Identyfikacja chronologii kryzysów demograficznych i gospodarczych na podstawie późnośredniowiecznych warszawskich ksiąg sądowych
DOI:
https://doi.org/10.12775/RDSG.2025.01Słowa kluczowe
Warszawa, epidemie, kryzysy gospodarcze, księgi miejskie, kredyt, nieruchomościAbstrakt
Artykuł przedstawia metodę identyfikacji chronologii kryzysów demograficznych i gospodarczych w Starej i Nowej Warszawie na podstawie analizy miejskich ksiąg sądowych z XV i początków XVI w. Źródła te dostarczają cennych danych na temat momentów załamań, takich jak nagły wzrost liczby rodzinnych rozliczeń majątkowych po śmierci jednego z rodziców czy protestacji za niespłacone zobowiązania kredytowe. Kryzysy były wywoływane głównie przez zarazy, klęski nieurodzaju i zjawiska pogodowe, a ich skutki przejawiały się w ograniczeniu aktywności gospodarczej. Kwantytatywna analiza wpisów pozwala na wykrycie cykliczności kryzysów oraz ich wpływu na społeczeństwo i gospodarkę miejską.
Bibliografia
Alfani G., Climate, Population and Famine in Northern Italy. General Tendencies and Malthusian Crisis, ca. 1450–1800, „Annales de démographie historique” 120, 2010, nr 2: Populations et catastrophes Aléas naturels, vulnérabilités et politiques publiques, s. 23–54.
Bartoszewicz A., Piśmienność mieszczańska w późnośredniowiecznej Polsce, Warszawa 2012.
Białynia-Chołodecki J., Lwów pastwą pożogi w r. 1527. Wspomnienie w czterechsetną rocznicę katastrofy, Lwów 1927.
Briggs Ch., Creditors and Debtors and Their Relationships at Oakington, Cottenham and Dry Drayton, 1291–1350, w: Credit and Debt in Medieval England c. 1180–1350, red. P. Schofield, N. Mayhew, Oxford 2002, s. 127–148.
Campbell B.M.S., The Great Transition. Climate, Disease and Society in the Late-Medieval World, Cambridge 2016.
Campbell B.M.S., Ludlow F., Climate, Disease and Society in Late-Medieval Ireland, „Proceedings of the Royal Irish Academy: Archaeology, Culture, History, Literature” 120C, 2020, s. 159–252.
Czerwiński S., Guzowski P., Lamentowicz M., Gałka M., Karpińska-Kołaczek M., Poniat R., Łokas E., Cosmin-Diaconu A., Schwarzer J., Miecznik M., Kołaczek P., Environmental Implications of Past Socioeconomic Events in Greater Poland during the Last 1200 Years. Synthesis of Paleoecological and Historical Data, „Quaternary Science Reviews” 259, 2021, s. 1–16.
Famine, Disease and the Social Order in Early Modern Society, red. J. Walter, R. Schofield, New York 1989.
Karpiński A., Pożary w miastach Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku i ich następstwa ekonomiczne, społeczne i kulturowe. Katalog, Warszawa 2020.
Karpiński A., W walce z niewidzialnym wrogiem. Epidemie chorób zakaźnych w Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne, Warszawa 2000.
Komarkova H., Natural Disasters and Crises in Silesian Medieval Chronicles, w: Pre-Modern Towns at the Times of Catastrophes. East Central Europe in a Comparative Perspective, red. M.A. Malanikova, B. Możejko, M. Nodl, Abingdon–New York 2024, s. 159–170.
Kubicki R., Testamenty elbląskie. Studium z dziejów miasta i jego mieszkańców w późnym średniowieczu, Gdańsk 2020.
Łozowski P., Death, Fire and Debt. Impact on the Society and Economy of Late Medieval Warsaw, w: Pre-Modern Towns at the Times of Catastrophes. East Central Europe in a Comparative Perspective, red. M.A. Malanikova, B. Możejko, M. Nodl, Abingdon–New York 2024, s. 104–119.
Łozowski P., Kredyt i dom. Rynki obrotu pieniężnego i nieruchomościami w Warszawie okresu XV i początków XVI wieku, Białystok 2020.
Łozowski P., Rodzina w Starej i Nowej Warszawie w XV i początkach XVI wieku, Białystok 2021.
Możdżeń J., Kiła, ospa, angielskie poty. Zapomniane epidemie w Prusach i na Pomorzu w latach 1527 i 1529, „Studia Historica Gedanensia” 12, 2021, nr 2: Epidemie i pandemie przez wieki, s. 109–130.
Możejko B., Zarazy w średniowiecznym Gdańsku, w: Dżuma, ospa, cholera. W trzechsetną rocznicę wielkiej epidemii w Gdańsku i na ziemiach Rzeczypospolitej w latach 1708–1711, red. E. Kizik, Gdańsk 2012, s. 43–61.
Mrozowski K., Przestrzeń i obywatele Starej Warszawy od schyłku XV wieku do 1569 roku, Warszawa 2020.
Petryshak B., The Fire of Lviv in 1527. A Great Loss or a Great Renaissance?, w: Pre-Modern Towns at the Times of Catastrophes. East Central Europe in a Comparative Perspective, red. M.A. Malanikova, B. Możejko, M. Nodl, Abingdon–New York 2024, s. 171–181.
Schofield P., Access to Credit in the Early Fourteenth-Century English Countryside, w: Credit and Debt in Medieval England c. 1180–1350, red. P. Schofield, N. Mayhew, Oxford 2002, s. 106–126.
Sowina U., Kraków wobec zarazy z 1543 roku w świetle rachunków miejskich, w: Epidemie w dziejach Europy. Konsekwencje społeczne, gospodarcze i kulturowe, red. K. Polek, Ł.T. Sroka, Kraków 2016, s. 169–184.
Sowina U., Najstarsze sieradzkie testamenty mieszczańskie z początku XVI w. Analiza źródłoznawcza, KHKM, t. 39, 1991, nr 1, s. 3–25.
Sowina U., Średniowieczna działka miejska w świetle źródeł pisanych, KHKM, t. 43, 1995, nr 1, s. 323–331.
Ulicki B., Pożary dawnej Warszawy. Materiały do ochrony przeciwpożarowej (1261–1795), Warszawa 2021.
Walawender A., Kronika klęsk elementarnych w Polsce i krajach sąsiednich 1450–1586, cz. 1–2, Lwów 1935, aneksy VI–VII.
Wray S.K., Communities and Crisis. Bologna during the Black Death, Leiden–Boston 2009.
Zhang D.D., Lee H.F., Wang C., Li B., Zhang J., Pei Q., Chen J., Climate Change and Large-Scale Human Population Collapses in the Preindustrial Era, „Global Ecology and Biogeography” 20, 2011, s. 520–531.
Związek T., Guzowski P., Poniat R., Radomski M.T., Kozłowska-Szyc M., Panecki T., Słowińska S., Kruczkowska B., Targowski M., Adamska D., On the Economic Impact of Droughts in Central Europe: the Decade from 1531 to 1540 from the Polish Perspective, „Climate of the Past” 18, 2022, nr 7, s. 1541–1561.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 19
Liczba cytowań: 0
