Przejdź do sekcji głównej Przejdź do głównego menu Przejdź do stopki
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język
    • Čeština
    • Deutsch
    • English
    • Español (España)
    • Français (France)
    • Français (Canada)
    • Hrvatski
    • Italiano
    • Język Polski
    • Srpski
  • Menu
  • Strona domowa
  • Aktualny numer
  • Archiwum
  • Ogłoszenia
  • O czasopiśmie
    • O czasopiśmie
    • Przesyłanie tekstów
    • Zespół redakcyjny
    • Polityka prywatności
    • Kontakt
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język:
  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski

Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały

Odwilż w Fabryce. Warszawscy robotnicy i struktury Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w przemyśle w czasie kryzysu 1955–1957
  • Strona domowa
  • /
  • Odwilż w Fabryce. Warszawscy robotnicy i struktury Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w przemyśle w czasie kryzysu 1955–1957
  1. Strona domowa /
  2. Archiwum /
  3. Nr 19 (2021) /
  4. Studia

Odwilż w Fabryce. Warszawscy robotnicy i struktury Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w przemyśle w czasie kryzysu 1955–1957

Autor

  • Paweł Sasanka Biuro Badań Historycznych IPN https://orcid.org/0000-0002-2490-7147

DOI:

https://doi.org/10.12775/Polska.2021.03

Słowa kluczowe

PZPR, robotnicy, komunizm, fabryka, przemysł, Polska, kryzys, odwilż, Czerwiec 1956, Październik 1956

Abstrakt

Artykuł jest próbą przedstawienia postaw warszawskich robotników w latach 1955– 1957 oraz funkcjonowania organizacji partyjnych w przemyśle w momencie kryzysu. Podstawę źródłową badań, oprócz literatury przedmiotu, stanowiły materiały archiwalne PZPR różnych szczebli od zakładowego po wojewódzki, głównie dziesięciu dużych warszawskich przedsiębiorstw (są przechowywane w Archiwum Państwowym w Warszawie, ekspozytura w Milanówku). Przedmiotem badań były zachowania i opinie robotników oraz funkcjonowanie podstawowych organizacji partyjnych i ich ewolucja w rytm wyznaczany przez najważniejsze wydarzenia polityczne. Przedmiotem analizy były także czynniki kształtujące sytuację w warszawskich fabrykach, najważniejsze etapy kryzysu i popaździernikowej „normalizacji” zakładowych organizacji partyjnych, główne modele postaw ich członków. Oddolna perspektywa pozwoliła też na sformułowanie wniosków co do źródeł kryzysu wewnątrz PZPR, przebiegu walk frakcyjnych i polityki popaździernikowego kierownictwa PZPR.

Biogram autora

Paweł Sasanka - Biuro Badań Historycznych IPN

Paweł Sasanka – doktor nauk humanistycznych, pracownik Biura Badań Historycznych IPN. Zainteresowania koncentrują się wokół historii Polski po 1945 r., w szczególności politycznej i społecznej historii kryzysów PRL, fotografii jako źródła historycznego i wystawiennictwa. Autor m.in. Czerwiec 1976. Geneza, przebieg, konsekwencje (Warszawa 2006), współautor The Cold War. A Short History of a World Divided (Warsaw 2015); Fotografie bez cenzury 1976–1989. Nieoficjalny portret PRL (Warszawa 2014); Zimna wojna. Krótka historia podzielonego świata (Warszawa 2012). Obecnie pracuje nad całościowym ujęciem kryzysu 1956 r. w Polsce.

Bibliografia

Ambroziewicz J., Znam was wszystkich, Warszawa 1993

Ambroziewicz J., Wiśniowski R., Tam zapomniano o socjaliźmie, „Po Prostu” 1955, nr 39

Antoszewski A., Grupy interesu w systemie politycznym, w: Grupy interesu. Teorie i działanie, red. Z. Machelski, L. Rubisz, Toruń 2003

Brzostek B., Robotnicy Warszawy. Konflikty codzienne (1950–1954), Warszawa 2002

Brzostek B., Środowisko robotnicze Warszawy drugiej połowy lat pięćdziesiątych, ze szczególnym uwzględnieniem „nowych robotników” ze wsi, w: Dla władzy, obok władzy, przeciw władzy: postawy robotników wielkich ośrodków przemysłowych w PRL, red. J. Neja, Warszawa 2005, s. 58–70

Burnham J., The managerial revolution, New York 1941

Chumiński J., Przynależność do PZPR wśród zatrudnionych w przemyśle polskim w latach 1949–1956, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 2009, nr 69, s. 111–145

Chumiński J., Robotnicy polscy 1945–1956. „Stary” i „nowy” ośrodek przemysłowy na przykładzie Krakowa i Wrocławia, Wrocław 2015

