Gdańscy dziennikarze nomenklaturowi: portret zbiorowy
DOI:
https://doi.org/10.12775/Polska.2020.06Słowa kluczowe
dziennikarze w PRL, media gdańskie po 1945 r., system nomenklatury, prozopografiaAbstrakt
Tekst zawiera analizę grupy 42 dziennikarzy piastujących stanowiska kierownicze w gdańskich środkach masowego przekazu objęte systemem nomenklatury gdańskiego KW PZPR. Analiza ma charakter dwojaki. Po pierwsze zrekonstruowany został kontekst formalno-organizacyjny dotyczący nomenklatury dziennikarskiej, w tym jej rozwoju oraz tła w postaci fenomenu gdańskiej nomenklatury jako takiej. Po drugie nakreślony został socjologizujący portret zbiorowy dziennikarzy, uwzględniający m.in. pochodzenie społeczne i geograficzne oraz determinanty politycznej lojalności i trwałości posady nomenklaturowej. Tekst bazuje głównie na aktach osobowych zidentyfikowanych w zbiorze akt personalnych gdańskiej nomenklatury dziennikarzy.
Bibliografia
Źródła archiwalne
AAN, KC PZPR: 1354/XX-178; 1354/XX-184; 1354/XX-185
AAN, Akta osobowe RSW „P-K-R”: 1827/620; 1827/703; 1827/801; 1827/4014; 1827/4620
APG, KW PZPR Gdańsk: 2384/256; 2384/3055; 2384/3081; 2384/3090; 2384/13530; 2384/19988; 2384/19989
APG, Akta osobowe nomenklatury KW PZPR Gdańsk: 2384/25400; 2384/25401; 2384/25430; 2384/25431; 2384/25479; 2384/25507; 2384/25656; 2384/25785; 2384/25888; 2384/25951; 2384/25967; 2384/25979; 2384/26124; 2384/26146; 2384/26236; 2384/26238; 2384/26239; 2384/26329; 2384/26405; 2384/26475; 2384/26620; 2384/26621; 2384/26701; 2384/26784; 2384/26827; 2384/26828; 2384/26867; 2384/26873; 2384/26902; 2384/26997; 2384/27020; 2384/27062; 2384/27088; 2384/27116; 2384/27130; 2384/27222; 2384/27274; 2384/27468; 2384/27629; 2384/27830; 2384/27891; 2384/27968; 2384/28368; 2384/28422
AIPN, MSW: 00170/959; 1268/23536; 1585/172
AIPN Gd, WUSW Gdańsk: 00118/1017; 0027/1100, t. 1; 003/187, t. 2; 003/187, t. 4; 0046/353, t. 1–13
Opracowania
Andrzejewski M., Szteler M., Prasa w Gdańsku w latach 1945–1980, w: Prasa gdańska na przestrzeni wieków, red. M. Andrzejewski et al., Gdańsk 1999, s. 119–132
Aparat bezpieczeństwa w województwie gdańskim w latach 1945–1990. Obsada stanowisk kierowniczych. Informator, wstęp i oprac. M. Węgliński, Gdańsk 2010
Arendt H., Korzenie totalitaryzmu, t. 1, przeł. M. Szawiel, D. Grinberg, Warszawa 1993
Bajka Z., Dziennikarze lat dziewięćdziesiątych, „Zeszyty Prasoznawcze” 43, 2000, nr 3/4, s. 42–63
Berendt G., Gdańska oktawa Jana Ptasińskiego. Z życia sekretarza gdańskiego Komitetu Wojewódzkiego PZPR, w: Szkice z życia codziennego w Gdańsku w latach 1945–1989, red. G. Berendt, E. Kizik, Gdańsk 2012, s. 115–132
Berendt G., Inwigilacja społeczności żydowskiej województwa gdańskiego przez Służbę Bezpieczeństwa po 1962 roku, w: Społeczność żydowska w PRL przed kampanią antysemicką lat 1967–1968 i po niej, red. idem, Warszawa 2009, s. 180–191
Bernacki B., Prasa sowiecka na Zachodniej Ukrainie w latach 1939–1941, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 4, 2007, s. 305–323
Biała księga prasy gdańskiej 1980–1993. Dokumenty i publicystyka, red. H. Galus, Gdańsk 1999
Bolduan T., „Litery” (1962–1974), „Gdański Rocznik Kulturalny” 1994, nr 15, s. 93–111
