O (nie)poznawaniu człowieka

Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest próba zastosowania kategorii „pewności negatywnej” do poznania człowieka w ujęciu Jean-Luca Mariona oraz dyskusja z jego projektem. Marion opracował tę koncepcję inspirując się głównie filozofią Kanta. Chodzi o pewność czegoś negatywnego, a więc czegoś, co nie daje się ująć jako przedmiot. Pewność negatywna nie jest pewnością negatywności, lecz pewnością tego, czego pozytywności nie da się sprowadzić do przedmiotowości. Marion podaje krytyce ideał kartezjański, który uprzywilejowuje przedmiot i za Heideggerem akcentuje wydarzeniowy charakter fenomenu. Pewność negatywna jest ponownym opracowaniem fenomenu przesyconego, ale z punktu widzenia jego odbiorcy.

Kategoria „pewności negatywnej” zostaje następnie odniesiona do człowieka, który nie jest zwykłym fenomenem, lecz zbiorem fenomenów przesyconych. Analiza poglądów Kartezjusza i Kanta prowadzi do wniosku, że człowieka nie da się ująć przedmiotowo i określić jego quidditas. Nie ma odpowiedzi na pytanie „kim jest człowiek?”, gdyż on sam jest pytaniem (św. Augustyn), a nie odpowiedzią. Marion wskazuje na trzy aporie przedmiotowego ujmowania człowieka: epistemologiczną, alienacji i inności. W efekcie nie jest możliwa metafizyka człowieka, a jego poznanie negatywne zostaje ugruntowane na polu teologii.

Choć myśl Mariona jest ciekawa, to jednak można wobec niej skierować kilka zarzutów, które zostają sformułowane w ostatniej części artykułu. Pomimo nich projekt pewności negatywnej w odniesieniu do człowieka broni się i pokazuje konwergencję egologii i dialogiki.