Przejdź do sekcji głównej Przejdź do głównego menu Przejdź do stopki
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język
    • Čeština
    • Deutsch
    • English
    • Español (España)
    • Français (France)
    • Français (Canada)
    • Hrvatski
    • Italiano
    • Język Polski
    • Srpski
  • Menu
  • Strona domowa
  • Aktualny numer
  • Archiwum
  • Ogłoszenia
  • O czasopiśmie
    • O czasopiśmie
    • Przesyłanie tekstów
    • Zespół redakcyjny
    • Polityka prywatności
    • Kontakt
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język:
  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski

Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały

Prawno-społeczna pozycja felczera w Polsce w latach 1945–1989
  • Strona domowa
  • /
  • Prawno-społeczna pozycja felczera w Polsce w latach 1945–1989
  1. Strona domowa /
  2. Archiwum /
  3. Nr 15 (2017) /
  4. Historia zdrowia i choroby w Europie Środkowo-Wschodniej po 1945 roku

Prawno-społeczna pozycja felczera w Polsce w latach 1945–1989

Autor

  • Paweł Fiktus Uniwersytet Wrocławski

DOI:

https://doi.org/10.12775/Polska.2017.07

Słowa kluczowe

felczer, opieka zdrowia, działalność medyczna, szkolnictwo medyczne, feldsher, health care, medical activities, medical education

Abstrakt

Okres po II wojnie światowej, cechujący się na gruncie medycznym powszechnym brakiem kadry lekarskiej oraz pielęgniarskiej, jak też zniszczeniem infrastruktury i zaplecza medycznego, wymuszał wprowadzenie szybkich rozwiązań gwarantujących, przynajmniej na minimalnym poziomie, opiekę nad społeczeństwem. Wykształcenie stosownego personelu wymagało odpowiedniej ilości czasu. W tej sytuacji ówczesna władza zastosowała istniejące, aczkolwiek już zapomniane rozwiązanie, w postaci zawodu felczera – cechującego się pewną samodzielnością w wykonywaniu prostych czynności medycznych. Celem niniejszej publikacji jest przybliżenie zakresu uprawnień, jakie przysługiwały felczerowi w nowej rzeczywistości politycznej, określenie, w jaki sposób ten zawód był wówczas postrzegany.

 

Legal and social position of the feldsher in Poland in 1945–1989 (Abstract)

With the end of the Second World War, the feldsher’s profession was regulated by legal acts dating back to the interwar period. The leading act was the Act of 1 July 1921, on the feldsher’s profession, which briefly defined the feldsher’s qualifications. The key legal act regulating the legal position of feldsher was a law passed by the Legislative Sejm on 20 July 1950, on the feldsher’s profession. The feldsher’s powers were divided into two groups: activities performed independently (that is, in feldsher’s points and non-public health care institutions) as well as activities carried out non-independently – that is, under the guidance of a physician. The issues related to professional secrecy and disciplinary liability were regulated separately. Trying to determine the feldsher’s position in the system at that time, during the legislative work, it was recognized that it would be a profession between a doctor and a nurse. The reason for the adoption of such a solution was the possibility of performing small independent treatments, to whose performance a nurse was not authorized. Initially, the feldsher’s profession enjoyed the great interest of those willing to practice the profession. At this time, medical publications often presented the social advancement of feldsher school students, who continued their medical education after graduation. However, the interest in the feldsher’s profession gradually began to decline and the school year 1962/1963 was the last period of the feldsher’s education in Poland. The last feldsher school functioned then in Warsaw. From this moment on, the feldsher’s profession was left to its own devices. Since 1956, the feldsher’s qualifications have been extended to the possibility of working in sobering stations. Further powers were awarded to the feldsher in the 1960s, including issuing death certificates, diagnosing venereal diseases during medical examinations in sobering stations, and the inclusion of this profession in the fight against infectious diseases. In the case of the feldsher’s profession, the issues of a prestigious nature, such as the introduction of appropriate decorations similar to those of the physician or nurse, for instance long-term seniority, were also omitted. The feldsher’s profession was recalled when Poland entered the European Union structures, which led to the introduction of a new regulation in 2005 regulating the scope of activities to which the feldsher was qualified.

Biogram autora

Paweł Fiktus - Uniwersytet Wrocławski

Paweł Fiktus, przygotowuje rozprawę doktorską na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. Autor przeszło 50 publikacji z zakresu historii doktryn politycznych i prawnych, historii prawa oraz prawa administracyjnego. Współredaktor tomów: Śladami Jerzego Giedroycia, Kraków 2014 (wspólnie z Maciejem Marszałem) oraz Rodzinna Europa. Europejska myśl polityczno-prawna u progu XXI wieku, Wrocław 2015 (wspólnie z Maciejem Marszałem i Henrykiem Malewskim).

