Przejdź do sekcji głównej Przejdź do głównego menu Przejdź do stopki
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język
    • Čeština
    • Deutsch
    • English
    • Español (España)
    • Français (France)
    • Français (Canada)
    • Hrvatski
    • Italiano
    • Język Polski
    • Srpski
  • Menu
  • Strona domowa
  • Aktualny numer
  • Archiwum
  • Ogłoszenia
  • O czasopiśmie
    • O czasopiśmie
    • Przesyłanie tekstów
    • Zespół redakcyjny
    • Polityka prywatności
    • Kontakt
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język:
  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski

Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały

Od Drugiej Rzeczypospolitej do Polski Ludowej. Ewolucja systemu ochrony zdrowia w Polsce w latach 1944–1950
  • Strona domowa
  • /
  • Od Drugiej Rzeczypospolitej do Polski Ludowej. Ewolucja systemu ochrony zdrowia w Polsce w latach 1944–1950
  1. Strona domowa /
  2. Archiwum /
  3. Nr 15 (2017) /
  4. Historia zdrowia i choroby w Europie Środkowo-Wschodniej po 1945 roku

Od Drugiej Rzeczypospolitej do Polski Ludowej. Ewolucja systemu ochrony zdrowia w Polsce w latach 1944–1950

Autor

  • Paweł Grata Uniwersytet Rzeszowski

DOI:

https://doi.org/10.12775/Polska.2017.01

Słowa kluczowe

ochrona zdrowia, polityka społeczna, publiczna służba zdrowia, centralne planowanie, upaństwowienie, health care, social policy, public health service, central planning, nationalization

Abstrakt

Artykuł poświęcony został procesom kształtowania się systemu ochrony zdrowia w Polsce w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej. Jego celem jest ukazanie ewolucji, jaka się w tym czasie w tej dziedzinie polityki społecznej dokonywała. Polegała ona na przejściu od reguł ustanowionych jeszcze przed wojną i będących podstawą funkcjonowania ochrony zdrowia tuż po wyzwoleniu do systemu opartego na centralizacji, upaństwowieniu i planowaniu, wzorowanego na rozwiązaniach sowieckich i będącego w zamierzeniu jednym z nieodłącznych elementów systemu stalinowskiego w Polsce. Ramy czasowe artykułu obejmują okres od wyzwolenia części ziem polskich i przejęcia władzy przez Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego do roku 1950, gdy zakończone zostały zasadnicze przemiany w organizacji systemu ochrony zdrowia w Polsce.

 

From the Second Polish Republic to the People’s Poland. The evolution of the health care system in Poland in the years 1944–1950

First years after the Second World War were very difficult for the health care in Poland. The end of German occupation brought a wide range of challenges. They resulted from war damage, a significant loss of medical staff and a large scale of health risks. One of important goals of the health policy was to create the public health service available to all citizens. Initially, the restoration of the health care system was based on the model created in the interwar period. With time, along with political changes taking place in Poland, the transformation of the system began to adapt it to the centrally planned economy. The main part of this process ended in 1950. The new system was compatible with the Soviet model and was based on central and directive management which included all elements of the so-called “social health service”. The private medical practice was pushed to the margin and insurance health service was taken over by the state. The system built after the war, however, was still not widespread. Most of the rural population, which represented nearly half of the country`s population, were deprived of equal access to health care.

Biogram autora

Paweł Grata - Uniwersytet Rzeszowski

Paweł Grata, dr hab. prof. Uniwersytetu Rzeszowskiego. Kierownik Zakładu Historii Gospodarczej i Społecznej w Instytucie Historii. Zainteresowania badawcze: historia gospodarcza i społeczna, polityka społeczna, polityka gospodarcza. Wybrane publikacje: Przemysł gorzelniczy w II Rzeczypospolitej (2002), Monopole skarbowe w polityce podatkowej Drugiej Rzeczypospolitej (2009), Polityka społeczna Drugiej Rzeczypospolitej. Uwarunkowania – instytucje – działania (2013).