Chumiński J., Ruch zawodowy w Polsce w warunkach kształtującego się systemu totalitarnego 1944– 1956, Wrocław 1999

Chumiński J., Społeczne zaplecze systemów totalitarnych – robotnicy wobec władzy komunistycznej w Polsce (1945–1989), „Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Ekonomia” 2006, nr 1131, s. 75–101

Djilas M., Nowa klasa wyzyskiwaczy. Analiza systemu komunistycznego, Paryż 1957

Drozdowski M.M., Zahorski A., Historia Warszawy, Warszawa 1975

Fainsod M., Smolensk under Soviet rule, Cambridge, Mass. 1958

Gasztold P., Towarzysze z betonu. Dogmatyzm w PZPR 1980–1990, Warszawa 2019

Godek W., Turski R., Kopalnia milionów, „Po Prostu” 1956, nr 18

Gomułka W., Węzłowe problemy polityki partii, „Trybuna Ludu” 16 V 1957

Grzelczak P., Poznański Czerwiec 1956. Walka o pamięć w latach 1956–1989, Poznań–Warszawa 2016

Holzer J., O październiku 1956 – źródło wywołane, „Studia Polityczne” 2006, nr 18, s. 241–273

Dokumenty centralnych władz Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej marzec–listopad ’56, red. M. Jabłonowski, W. Janowski, A. Skrzypek, W. Władyka, Warszawa 2009 (Polska Mniej Znana 1944–1989, t. 5)

Jarosz D., Notatka o sytuacji w Nowej Hucie z października 1955 roku, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 2, 1996, s. 309–330

Jarosz D., Polacy a stalinizm. 1948–1956, Warszawa 2000

Jarosz D., Robotnicy ’56–’57. Czy rozczarowanie komunizmem?, w: Komunizm. Ideologia, system, ludzie, red. T. Szarota, Warszawa 2001

Jarosz M., Kulpińska J., Majchrzak J., Szostkiewicz H., Samorząd robotniczy w opiniach załóg robotniczych, w: Studia nad rozwojem klasy robotniczej: praca zbiorowa, cz. 2, red. J. Szczepański, Łódź–Warszawa 1962 (Z Badań Klasy Robotniczej i Inteligencji, 7)

Kampania wyborcza i wybory do Sejmu 20 stycznia 1957 r., wybór, wstęp i oprac. P. Machcewicz, Warszawa 2000

Kloc K., Rady robotnicze kontra socjalizm rynkowy, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 3, 1997, s. 119–136

Kłamstwo polityczne, „M-20 Warszawa” 1956, nr 38

Kochański A., Polska: 1944–1991. Informator historyczny, t. 1: Podział administracyjny, ważniejsze akty prawne, decyzje i enuncjacje państwowe: (1944–1956), Warszawa 1996

Kołakowski L., Główne nurty marksizmu, t. 2, Warszawa 2009

Kotkin S., Magnetic Mountain. Stalinism as a Civilization, Berkeley–Los Angeles–London 1997 Kula W., Problemy i metody historii gospodarczej, Warszawa 1963

Kula W., Szkice o manufakturach w Polsce w XVIII wieku, cz. 1–2: 1720–1780, cz. 3: 1780–1795, Warszawa 1956

Lange O., O socjalizmie i gospodarce socjalistycznej, Warszawa 1966

Leszczyński A., Sprawy do załatwienia. Listy do „Po Prostu” 1955–1957, Warszawa 2000

Lewin M., Russia/USSR/Russia. The Drive and Drift of a Superstate, New York 1995

Lewis F., Historia pewnej nadziei. Październik ’56 oczami amerykańskiej korespondentki, Warszawa 2019

Malanowski J., Robotnicy Warszawskiej Fabryki Motocykli, Wrocław 1962

Malanowski J., Sarapata A., Szostkiewicz S., Karta indywidualna jako narzędzie badań struktury załogi zakładu przemysłowego, w: Z badań klasy robotniczej i inteligencji, red. J. Szczepański, Warszawa 1958

Mazurek M., Socjalistyczny zakład pracy. Porównanie fabrycznej codzienności w PRL i NRD u progu lat sześćdziesiątych, Warszawa 2005

Morawski J., III Plenum KC PZPR, „Nowe Drogi” 1955, nr 2

Od października 1956 do grudnia 1970, cz. 1, z. 3: Wokół października, Warszawa 1984 (Zeszyty Edukacji Narodowej. Materiały z Dziejów Polski 1945–1980)

Osiatyński J., Przypisy i dodatki, w: M. Kalecki, Socjalizm. Funkcjonowanie i wieloletnie planowanie, Warszawa 1982 (M. Kalecki, Dzieła, t. 3)

Ośko P., Demokratyzacja terenowych struktur PZPR na fali odwilży 1956/1957 roku – pozorna czy prawdziwa?, w: Partia, państwo, społeczeństwo, red. K. Rokicki, Warszawa 2016