Bolduan T., Nie dali się złamać. Spojrzenie na ruch kaszubski 1939–1945, Gdańsk 1996
Brzeziński P., Agonia „przewodniej siły”. Kryzys PZPR w latach osiemdziesiątych na przykładzie Gdańska i Gdyni, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2011, nr 2(18), s. 103–127
Brzeziński P., Zapomniani dygnitarze. Pierwsi sekretarze Komitetu Wojewódzkiego PPR/PZPR w Gdańsku w latach 1945–1990, Gdańsk 2013
Brzeziński P., Zwijanie sztandaru. Komitet Wojewódzki PZPR w Gdańsku w latach 1975–1990, Gdańsk–Warszawa 2019
Cenckiewicz S., Trójmiejski marzec ’68. Próba obalenia Gomułki przez SB?, w: idem, Oczami bezpieki. Szkice i materiały z dziejów aparatu bezpieczeństwa PRL, Kraków 2006, s. 245–278
Ciborska E., Generacja dziennikarzy kierujących pismami wywodzącymi się ze Spółdzielni Wydawniczo-Oświatowej „Czytelnik” w latach 1959–1960 i 1970–1971, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 30, 1991, nr 1, s. 35–42
Crozier M., Friedberg E., Człowiek i system. Ograniczenia działania zespołowego, przeł. K. Bolesta-Kukułka, Warszawa 1982
Curry J.L., Polish journalists. Professionalism and politics, Cambridge 1990
Drabik S., Elita polityczna krakowskiej PZPR w latach 1956–1975, Kraków 2013
Drygalski J., Kwaśniewski J., (Nie)realny socjalizm, Warszawa 1992
Dudek A., Mechanizmy rekrutacji elity oraz kadr PZPR, http://www.omp.org.pl/artykul.php?arty- kul=103, (dostęp: 9 IX 2015)
Dudek A., Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988–1990, wyd. 4, Kraków 2005
Dziennikarze władzy, władza dziennikarzom. Aparat represji wobec środowiska dziennikarskiego 1945–1990, red. S. Ligarski, T. Wolsza, Warszawa 2010
Eisler J., Polski rok 1968, Warszawa 2006
Eyal G., Townsley E., The Social Composition of the Communist Nomenklatura: A Comparison of Russia, Poland, and Hungary, „Theory and Society” 24, 1995, nr 5, s. 723–750
Galus H., Monografia „Głosu Wybrzeża” (1948–1990), Gdańsk 2009
Galus H., Polonia gdańska i jej nowe pokolenia, http://www.galus.pomorze.pl/hgalus/gosdp/52.tom. htm (dostęp: 4 XI 2020)
Goban-Klas T., Niepokorna orkiestra medialna. Dyrygenci i wykonawcy polityki informacyjnej w Polsce po 1944 roku, Warszawa 2004
Grabowski Z., Portret zbiorowy redaktorów naczelnych dzienników terenowych PZPR według stanu z dnia 31 XII 1969 r., „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 30, 1991, nr 1, s. 51–57
Graczyk R., Cena przetrwania? SB a „Tygodnik Powszechny”, Warszawa 2011
Grzelewska D., Redaktorzy naczelni pism popołudniowych, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 30, 1991, nr 1, s. 79–86
Habielski R., Polityczna historia mediów w Polsce w XX wieku, Warszawa 2009
Kamińska-Chełminiak K., „Wy jesteście aparatem, który ma demaskować wroga”. Polscy cenzorzy w latach 40. XX wieku, „Zeszyty Prasoznawcze” 60, 2017, nr 4, s. 904–921
Kardela P., Radio Olsztyn w latach 1980–1992, Olsztyn 2014
Korejwo M., Oddziaływanie PZPR na aparat administracji państwowej, w: Partia komunistyczna w Polsce. Struktury – ludzie – dokumentacja, red. D. Magier, Lublin–Radzyń Podlaski 2012, s. 273–304
Kozieł A., Redaktorzy naczelni prasy PZPR w latach 1949–1957 (portret zbiorowy), „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 30, 1991, nr 1, s. 43–49
