jest gorszy niż myślisz, przeł. R. Bąkowicz (Wrocław, Wyd. „Wektory”, 2023).
Meadows Donella L., Dennis H. Meadows, Jørgen Randers, William W. Behrens III, Granice wzrostu, przeł. W. Rączkowska, S. Rączkowski (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, 1973).
Mundy Simon, Warszawa (2022), Wyścig po jutro. Przetrwanie, innowacja i zysk na froncie kryzysu klimatycznego, przeł. J. Bednarek (Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, 2022).
Picht Georg, Odwaga utopii, przeł. K. Maurin, K. Michalski, K. Wolicki (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1981).
Popkiewicz Marcin, Aleksandra Kardaś, Szymon Malinowski, Nauka o klimacie. Obserwacje zmian klimatu teraz i w przeszłości. Mechanizmy działania systemu klimatycznego. Dawne zmiany klimatu – co, kiedy, jak i dlaczego. Obecna zmiana klimatu - obserwacje, przyczyny. Przyszła zmiana klimatu - dokąd zmierzamy. Klimatyczne kontrowersje (Katowice: Wyd. Sonia Draga, Wyd. Postfactum, Wyd. Nieoczywiste, 2019).
Reisman George, Ekologizm trucizna XXI wieku, przeł. B. Pawiński, A. Statkiewicz (Warszawa: Fijorr Publishing, 2015).
Rousseau Jean Jacques, Emil czyli o wychowaniu, t. 1, przeł. W. Husarski (Wrocław: Ossolineum, 1955).
Shellenberger Michael, Apokalipsy nie będzie! Dlaczego klimatyczny alarmizm szkodzi nam wszystkim, przeł. P. J. Szwajcer (Stare Groszki, Warszawa: Wyd. Cis, 2021).
Simon Julian Lincoln, The Ultimate Resource. Princeton: Princeton University Press 1981
Sloterdijk Peter., Antropocen – stan procesowy na obrzeżu historii Ziemi? /w:/ Tenże, Co się zdarzyło w XX wieku?, przeł. B. Baran (Kraków: Wyd. Aletheia, 2021).
Streszczenie Specjalnego Raportu IPCC dotyczącego globalnego ocieplenia klimatu o 1,5°c (Podsumowanie dla Decydentów), tłum. M. Popkiewicz, A. Kardaś, A. Sierpińska, S. Malinowski,, Portal "Nauka o Klimacie dla Sceptycznych", cz. A.B.C.D., https:/ /naukaoklimacie.pl/aktualnosci/streszczenie-specjalnego-raportu-ipcc-dotyczacego-globalnego-ocieplenia-klimatu-o-1-5c-cz-a-323, 2018, dostęp: 6.11.2019)
Teluk Tomasz, Mitologia efektu cieplarnianego (Gliwice, Warszawa: Instytut Globalizacji, 2009).
Weizsäcker Ernst Urlich von, Amory B. Lovins, Hunter L. Lovins, (1999). Mnożnik Cztery. Podwojony dobrobyt – dwukrotnie mniejsze zużycie zasobów naturalnych. Nowy raport dla Klubu Rzymskiego, przeł. A. Lis, red. K. Żmijewski, Polskie Towarzystwo Współpracy z Klubem Rzymskim (Toruń: Wydawnictwo Roleski, 1999).
Whyte Jamie, J. Oszuści czy ignoranci. O nadużywaniu nauki do celów politycznych, przeł. P. Nowakowski (Warszawa: Fijorr Publishing, 2015).
Ziemkiewicz Rafał A., „Nowa religia – klimatyzm”, Tygodnik Lisickiego Do Rzeczy, nr 29/231 (15-21 lipca 2019):18-20.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Andrzej Ciążela, Helena Ciążela
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 89
Liczba cytowań: 0
