Depezantyzacja vs. gentryfikacja? Zmiany struktury społecznej wiejskiej Polski po 1989 r.
DOI:
https://doi.org/10.12775/RDSG.2025.10Słowa kluczowe
struktura społeczna wiejskiej Polski, depezantyzacja, proletaryzacja, gentryfikacja wsiAbstrakt
Aż do końca lat osiemdziesiątych Polska miała anachroniczną strukturę społeczno-zawodową. Rolnicy stanowili prawie jedną czwartą ogółu ludności Polski; wyraźnie dominowali na wsi, stanowiąc około połowy jej populacji. Transformacja postkomunistyczna, która zbiegła się z przejściem do fazy postindustrialnej, zapoczątkowała istotne zmiany w tej strukturze: duży spadek udziału rolników w strukturze (proces depezantyzacji), wzrost udziału robotników (proletaryzacja) i duży wzrost udziału klasy średniej (gentryfikacja wsi). Analiza ukazuje zmienność dynamiki przebiegu procesów w czasie oraz ich skutków w wiejskiej przestrzeni (obszary metropolitalne – peryferie).
Bibliografia
Bryant C.R., Russwurm L.H., McLellan A.G., The City’s Countryside. Land and Its Management in the Rural-Urban Fringe, London–New York 1982.
Burawoy M., The Extended Case Method, „Sociological Theory” 1998, nr 16 (1), s. 4–32.
Cloke P., Conceptualizing Rurality, w: The Handbook of Rural Studies, red. P. Cloke, T. Marsden, P. Mooney, London–Delhi 2006, s. 18–28.
Darling E., The City in the Country. Wilderness Gentrification and the Rent Gap, „Environment and Planning A: Economy and Space” 2005, nr 37, s. 1015–1032.
Domański H., Polska klasa średnia, Toruń 2002.
Domański H., Struktura społeczna. Wykłady z socjologii, cz. 1, Warszawa 2004.
Gilejko L., Klasy i warstwy we współczesnym społeczeństwie polskim, w: Polacy równi i równiejsi, red. M. Jarosz. Warszawa 2010, s. 17–44.
Gonda-Soroczyńska E., Czy to jeszcze wieś?, „Polskie Krajobrazy Wiejskie Dawne i Współczesne. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego” 2009, nr 12, s. 178–190.
Gorlach K., On Repressive Tolerance. State and Peasant Farm in Poland, „Sociologia Ruralis” 1, 1989, nr 29, s. 23–33.
Gorlach K., W obliczu zmiany. Wybrane strategie działania mieszkańców polskiej wsi, Kraków 2005.
Gorlach K., Drąg Z., Seręga Z., Młode pokolenie wsi III Rzeczypospolitej. Aspiracje życiowe w przeddzień integracji z Unią Europejską, Warszawa 2003.
Góra W., Refleksje nad historią Polski Ludowej, Lublin 1979.
Granovetter M., The Strength of Weak Ties, „American Journal of Sociology” 6, 1973, nr 78, s. 1360–1380.
Guimond L., Simard M., Gentrification and Neo-Rural Population in the Quebec Countryside. Representations of Various Actors, „Journal of Rural Studies” 2010, nr 26, s. 449–469.
Halamska M., Polski koniec chłopów, w: Uwarunkowania i kierunki przemian społeczno-gospodarczych na obszarach wiejskich, red. A. Rosner, Warszawa 2005, s. 107–132.
Halamska M., Studia nad strukturą społeczną wsi, t. 3: Świadomościowe korelaty struktury społecznej, Warszawa 2019.
Halamska M., Wieś polska 1918–2018. W poszukiwaniu źródeł teraźniejszości, Warszawa 2020.
Halamska M., Zmiany struktury społecznej wsi 2004–2024, w: Polska wieś i polskie rolnictwo. 20 lat w Unii Europejskiej, red. G. Gorzelak, P. Chmieliński, Warszawa 2024, s. 303–316.
Halamska M., Stanny M., Temporal and Spatial Diversification of Rural Social Structure. The Case of Poland, „Sociologia Ruralis” 3, 2021, nr 61, s. 578–601.
Halamska M., Zwęglińska-Gałecka D., Nowa wiejska klasa średnia. Specyfika i zróżnicowanie, „Studia Socjologiczne” 2023, nr 2 (249), s. 31–59.
Halamska M., Zwęglińska-Gałecka D., Od wsi chłopskiej do robotniczej, w: Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi, t. 1, red. M. Halamska, M. Stanny, J. Wilkin, Warszawa 2019, s. 203–246.
Hannerz U., Notes on the Global Ecumene, „Public Culture” 1, 1989, nr 2, s. 66–75.
Hasiński W., Rolnictwo indywidualne na Dolnym Śląsku w okresie transformacji systemowej, Wrocław 1999.