Latoszek M., Pomorze. Zagadnienia etniczno-regionalne, Gdańsk 1996
Madajczyk P., Mniejszości narodowe w Polsce po II wojnie światowej, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2006, nr 2(6), s. 37–55
Magier D., System nomenklaturowy partii komunistycznej, w: Dzieje biurokracji na ziemiach polskich, t. 3, red. A. Górak, K. Latawiec, D. Magier, Lublin–Siedlce 2010, s. 671–712
Media i dziennikarstwo w Polsce 1989–1995, red. G. Kopper, I. Rutkiewicz, K. Schliep, Kraków 1996
Mikołajczyk M., Dziennikarze, ideolodzy, rewizjoniści w Polsce przełomu lat 50. i 60. Role i osobliwości strategii komunikacyjnych, w: Polityka i politycy w prasie XX i XXI wieku, red. M. Dajnowicz, A. Miodowski, Białystok 2016, s. 196–214
Mnich G., Środowisko dziennikarskie w Łodzi w latach 1949–1956, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2013, z. 91, s. 157–178
Mocek S., Dziennikarze po komunizmie. Elita mediów w świetle badań społecznych, Warszawa 2006
Musiał F., Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970–1989), wyd. 1, Kraków 2007
Nie tylko niezłomni i kolaboranci. Postawy dziennikarzy w kraju i na emigracji 1945–1989, red. T. Wolsza, P. Wójtowicz, Warszawa 2014
North D.C., Institutions, „Journal of Economic Perspectives” 5, 1991, nr 1, s. 97–112
Obracht-Prondzyński C., Kaszubi. Między dyskryminacją a regionalną podmiotowością, Gdańsk 2002
Obracht-Prondzyński C., Zjednoczeni w idei. Pięćdziesiąt lat działalności Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego (1956–2006), Gdańsk 2006
Osęka P., Dissidents and Police: The Polish March 1968 and a Tale of Two Generations, „East European Politics ans Societies and Cultures” 20, 2019, nr 10, s. 1–20
Osęka P., Elita „Solidarności”. Prozopografia Komisji Krajowej, w: „Solidarność” od wewnątrz 1980– 1981, red. A. Friszke, K. Persak, P. Sowiński, Warszawa 2013, s. 186–201
Paczkowski A., System nomenklatury kadr w Polsce 1950–1970, „Czasy Nowożytne” 8(9), 2000, s. 19–40
Paczoska A., Oskarżeni o separatyzm. Działania tajnych służb PRL wobec działaczy kaszubskich w latach 1945–1970, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2006, nr 2(6), s. 205–232
Palska H., Nowa inteligencja w Polsce Ludowej. Świat przedstawień i elementy rzeczywistości, Warszawa 1994
Perkowski P., Gdańsk – miasto od nowa. Kształtowanie społeczeństwa i warunki bytowe w latach 1945–1970, Gdańsk 2013
Pestka S., Jeszcze dziś słyszę głos Tadeusza, w: Pro memoria. Tadeusz Bolduan (1930–2005), zebr. i oprac. J. Borzyszkowski, Gdańsk 2006, s. 120–133
Pisarek W., Prasa – nasz chleb powszedni, Wrocław 1978
Przeperski M., Odmładzanie socjalizmu. Wokół polityki kadrowej i legitymizacji schyłkowego PRL, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 13, 2015, s. 167–186
Przeperski M., Władze i dziennikarze. Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich w 1956 roku, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2014, nr 2(24), s. 95–134
Ptasiński J., Gdańska oktawa 1960–1967, oprac. G. Berendt, „Acta Cassubiana” 16, 2014, s. 247–284
Rzepa M., Propaganda radiowa na Pomorzu i Kujawach. Rozgłośnia Polskiego Radia w Bydgoszczy w systemie indoktrynacji społeczeństwa w latach 1945–1956, Bydgoszcz–Gdańsk 2016