Ośko P., „Komitet Uczelniany PZPR Politechniki Warszawskiej w 1956 roku” [maszynopis]

Październik 1956. Pierwszy wyłom w systemie. Bunt, młodość i rozsądek, Warszawa 1996

Piątek G., Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944–1949, Warszawa 2020

Rigby T.H., The Nomenklatura and Patronage under Stalin, w: idem, Political Elites in the USSR. Central Leaders and Local Cadres from Lenin to Gorbachev, Aldershot–Brookfield, Vt. 1990

Rocznik Statystyczny Warszawy 1956, Warszawa 1957

Rokicki K., Chrzest bojowy ZOMO, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2007, nr 1, s. 421–431

Samodzielności dla FSO, „M-20 Warszawa” 1956, nr 35

Sasanka P., Czy pójdziemy drogą „jugosłowiańską”? Fascynacja jugosłowiańskim modelem ustrojowym i narodziny idei rad robotniczych w Polsce w 1956 r., „Przegląd Historyczny” 2021, nr 3, s. 716–717

Sasanka P., Historia walki na dwa fronty. Władza – prasa – dziennikarze 1953–1955/56, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 16, 2018, s. 85–137

Sasanka P., Reakcje społeczne na zamknięcie tygodnika „Po prostu”. Dzień pierwszy: 3 października 1957 r., w: Warszawa. Miasto w opresji, red. K. Krajewski, M. Pietrzak-Merta, Warszawa 2010 (Warszawa Nie?Pokonana, t. 1)

Sasanka P., Społeczny portret załogi Fabryki Samochodów Osobowych w 1956 r., [w druku]

Skobelski R., Ostatnia odsłona odwilży. Kampania przed wyborami do Sejmu PRL ze stycznia 1957 roku, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2020, nr 1, s. 402–435

Szostkiewicz S., Struktura społeczna pracowników Fabryki Samochodów Osobowych na Żeraniu. Wyniki badań, w: Studia nad rozwojem klasy robotniczej: praca zbiorowa, cz. 1, red. J. Szczepański, Łódź 1961 (Z Badań Klasy Robotniczej i Inteligencji, 1)

Tymiński M., Na huśtawce nastrojów. Robotnicy Warszawy i działacze partyjni 1954–1957, w: Dla władzy, obok władzy, przeciw władzy. Postawy robotników wielkich ośrodków przemysłowych w PRL, red. J. Neja, Warszawa 2005

Tymiński M., Partyjni agenci. Analiza instytucjonalna działalności lokalnych instancji PZPR w przemyśle (1949–1955), Warszawa 2011

Tymiński M., Procedura interwencji. Konflikt w ZNTK Pruszków na wiosnę 1957 roku, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 60, 2000, s. 51–70

Tymiński M., PZPR i przedsiębiorstwo. Nadzór partyjny nad zakładami przemysłowymi 1956–1970, Warszawa 2001

Wiśniowski R., Zambrów – dokumenty i konfrontacje, „Po Prostu” 1956, nr 18

Władyka W., Na czołówce. Prasa w październiku 1956 roku, Warszawa–Łódź 1989

Woslenski M., Nomenklatura. Uprzywilejowani w ZSRR, Warszawa 1983

Zawistowski A., Kombinat. Dzieje Zambrowskich Zakładów Przemysłu Bawełnianego – wielkiej inwestycji planu sześcioletniego, Warszawa–Białystok 2009

Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały

Pobrania

  • PDF

Opublikowane

2022-01-14

Jak cytować

1.
SASANKA, Paweł. Odwilż w Fabryce. Warszawscy robotnicy i struktury Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w przemyśle w czasie kryzysu 1955–1957. Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały [online]. 14 styczeń 2022, nr 19, s. 57–112. [udostępniono 1.7.2025]. DOI 10.12775/Polska.2021.03.
  • PN-ISO 690 (Polski)
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Pobierz cytowania
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Numer

Nr 19 (2021)

Dział

Studia

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 568
Liczba cytowań: 0

Wyszukiwanie

Wyszukiwanie

Przeglądaj

  • Indeks autorów
  • Lista archiwalnych numerów

Użytkownik

Użytkownik

Aktualny numer

  • Logo Atom
  • Logo RSS2
  • Logo RSS1

Informacje

  • dla czytelników
  • dla autorów
  • dla bibliotekarzy

Newsletter

Zapisz się Wypisz się

Język / Language

  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski

Tagi

Szukaj przy pomocy tagu:

PZPR, robotnicy, komunizm, fabryka, przemysł, Polska, kryzys, odwilż, Czerwiec 1956, Październik 1956
W górę

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partnerzy platformy czasopism

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Deklaracja dostępności Sklep wydawnictwa