Bibliografia

Źródła

Sprawozdania z posiedzeń Sejmu i druki sejmowe

sprawozdania stenograficzne Sejmu Ustawodawczego – 1950 i 1952 r. rządowy projekt ustawy o zawodzie felczera druk nr 757 z 1950 r. druk sejmowy nr 1071 z dnia 6 maja 1952 r.

druk sejmowy nr 1078 z dnia 6 czerwca 1952 r.

Akty prawne

Ustawy i dekrety:

ustawa z dnia 1 lipca 1921 r. o zawodzie felczera (Dz.U., nr 64, poz. 396 ze zm.)

ustawa z dnia 21 lutego 1935 r. o zapobieganiu chorobom zakaźnym i o ich zwalczaniu (Dz.U. nr 27, poz. 198 ze zm.)

dekret z dnia 8 października 1946 r. o zmianie ustawy z dnia 1 lipca 1921 r. o uprawnieniach do wykonywania czynności felczerskich (Dz.U. nr 55, poz. 312)

ustawa z dnia 7 marca 1950 r. o zapobieżeniu płynności kadr pracowników w zawodach lub specjalnościach szczególnie ważnych dla gospodarki uspołecznionej (Dz.U. nr 10, poz. 107)

ustawa z dnia 20 lipca 1950 r. o zawodzie felczera (Dz.U. nr 36, poz. 336 ze zm. – obecnie obowiązuje tekst jednolity Dz.U. 2012, poz. 1133 ze zm.)

ustawa z dnia 18 lipca 1950 r. o odpowiedzialności zawodowej fachowych pracowników służby zdrowia (Dz.U. nr 36, poz. 332)

ustawa z dnia 9 czerwca 1952 r. o przejściowym trybie nabywania uprawnień felczera (Dz.U. nr 29, poz. 194)

ustawa z dnia 13 listopada 1963 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych (Dz.U. nr 50, poz. 279)

ustawa z dnia 26 kwietnia 1979 r. o ustanowieniu tytułów honorowych Zasłużony Lekarz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Zasłużony dla Zdrowia Narodu (Dz.U. nr 8, poz. 47)

Rozporządzenia:

rozporządzenie ministra zdrowia publicznego z dnia 20 marca 1922 r. w przedmiocie wykonywania ustawy o uprawnieniach do wykonywania czynności felczerskich (Dz.U. nr 11, poz. 100 ze zm.)

rozporządzenie ministra opieki społecznej z dnia 1 lipca 1937 r. o Farmakopei Polskiej (Dz.U. nr 52, poz. 409)

rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 kwietnia 1950 r. w sprawie określenia zawodów i specjalności, do których stosuje się przepisy o zapobieżeniu płynności kadr pracowników (Dz.U. nr 18, poz. 153)

rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 23 lutego 1953 r. w sprawie szczegółowego zakresu uprawnień zawodowych felczera (Dz.U. nr 18, poz. 73 ze zm.)

rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych z dnia 21 listopada 1956 r. w sprawie organizacji izb wytrzeźwień oraz sposobu ustalania opłat związanych z pobytem w izbach (Dz.U. nr 57, poz. 264)

rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 8 lutego 1957 r. w sprawie ustalania zawartości alkoholu w organizmie osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa w stanie nietrzeźwości (Dz.U. nr 10, poz. 46)

rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 22 marca 1958 r. w sprawie niektórych orzeczeń wydawanych przez zakłady społeczne służby zdrowia (Dz.U. nr 20, poz. 92)

rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 2 kwietnia 1960 r. w sprawie zgłaszania przypadków gruźlicy (Dz.U. nr 19, poz. 117)

rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych z dnia 8 marca 1961 r. w sprawie izb wytrzeźwień (Dz.U. nr 21, poz. 104)

rozporządzenie ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 3 sierpnia 1961 r. w sprawie stwierdzenia zgonu i jego przyczyny (Dz.U. nr 39, poz. 202)

rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 marca 1963 r. w sprawie służby wojskowej w systemie obrony terytorialnej (Dz.U. nr 14, poz. 75)

rozporządzenie ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 8 listopada 1963 r. w sprawie zgłaszania przypadków gruźlicy (Dz.U. nr 58, poz. 317)

rozporządzenie ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 8 lutego 1964 r. w sprawie orzekania o czasowej niezdolności do pracy (Dz.U. nr 7, poz. 44)

rozporządzenie ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 10 lutego 1964 r. w sprawie zgłaszania przypadków zachorowań, podejrzeń o zachorowania i zgonów na choroby zakaźne (Dz.U. nr 7, poz. 46)