Bibliografia

Źródła archiwalne

Archiwum Akt Nowych

Ministerstwo Opieki Społecznej 1918–1939 Ministerstwo Zdrowia w Warszawie 1944–1960 Urząd Rady Ministrów [1944–1952] 1953–1996

Biblioteka Sejmowa, Krajowa Rada Narodowa Sprawozdania z posiedzeń Komisji Zdrowia 1946

Źródła drukowane

Druki Sejmowe, Sejm Ustawodawczy, druk nr 344, Projekt ustawy o zakładach społecznych służby zdrowia i planowej gospodarce w służbie zdrowia z 8 października 1948 r.

Druki Sejmowe, Sejm Ustawodawczy, druk 734, Projekt ustawy zmieniającej ustawę o zakładach społecznych służby zdrowia i planowej gospodarce w służbie zdrowia z 5 maja 1950 r.

Druki Sejmowe, Sejm Ustawodawczy, druk 736, Projekt ustawy o zniesieniu izb lekarskich i lekarsko-dentystycznych z 5 maja 1950 r.

Druki Sejmowe, Sejm Ustawodawczy, druk 762, Projekt ustawy o Zakładzie Lecznictwa Pracowniczego z 28 czerwca 1950 r.

Druki Sejmowe, Sejm Ustawodawczy, druk 807, Projekt ustawy o zawodzie lekarza z 24 października 1950 r.

Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej 1938, 1939, 1948, 1949, 1950, 1951

Mały Rocznik Statystyczny 1957

Protokół nr 32 posiedzenia Biura Politycznego z dnia 20 grudnia 1947 r., w: Protokoły posiedzeń Biura Politycznego KC PPR 1947–1948, przygotował do druku, opatrzył wstępem i przypisami A. Kochański, Warszawa 2002

„Rocznik Polityczny i Gospodarczy” 1948

Rocznik Statystyczny 1947

Sprawozdania Stenograficzne z posiedzeń Sejmu Ustawodawczego 1948

Sprawozdanie z działalności Zarządu Związku Zawodowego Służby Zdrowia w Otwocku za czas od dn. 27.8.1944 r. do dn. 23.6.1946 r., „W Służbie Zdrowia” 1946, nr 7

Opracowania

Dziesięciolecie medycyny w Polsce Ludowej 1944–1954, Warszawa 1956 Gosiewski R., W sprawie ośrodków zdrowia, „Zdrowie Publiczne” 1948, nr 1–2

Grata P., Polityka społeczna Drugiej Rzeczypospolitej. Uwarunkowania – instytucje – działania, Rzeszów 2013

Grata P., Social privileges in the Second Polish Republic, „Studia Historiae Oeconomicae” 33, 2015

Grynberg Z., Jednolita służba zdrowia. Referat wygłoszony na Zjeździe Naczelników Wojewódzkich

Wydziałów Zdrowia w dn. 8 i 9 VII 1945, „Dziennik Zdrowia” 1945, nr 2

Jastrzębowski Z., Spory o model lecznictwa. Opieka zdrowotna w koncepcjach polskiej polityki społecznej w XIX i XX wieku (do 1948 roku), Łódź 1994

Jednolite płace w służbie zdrowia, „W Służbie Zdrowia” 1947, nr 12

Kacprzak M., Zdrowie narodu jest warte ofiar, „W Służbie Zdrowia” 1946, nr 6

Kronika izb lekarskich w Polsce w latach 1945–2005, oprac. i komentarz Z. Wiśniewski, Warszawa 2005

Kosiński S., Społeczno-kulturowe i strukturalne przemiany warunków zdrowotnych polskiej wsi (1864–1980), Lublin 1983

Lebioda J., Rola i zadania lekarza w Polsce Odrodzonej, „W Służbie Zdrowia” 1948, nr 1–2

Majorowska W., Powołanie do życia Zakładu Lecznictwa Pracowniczego, „Praca i Opieka Społeczna” 1950, nr 3

