Bazylianie jako właściciele dóbr klasztornych w drugiej połowie XVIII wieku
DOI:
https://doi.org/10.12775/RDSG.2018.02Słowa kluczowe
bazylianie, monaster, instrukcja ekonomiczna, folwark, gospodarka, poddaństwoAbstrakt
Bazylianie z racji posiadania dóbr ziemskich, nadanych im na mocy fundacji, sprawowali zarząd nad folwarkami klasztornymi. W nadzorowaniu poddanych i organizacji pracy kierowali się wytycznymi sformułowanymi w instruktarzach ekonomicznych. Przykładem tego typu dokumentu była instrukcja dla prokuratora, czyli zakonnika zarządzającego gospodarstwem folwarcznym monasteru w Werchracie w województwie bełskim, pochodząca z 1768 r. Sformułowano w niej zasady postępowania prokuratora wobec właścicieli sąsiednich gruntów, czeladzi i poddanych klasztornych, opieki nad budynkami folwarcznymi i inwentarzem żywym oraz troską o zebranie i przechowywanie zbiorów.
The Basilian monks, by reason of their ownership of landed estates conferred to them by charters, managed monastic manors. In supervising their subjects and in organising work they followed the guidelines set out in economic instructions, such as an instruction for the procurator, i.e. the Basilian father stewarding a manor at the village of Werchrata in the Bełz Voivodeship, formulated in 1768. The instruction contains rules of the procurator’s conduct towards the owners of neighbouring estates, the domestics, servants and subjects of the monastery, his care for manorial buildings and livestock, for harvest and crops.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów w Krakowie: Ławra Poczajowska, sygn. 2, 8, 18.
Biblioteka Jagiellońska w Krakowie: rkps 4502.
Biblioteka OO. Bazylianów w Warszawie: sygn. Krystynopol 57.
Центральний Державний Історичний Архів України м. Львів: f. 201, op. 4б, sp. 141, 1917; f. 684, op. 1, sp. 1186, 2029, 2044, 2627, 3014, 3075, 3076.
Державний архів Тернопільської області: f. 258, op. 3, sp. 1254.
Львівська Національна Наукова Бібліотека України імені Василя Стефаника. Відділ Рукописів: f. 3, od. zb. 137, od. zb. 293, od. zb. 361, od. zb. 435, od. zb. 436; f. 5, op. 1, od. zb. 2074/II, od. zb. 2106/II; f. 141, op. 1, od. zb. 1482.
Інститут Рукопису Національної Бібліотеки України ім. В. І. Вернадського в Київі: f. І, nr 1104; f. 231, nr 152.
Źródła drukowane
Instrukcje gospodarcze dla dóbr magnackich i szlacheckich z XVII–XVIII wieku, t. 1, wyd. B. Baranowski i in., Wrocław 1958 (Źródła do Historii Kultury Materialnej).
Instrukcje gospodarcze dla dóbr magnackich i szlacheckich z XVII–XVIII wieku, t. 2, wyd. B. Baranowski i in., Wrocław–Warszawa–Kraków 1963 (Źródła do Historii Kultury Materialnej).
Polskie instruktarze ekonomiczne z końca XVII i z XVIII wieku, t. 1–2, wyd. S. Pawlik, Kraków 1915–1929.
Візитації василіанських монастирів Перемишльскої єпархії 1747–1767 років, wyd. Ю. Стецик, Жовква 2016.
Opracowania
Duch O., Jak mniszki gospodarowały? Gospodarka w prawosławnych i unickich monasterach żeńskich eparchii lwowskiej i przemyskiej w XVII–XVIII wieku, w: Folwark, wieś, latyfundium. Gospodarstwo wiejskie w Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, red. J. Muszyńska, S. Kazusek, J. Pielas, Kielce 2009, s. 187–196.
Kołbuk A., Kołbuk W., Życie codzienne na probostwie unickim na ziemiach nadbużańskich w XVIII i XIX wieku, Lublin 2015.
Lorens B., Bazylianie prowincji koronnej w latach 1743–1780, Rzeszów 2014.
Lorens B., Sytuacja gospodarcza monasterów bazyliańskich w Galicji u progu kasat józefińskich oraz losy ich majątku po kasacie. Zarys problemu, w: Klasztor w gospodarce średniowiecznej i nowożytnej, red. M. Derwich, Wrocław 2013 (Opera ad historiam monasticam spectantia, I, 9), s. 623–641.
Łoś W., Sytuacja gospodarcza klasztorów bazylianek na Wołyniu u progu kasat (koniec XVIII – początek XIX w.), w: Klasztor w gospodarce średniowiecznej i nowożytnej, red. M. Derwich, Wrocław 2013 (Opera ad historiam monasticam spectantia, I, 9), s. 611–621.
Miławicki M., Zaplecze gospodarcze klasztorów dominikańskich diecezji kamienieckiej w świetle akt wizytacji z 1823 roku, w: Dominikanie na ziemiach polskich w epoce nowożytnej, red. A. Markiewicz, M. Miławicki, Kraków 2009 (Studia i Źródła Dominikańskiego Instytutu Historycznego w Krakowie, 5), s. 485–517.
Rutkowski J., Co to były folwarki w dawnej Polsce?, w: Wieś europejska późnego feudalizmu (XVI–XVIII w.), wybór J. Topolski, Warszawa 1986, s. 232–263.
Serczyk A.W., Gospodarstwo magnackie w województwie podolskim w drugiej połowie XVIII wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków 1965.
Wodzianowska I., Sytuacja gospodarcza klasztoru bazylianów w Zahorowie na Wołyniu u progu kasat oraz losy jego majątku i zabudowań po kasacie w 1839 r., w: Klasztor w gospodarce średniowiecznej i nowożytnej, red. M. Derwich, Wrocław 2013 (Opera ad historiam monasticam spectantia, I, 9), s. 663–682.
Стецик Ю., Монастирські фільварки Перемишльської єпархії (кінець XVII–XVIII ст.), „Історія релігій в Україні” 1, 2008, s. 540–546.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 368
Liczba cytowań: 0