Sasanka P., Historia walki na dwa fronty. Władza – prasa – dziennikarze 1953–1955/1956, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 16, 2018, s. 85–137
Słomkowska A., Badania nad kadrą kierowniczą w dziennikarstwie PRL, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 30, 1991, nr 1, s. 7–14
Słownik dziennikarzy i publicystów Pomorza 1945–2005, red. J. Model et al., Gdańsk 2008
Stryczyński M., Gdańsk w latach 1945–1948. Odbudowa organizmu miejskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1981
Szaynok B., Problematyka izraelska w działaniach Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych 1948–1968, w: Społeczność żydowska w PRL przed kampanią antysemicką lat 1967–1968 i po niej, red. G. Berendt, Warszawa 2009, s. 66–74
Szczesiak E., My, podziemni. Cisi bohaterowie stanu wojennego, Gdańsk 2006
Szulc P., Zniewolony eter. Polskie Radio Szczecin w latach 1945–1989, Szczecin 2012
Szumiło M., Elita władzy w Polsce 1944–1989. Studium socjologiczne, w: Władza w PRL. Ludzie i mechanizmy, red. K. Rokicki, R. Spałek, Warszawa 2011, s. 166–174
Szumiło M., Roman Zambrowski 1909–1977. Studium z dziejów elity komunistycznej, Warszawa 2014
Szwagrzyk K., Aparat bezpieczeństwa w latach 1944–1956, w: Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 1: 1944–1956, red. idem, Warszawa 2005, s. 19–75
Świda-Ziemba H., Młodzież w PRL. Portrety pokoleń w kontekście historii, Kraków 2010
Tarkowski J., Władza i społeczeństwo w systemie autorytarnym, wstęp E. Wnuk-Lipiński, Warszawa 1994
Torańska T., Oni, Warszawa 1989
Tymiński M., Nomenklatura regionalna: działanie systemu na poziomie lokalnym (1950–1970), w: PZPR jako machina władzy, red. D. Stola, K. Persak, Warszawa 2012, s. 99–118
Wapiński R., Pierwsze lata władzy ludowej na Wybrzeżu Gdańskim, Gdańsk 1970
Wasilewski J., The Patterns of Bureaucratic Elite Recruitment in Poland in the 1970s and 1980s, „Soviet Studies” 24, 1990, nr 4, s. 743–757
Wicenty D., Weryfikacja gdańskich dziennikarzy w stanie wojennym, Gdańsk 2015
Wicenty D., Załamanie na froncie ideologicznym. Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich od Sierpnia ’80 do stanu wojennego, Gdańsk 2012
Wolne media? Środowisko dziennikarskie w 1989 roku. Studia, red. P. Szulc, T. Wolsza, Szczecin– Warszawa 2010
Zapalec A., Prasa we Lwowie w okresie 1939–1941 jako środek sowieckiej propagandy, w: Kraków – Lwów: książki, czasopisma, biblioteki XIX i XX wieku, t. 9, cz. 2, red. H. Kosętka, B. Góra, E. Wójcik, Kraków 2009, s. 279–285
Zaremba M., Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm. Nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce, Warszawa 2001
Żukowski M., Metody tworzenia i etapy powstawania Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Gdańsku w latach 1945–1949 (działacze, struktury, finanse), „Pamięć i Sprawiedliwość” 2012, nr 2(20), s. 197–228
Żukowski M., Wybrane aspekty dotyczące PZPR w latach 1948–1990 (liczebność, skład społeczny, dewizowe składki członkowskie i nomenklatura kadr), „Komunizm: system – ludzie – dokumentacja” 2013, nr 2, s. 123–140
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 355
Liczba cytowań: 0