Minister zdrowia o ubezpieczalniach społecznych, „Przegląd Lekarski” 1945, nr 5

Mittelstaedt M., Jednolite płace w służbie zdrowia, „Zdrowie Publiczne” 1948, nr 1–2

Morzycki J., Czy grozi nam wybuch epidemii?, „Rada Narodowa” 1945, nr 10

Nasierowski T., Samorząd lekarski w Polsce, t. 1, Warszawa 1989

Ogólnopolski Zjazd Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia, Warszawa 1–2 grudnia 1946 r., „W Służbie Zdrowia” 1947, nr 3

Organizacja ochrony zdrowia, red. J. Indulski, Warszawa 1984

Pierwsze posiedzenie Państwowej Rady Zdrowia, „Dziennik Zdrowia” 1945, nr 5–6

Ryder K., Projekt organizacji powszechnej służby zdrowia, „W Służbie Zdrowia” 1947, nr 9

Sawicki F., Uwagi o obecnej sytuacji w Służbie Zdrowia, „Zdrowie Publiczne” 1948, nr 7–8

Służba zdrowia w Polsce, „Dziennik Zdrowia” 1945, nr 5–6

Stępniewski J., Państwowa Rada Zdrowia, „W Służbie Zdrowia” 1946, nr 1

Stypułkowski S., Wiejskie ośrodki zdrowia, „W Służbie Zdrowia” 1946, nr 6

Szarejko P., Aktualne zagadnienia szpitalnictwa polskiego, Warszawa 1948

Szarejko P., Utworzenie jednolitego związku służby zdrowia jest palącym zagadnieniem dnia, „Dziennik Zdrowia” 1945, nr 8

Szpak E., „Chory człowiek jest wtedy jak coś go boli”. Społeczno-kulturowa historia zdrowia i choroby na wsi polskiej po 1945 r., Warszawa 2016

Sztachelski J., Plan Sześcioletni w Służbie Zdrowia, „Zdrowie Publiczne” 1950, nr 9–12

Sztachelski J., Zagadnienie gospodarki planowej w Służbie Zdrowia, „Zdrowie Publiczne” 1948, nr 5–6

Wilczyński H., O zasadach planowania w zakresie Służby Zdrowia, „Zdrowie Publiczne” 1950, nr 5–6

Zagadnienie ujednolicenia służby zdrowia na tle zjednoczenia partii robotniczych, „W Służbie Zdrowia” 1948, nr 12

Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały

Pobrania

  • PDF

Opublikowane

2018-02-01

Jak cytować

1.
GRATA, Paweł. Od Drugiej Rzeczypospolitej do Polski Ludowej. Ewolucja systemu ochrony zdrowia w Polsce w latach 1944–1950. Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały [online]. 1 luty 2018, nr 15, s. 5–23. [udostępniono 17.6.2025]. DOI 10.12775/Polska.2017.01.
  • PN-ISO 690 (Polski)
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Pobierz cytowania
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Numer

Nr 15 (2017)

Dział

Historia zdrowia i choroby w Europie Środkowo-Wschodniej po 1945 roku

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 901
Liczba cytowań: 0

Wyszukiwanie

Wyszukiwanie

Przeglądaj

  • Indeks autorów
  • Lista archiwalnych numerów

Użytkownik

Użytkownik

Aktualny numer

  • Logo Atom
  • Logo RSS2
  • Logo RSS1

Informacje

  • dla czytelników
  • dla autorów
  • dla bibliotekarzy

Newsletter

Zapisz się Wypisz się

Język / Language

  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski

Tagi

Szukaj przy pomocy tagu:

ochrona zdrowia, polityka społeczna, publiczna służba zdrowia, centralne planowanie, upaństwowienie, health care, social policy, public health service, central planning, nationalization
W górę

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partnerzy platformy czasopism

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Deklaracja dostępności Sklep wydawnictwa