Dyrektorzy i sekretarze. Relacje kierowników przedsiębiorstw z regionalnymi władzami PZPR w okresie boomu inwestycyjnego (1971–1974)
DOI:
https://doi.org/10.12775/RDSG.2021.08Słowa kluczowe
Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, aparat partyjny, dyrektorzy przedsiębiorstw, Edward Gierek, boom gospodarczy, inwestycjeAbstrakt
Artykuł dotyczy relacji pomiędzy dyrektorami przedsiębiorstw a nadzorującymi ich komitetami wojewódzkimi PZPR w latach 1971–1974. Badanie opiera się na analizie dokumentów czterech komitetów wojewódzkich PZPR (katowickiego, warszawskiego, lubelskiego i Komitetu Warszawskiego). Wychodząc z założeń teorii agencji, zdefiniowano główne problemy i koszty występujące w stosunkach pomiędzy sekretarzami komitetów wojewódzkich i dyrektorami w kontekście relacji pryncypał – agent. Na podstawie analizy zebranego materiału źródłowego autorzy przedstawiają metody wykorzystywane przez dyrektorów przy wyjaśnieniach dotyczących problemów z realizacją projektów inwestycyjnych. Wskazują m.in. na manipulacje informacjami, działania ukryte oraz uwiarygodniające dyrektorów przedsiębiorstw. Autorzy konkludują, że dyrektorzy przedsiębiorstw ponosili znaczące koszty, aby przedstawić swoje działania jako pełne zaangażowanie na rzecz wykonania zleconych im inwestycji oraz planów produkcji. Wzrost liczby realizowanych projektów inwestycyjnych w badanym okresie spowodował wzmożenie tego typu zachowań.
Bibliografia
Adamowicz E., Struktura podmiotowa gospodarki a mechanizm jej funkcjonowania, Warszawa 1991.
Balcerowicz E., Przetarg planistyczny: mechanizm i skutki społeczno-gospodarcze, Warszawa 1990.
Bałtowski M., Gospodarka socjalistyczna w Polsce. Geneza – rozwój – upadek, Warszawa 2009.
Berliner J.S., Factory and Manager in the USSR, Cambridge (Mass.) 1958.
Boboli A., „Przewodnia siła stolicy”. Komitet Warszawski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej 1975–1990, Warszawa 2016.
Bolesta-Kukułka K., Gra o władzę a gospodarka. Polska 1944–1991, Warszawa 1992.
Dąbek K., PZPR – retrospektywny portret własny, Warszawa 2006.
Dudek A., Komitet wojewódzki PZPR jako lokalny ośrodek władzy – na przykładzie Krakowa, w: Centrum władzy w Polsce 1948–1970, red. A. Paczkowski, Warszawa 2003, s. 141–164.
Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989), Kraków 2003.
Eisenhardt K.M., Agency Theory. An Assessment and Review, „Academy of Management Review” 14, 1989, nr 1, s. 57–74.
Fainsod M., Smolensk under Soviet Rule, London 1958.
Fallenbüchl Z., Polityka gospodarcza PRL, London 1980.
Fijałkowska B., Partia wobec religii i Kościoła w PRL, t. 1: 1944–1955, Olsztyn 1999; t. 2, cz. 1: 1956–1963, Olsztyn 2000; t. 2, cz. 2: 1964–1970, Olsztyn 2001.
Friszke A., Próba portretu zbiorowego aparatu partyjnego, w: PZPR jako machina władzy, red. D. Stola, K. Persak, Warszawa 2012, s. 55–74.
Gasztold P., Towarzysze z betonu. Dogmatyzm w PZPR 1980–1990, Warszawa 2019.
Gliński B., Zarządzanie w gospodarce socjalistycznej, Warszawa 1985.
Hough J.F., The Soviet Prefects. Local Party Organs in Industrial Decision Making, Cambridge (Mass.) 1969.
Jaroszewicz P., Przerywam milczenie…: 1939–1989, Warszawa 1991.
Jastrząb M., Podejmowanie decyzji ekonomicznych w stalinowskiej Polsce, w: Socjalizm w życiu powszednim. Dyktatura a społeczeństwo w NRD i PRL, red. S. Kott, M. Kula, T. Lindenberg, Warszawa–Potsdam 2006, s. 177–187.
Jensen M.C., Meckling W.H., Theory of the Firm. Managerial Behavior, Agency Costs and Ownership Structure, „Journal of Financial Economics” 3, 1976, nr 4, s. 305–360.