Hoggart K., The Middle Classes in Rural England 1971–1991, „Journal of Rural Studies” 1997, nr 3, s. 253–273.
Jałowiecki B., Niektóre problemy odrębności struktury przestrzenno-społecznej osiedli PGR na przykładzie powiatu wrocławskiego, „Roczniki Socjologii Wsi” 1966, nr 5, s. 122–128.
Kajdanek K., Suburbanizacja w Polsce – pejzaż społeczno-przestrzenny, „Przegląd Socjologiczny” 2011, nr 6, s. 303–320.
Kochanowicz J., The Polish Economy and the Evolution of Dependency, w: The Origins of Backwardness in Eastern Europe. Economics and Politics from Middle Ages until the Early Twentieth Century, red. D. Chirot, Berkeley 1989, s. 92–130.
Krajewski M., Wprowadzenie, w: Człowiek w społeczeństwie, t. 33: Siła słabych więzi, red. M. Krajewski, Poznań 2012, s. 7–8.
Machałek M., Przemiany polskiej wsi w latach 1918–1989, „Klio. Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym” 2013, nr 26, s. 55–80.
Marini M., Mooney P., Rural Economies, w: Handbook of Rural Studies, red. P. Cloke, T. Marsden, P. Mooney, London–Delhi 2006, s. 91–103.
Marsden T., Murdoch J., Lowe P., Munton R., Flynn A., Constructing the Countryside, London 1993.
Nelson B.P., Pistre P., Dellier J., Richard F., Towards a Cross-National Data-base of Rural Gentrification Indicators, 2008, http://www.i-rgent.com/wp-content/uploads/sites/17/2015/05/AAG2015_nelson.pdf.
Phillips M., Gentrification Rural, „International Encyclopedia of Human Geography” 2009, nr 5, s. 369–375.
Podedworna H., Stare i nowe klasy w strukturze społecznej polskiej wsi, w: Studia nad zmianami w strukturze społeczeństwa polskiego (lata 90.), red. L. Gilejko, Warszawa 2001, s. 171–198.
Podedworna H., Wieś jako przestrzeń konsumpcji i produkt rynkowy, „Roczniki Socjologii Wsi” 2006, nr 26, s. 153–160.
Porczyński D., Krąg społeczny. Od klasycznej metafory do współczesnych ujęć analitycznych, „Przegląd Humanistyczny” 2017, nr 3, s. 93–106.
Servolin C., L’agriculture moderne, Paris 1989.
Stanny M., Rosner A., Komorowski Ł., Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap III. Struktury społeczno-gospodarcze, ich przestrzenne zróżnicowanie i dynamika, Warszawa 2018.
Swain N., Agricultural Restitution and Co-operative Transformation in the Czech Republic, Hungary and Slovakia, „Europe-Asia Studies” 51, 1999, nr 7, s. 1199–1219.
Sztompka P., Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków 2004.
Sztompka P., Teorie zmian społecznych a doświadczenia polskiej transformacji, „Studia Socjologiczne” 1994, nr 1 (132), s. 9–17.
Wieś – życie we wspólnocie. Barometr polskiej wsi, „CBOS Focus” 2024, nr 1, https://www.cbos.pl/PL/publikacje/fokusy_tekst.php?nr=1/2024 (2 IX 2025).
Wójcik M., Gentryfikacja wsi – jak daleko od miasta?, Łódź 2013, http://dspace. uni.lodz.pl/xmlui/bitstream/handle/11089/4465/gentryfikacja_wer_pierw.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
Wójcik M., Społeczna geografia wsi, „Czasopismo Geograficzne” 2009, nr 80 (1–2), s. 42–62.
Wu W., Wang J., Gentrification Effects of Chinese Urban Village Renewals, „Urban Studies Journal” 2017, nr 54 (1), s. 214–229.
Zwęglińska D., Gentryfikacja wsi. Studium procesu zmian w gminie Prażmów w województwie mazowieckim, Warszawa 2016, mps pracy magisterskiej.
Zwęglińska-Gałecka D., Gentryfikacja wsi i jej zasięg, „Wieś i Rolnictwo” 2019, nr 2, s. 57–87.
Zwęglińska-Gałecka D., Gentryfikacja wsi. Próba określenia przestrzennego zasięgu zjawiska, „Studia Regionalne i Lokalne” 2020, nr 3 (81), s. 115–145.
Zwęglińska-Gałecka D., Rural Gentrification in Central and Eastern Europe, „Polish Sociological Review” 2021, nr 4 (216), s. 533–551.
Zwęglińska-Gałecka D., Studia nad strukturą społeczną wiejskiej Polski, t. 5: Gentryfikacja wsi w Polsce: znaczenie i skutki procesu, Warszawa 2024.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 10
Liczba cytowań: 0