rozporządzenie ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 2 września 1964 r. w sprawie badań lekarskich mających na celu wykrywanie chorób wenerycznych (Dz.U. nr 34, poz. 223)

rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 grudnia 1966 r. w sprawie ćwiczeń wojskowych doraźnych (Dz.U. nr 54, poz. 323)

rozporządzenie ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 29 lutego 1968 r. w sprawie orzekania o czasowej niezdolności do pracy (Dz.U. nr 7, poz. 42)

rozporządzenie ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 21 grudnia 1988 r. w sprawie orzekania o czasowej niezdolności do pracy (Dz.U. nr 42, poz. 337)

rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie szczegółowych uprawnień zawodowych felczera (Dz.U. nr 45, poz. 434)

Zarządzenia i instrukcje:

zarządzenie ministra zdrowia z dnia 28 czerwca 1958 r. określające zasady uzyskania tytułu starszego felczera (Dz.U. nr 56, poz. 234)

zarządzenie ministra zdrowia z dnia 4 sierpnia 1955 r. w sprawie egzaminów na felczerów (MP nr 71, poz. 896)

zarządzenie ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 6 czerwca 1963 r. w sprawie uzyskiwania tytułu starszego felczera. (MP nr 51, poz. 259)

instrukcja ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 8 czerwca 1966 r. w sprawie opieki leczniczej dla osób odbywających służbę w jednostkach obrony terytorialnej (Dz.U. nr 39, poz. 699)

Roczniki statystyczne – 1939 r. oraz za lata 1947–1990

Awans pokolenia, wstęp J. Chałasiński, Warszawa 1964

Tu jest mój dom. Pamiętniki z ziem północnych i zachodnich, wstęp J. Chałasiński, Warszawa 1968

Opracowania

Bukowska A., Organizacje felczerów w Polsce w pierwszej połowie XX wieku, w: Zawody diagnosty laboratoryjnego i felczera na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, red. B. Urbanek, Warszawa 2011

Karkowska D., Włodarczyk W., Prawo medyczne dla pielęgniarek, Warszawa 2013

Lipińska M., Średnie szkolnictwo felczerskie w opinii tygodnika „Służba Zdrowia”, w: Zawody diagnosty laboratoryjnego i felczera na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, red. B. Urbanek, Warszawa 2011

Lipińska M., Niespełnione obietnice, czyli walka felczerów o przetrwanie w opinii prasy zawodowej w latach 1949 – 1961, w: Zawody diagnosty laboratoryjnego i felczera na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, red. B. Urbanek, Warszawa 2011

Marcysiak M., Uprawienia felczerów w Polsce okresu międzywojennego w świetle „Przeglądu Felczerskiego”, w: Zawody diagnosty laboratoryjnego i felczera na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, red. B. Urbanek, Warszawa 2011

Marek A., XIXi XX-wieczne podręczniki dla felczerów, w: Zawody diagnosty laboratoryjnego i felczera na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, red. B. Urbanek, Warszawa 2011

Królikowski J., Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990, Toruń 2010

Popielski B., Medycyna i prawo, Warszawa 1963 http://www.nil.org.pl/rejestry/centralny-rejestr-felczerow

http://www.gazetaprawna.pl/artykuly/867747,najmlodszy-polski-felczer-to-biurokracja-jest- anachroniczna-a-nie-ja.html

Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały

Pobrania

  • PDF

Opublikowane

2018-02-01

Jak cytować

1.
FIKTUS, Paweł. Prawno-społeczna pozycja felczera w Polsce w latach 1945–1989. Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały [online]. 1 luty 2018, nr 15, s. 127–148. [udostępniono 24.6.2025]. DOI 10.12775/Polska.2017.07.
  • PN-ISO 690 (Polski)
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Pobierz cytowania
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Numer

Nr 15 (2017)

Dział

Historia zdrowia i choroby w Europie Środkowo-Wschodniej po 1945 roku

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 448
Liczba cytowań: 0

Wyszukiwanie

Wyszukiwanie

Przeglądaj

  • Indeks autorów
  • Lista archiwalnych numerów

Użytkownik

Użytkownik

Aktualny numer

  • Logo Atom
  • Logo RSS2
  • Logo RSS1

Informacje

  • dla czytelników
  • dla autorów
  • dla bibliotekarzy

Newsletter

Zapisz się Wypisz się

Język / Language

  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski

Tagi

Szukaj przy pomocy tagu:

felczer, opieka zdrowia, działalność medyczna, szkolnictwo medyczne, feldsher, health care, medical activities, medical education
W górę

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partnerzy platformy czasopism

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Deklaracja dostępności Sklep wydawnictwa