Jensen M.C., Smith C.W. Jr., Stockholder, Manager, and Creditor Interests. Applications of Agency Theory, w: A Theory of the Firm. Governance, Residual Claims, and Organizational Forms, red. M.C. Jensen, Cambridge (Mass.)–London 2003, s. 140–145.
Kaliński J., System decyzyjny w sferze gospodarczej, w: Centrum władzy w Polsce 1948–1970, red. A. Paczkowski, Warszawa 2003, s. 81–94.
Kamiński Ł., PZPR wobec „Solidarności” – alternatywny scenariusz, w: „Solidarność” w imieniu narodu i obywateli, red. M. Latoszek, Kraków 2005, s. 197–214.
Kazimierski J., PZPR w województwie katowickim wobec NSZZ „Solidarność” w latach 1980–1982, Katowice 2014.
Komitet Wojewódzki ogniwem władzy ludowej. Studium postaw aktywu partyjnego, aut. H. Andreasen i in., red. M. Kula, Warszawa 1997.
Korejwo M., PZPR na Warmii i Mazurach 1948–1990, Olsztyn 2013.
Kornai J., Wzrost, niedobór, efektywność. Makrodynamiczny model gospodarki socjalistycznej, tłum. Z. Wiankowska, Warszawa 1986.
Kuczyński W., Po wielkim skoku, Warszawa 1981.
Markevitch A., Zhuravskaya E., M-form Hierarchy with Poorly-Diversified Divisions. A Case of Khrushchev’s Reform in Soviet Russia, „Journal of Public Economics” 95, 2011, nr 11–12, s. 1550–1560.
Pasko A., Kulisy władzy ludowej w województwie białostockim (1948–1956). Organizacja, główne kierunki działania KW PZPR, Białystok 2002.
PZPR jako machina władzy, red. D. Stola, K. Persak, Warszawa 2012.
PZPR. Zjazdy, posiedzenia plenarne Komitetu Centralnego. Władze naczelne oraz I sekretarze Komitetów Wojewódzkich PZPR 1948–1982, oprac. W. Ciempiel, J. Jakubowski, J. Szczeblewski, Warszawa 1983.
Rurarz Z., Byłem doradcą Gierka, Warszawa 1990.
Sadowska J., Sercem i myślą związani z Partią. Związek Młodzieży Socjalistycznej (1947–1976). Polityczne aspekty działalności, Warszawa 2010.
Staniszkis J., Ontologia socjalizmu, Warszawa 1989.
Szumiło M., Kierownictwo PZPR w latach 1971–1980, w: PRL na pochylni (1975–1980), red. M. Bukała, D. Iwaneczko, Rzeszów 2017, s. 30–59.
Tymiński M., Apparatchiks and Enterprises. The Case of the Warsaw Region in 1950–1970, „Europe-Asia Studies” 72, 2020, nr 8, s. 1277–1304.
Tymiński M., Local Nomenklatura in Communist Poland. The Case of the Warsaw Voivodship (1956–1970), „Europe-Asia Studies” 69, 2017, nr 5, s. 709–727.
Tymiński M., Managers in the Command Economy. Case Studies from Poland, 1956–1970, „Business History”, https://doi.org/10.1080/00076791.2019.168 7686 (19 XI 2019).
Tymiński M., Partyjni agenci. Analiza instytucjonalna działalności lokalnych instancji PZPR w przemyśle (1949–1955), Warszawa 2011.
Tymiński M., Provincial Apparatchiks as Investments’ Supervisors. The Case of the Polish ‘Economic Boom’ in the Early 1970s, zaakceptowany do publikacji w „Europe-Asia Studies”.
Tymiński M., PZPR i przedsiębiorstwo. Nadzór partyjny nad zakładami przemysłowymi 1956–1970, Warszawa 2001.
Vonyó T., Klein A., Why Did Socialist Economies Fail? The Role of Factor Inputs Reconsidered, „Economic History Review” 72, 2019, nr 1, s. 317–345.
Więcej niż partia. PZPR a polityka, gospodarka i społeczeństwo 1948–1990, red. A. Dziuba, B. Tracz, Katowice–Warszawa 2017.
Władza w PRL: ludzie i mechanizmy, red. K. Rokicki, R. Spałek, Warszawa 2011.
Ząbkiewicz A., Koncepcja zagranicznej polityki kredytowej w Polsce w latach 1970–1980, Wrocław 1992.
Židek L., Centrally Planned Economies. Theory and Practice in Socialist Czechoslovakia, London 2019.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 668
Liczba cytowań: 0
