Epickie źródła sceptycyzmu Ksenofanesa z Kolofonu
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2024.028Słowa kluczowe
Ksenofanes, sceptycyzm, Homer, HezjodAbstrakt
Celem artykułu jest analiza potencjalnych źródeł sceptycyzmu Ksenofanesa z Kolofonu w epice Homera i Hezjoda. Punkt wyjścia stanowi hipoteza głosząca, że filozoficzne wątpliwości poety należy rozpatrywać nie w perspektywie dojrzałej fazy rozwoju sceptycyzmu greckiego, tylko w kontekście typowo epickich skarg na niedolę człowieka. Pokazane zostanie, że w epice oraz szeroko rozumianej liryce niedola ta ma wymiar nie tylko egzystencjalny, lecz również gnoseologiczny. Zaproponowana zostanie również interpretacja, zgodnie z którą epickich źródeł sceptycyzmu Ksenofanesa doszukiwać się należy nie tyle w rozdźwięku między wiedzą boską a ludzką, co w przekonaniu o epistemicznej bezsilności co do możliwości osiągnięcia czystej, niezmieszanej z fałszem, prawdy. Tym samym Kolofończyk kontynuacje tradycję epickich bohaterów, którzy postawieniu w obliczu niepełnej wiedzy, muszą nauczyć się jak najlepiej mniemać.
Bibliografia
Bowra Cecil M. 1938. Early Greek Elegists. Cambridge: Harvard University Press.
Deichgräber Karl. 1938. „Xenophanes ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ”. Rheinisches Museum für Philologie 28: 1–31.
Diels Hermann, Walther Kranz (red.). 1992. Die Fragmente der Vorsokratiker, t. 1–3. Zürich: Weidmann.
Emlyn-Jones Chris. 1986. „True and Lying Tales in the ‘Odyssey’ˮ. Greece & Rome 33(1): 1–10.
Eurypides. 2015. Tragedie, t. 5: Fragmenty, przekład zbiorowy pod red. Małgorzaty Borowskiej. Wrocław: ISKŚiO.
Fränkel Hermann.1928. „Xenophanesstudienˮ. Hermes 60: 174–192.
Fritz Kurt von. 1974. „Nous, Noein, and Their Derivatives in Pre-Socratic Philosophy (Excluding Anagxagoras)ˮ. In: The Pre-Socratics, red. Alexander P. D. Mourelatos, 23–85. New York: Anchor Press.
Gajda Janina. 1996. Pitagorejczycy. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Graham Daniel W. 2010. The Texts of Early Greek Philosophy: The Complete Fragments and Selected Testimonies of the Major Presocratics, t. 1. Cambridge–New York: Cambridge University Press.
Granger Herbert. 1974. „Poetry and Prose: Xenophanes of Colophonˮ. Transactions of the American Philological Association 137(2): 403–433.
Guthrie William K. C. 1968. The Greeks and Their Gods. London: Methuen & Co.
Guthrie William K. C. 1985. History of Greek Philosophy, t. 1: The Earlier Presocratics and the Pythagoreans. Cambridge: Cambridge University Press.
Havelock Eric. 1963. Preface to Plato. Cambridge–London: Harvard University Press.
Hezjod. 1999. Narodziny bogów (Theogonia), Prace i dni, Tarcza, przeł. Jerzy Łanowski. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Homer. 1990. Dzieła, t. 1: Iliada, przeł. Franciszek K. Dmochowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Homer. 1990. Dzieła, t. 2: Odyseja, przeł. Lucjan Siemieński. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Homer. 1998. Odyseja, przeł. Jan Parandowski. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Jaeger Werner. 1948. The Theology of the Early Greek Philosophers, transl. (from German manuscript) Edward S. Robinson. Oxford: Clarendon Press.
Krokiewicz Adam. 1959. Moralność Homera i etyka Hezjoda. Warszawa: PAX.
Kubok Dariusz. 2004. Prawda i mniemania. Studium filozofii Parmenidesa z Elei. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Lesher James H. 1978. „Xenophanes’ Scepticism”. Phronesis 23(1): 1–21.
Lesher James H. 1992. Xenophanes of Colophon: Fragments a Text and Translation with a Commentary. Toronto–Buffalo–London: University of Toronto Press.
Lesher James H. 1999. „Early Interest in Knowledge”. W: Cambridge Companion to Early Greek Philosophy, red. Anthony A. Long, 225–249. New York: Cambridge University Press.
Lumpe Adolf. 1952. Die Philosophie des Xenophanes von Kolophon. München: In Kommission M. Engl. Diss.
Marcinkowska Monika. 2004. „Ksenofanes z Kolofonu o ludzkim poznaniu (fr. 18, 34, 35, 36, 38 D.-K.)”. Studia Antyczne i Mediewistyczne 37: 3–25.
McCoy Matthew K. 1989. „Xenophanes’ Epistemology: Empiricism Leading to Skepticismˮ. In: Ionian Philosophy, red. Konstantine J. Boudouris, 235–240. Athens: International Association for Greek Philosophy and International Center for Greek Philosophy and Culture.
Most Glenn W. 1999. „The Poetics of Early Greek Philosophy”. In: The Cambridge Companion to Early Greek Philosophy, red. Anthony A. Long, 332–362. New York: Cambridge University Press.
Mrówka Kazimierz. 2004. Heraklit. Fragmenty: nowy przekład i komentarz. Warszawa: Scholar.
Philippoussis John. 1989. „The Gnoseological and Metaphysical Particularity of Xenophanes’ Thoughtˮ. In: Ionian Philosophy, red. Konstantine J. Boudouris, 327–336. Athens: International Association for Greek Philosophy and International Center for Greek Philosophy and Culture.
Reinhardt Karl.1916. Parmenides und die Geschichte der griechischen Philosophie. Bonn: F. Cohen.
Sekstus Empiryk. 2007. Przeciw uczonym, przeł. Zbigniew Nerczuk. Kęty: Antyk.
Snell Bruno. 1953. The Discovery of the Mind. The Greek Origins of European Thought, transl. Thomas G. Rosenmeyer. Oxford: Blackwell.
Snell Bruno. 2009. Odkrycie ducha, przeł. Agna Onysymow. Warszawa: Aletheia.
Śpiewak Sebastian. 2014. „Homérsky kontent problemu prawdyˮ. In: Reflexia Homéra v antickej filozofii, red. Urlich Wollner, Jaroslav Cepko, 17–35. Banská Bystrica: Belianum.
Śpiewak Sebastian. 2020. „Sekstus Empiryk o sceptycyzmie Ksenofanesa z Kolofonu”. Przegląd Filozoficzny Nowa Seria 3: 199–214.
West Martin L. 1998. Iambi et elegi graeci, t. 2. Oxford–New York: Oxford University Press.
Wiesner Jürgen. 1997. „Wissen und Skepsis bei Xenophanesˮ. Hermes 125: 17–33.
Zeller Eduard. 1876. Die Philosophie der Griechen in ihrer Geschichtlichen Entwicklung, cz. 1: Allgemeine Einleitung: Vorsokratische Philosophie. Leipzig: Fues’s Verlag.
Zellner Harold M. 1994. „Scepticism in Homer?”. The Classical Quarterly – New Series 44(2): 308–315.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Sebastian Remigiusz Śpiewak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 177
Liczba cytowań: 0
