Motyw ofiary z człowieka. Interpretacja wybranych źródeł folklorystycznych z XIX i początku XX wieku
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.4-5.2020.001Ключові слова
ofiara z człowieka, wyobrażenia o zaświatach, folklor słowiańskiАнотація
Artykuł dotyczy analizy wybranych narracji ludowych pochodzących z XIX i początku XX wieku, w których pojawia się motyw mordu dokonanego przez postać o demonicznych konotacjach. Według tezy postawionej przez autora motywy te można uznać za mitologemy odzwierciedlające wyobrażenia związane z pierwotną ofiarą dla bóstw chtonicznych, które w kulturze indoeuropejskiej powiązane były z lasem i terenami podmokłymi – bagnami, torfowiskami itp.
Посилання
Baranowski, B. (1971). Kultura ludowa XVII i XVIII w. na ziemiach Polski Środkowej. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Brückner, A. (1985). Mitologia słowiańska i polska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Chełchowski, S. (1899). Powieści i opowiadania ludowe z okolic Przasnysza. T. 2. Warszawa: Skład Główny w Księgarni M. Arcta.
Chodzidło, T. (1959). Ofiara u najstarszych ludów. „Collectanea Theologica”, 30, 138-170.
Ciszewski, S. (1887). Lud rolniczo-górniczy z okolic Sławkowa w powiecie Olkuskim. „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej”, 11, 8.
Dąbrowska, S. (1902). Zagadki, zabawki wyrazowe i powiastki zebrane w Żabnie w powiecie krasnostawskim. „Wisła”, 6, 417-424.
Eliade, M. (2002). W: tenże, Od Zalmoksisa do Czyngis-chana (przeł. K. Kocjan. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Engelking, A. (2000). Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa. Wrocław: Fundacja na rzecz Nauki Polskiej.
Gieysztor, A. (1982). Mitologia Słowian. Warszawa: Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe.
Gołębiowska-Suchorska, A. (2011). „Dziewczę przędzie, Pan Bóg nitki daje”. O spójności ludowej wizji świata. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Gonet, Sz. (1900). Opowiadania ludowe z okolic Andrychowa. „Materyały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne”, 4, 226-282.
Gulgowski, I. (2012). O nieznanym ludzie w Niemczech (przeł. M. Darska-Łogin). Gdańsk: Instytut Kaszubski.
Гура, A. B. (1997). Симболика животных в славянской народной традиции. Москва: Издательство „Индрик”.
Gustawicz, B. (1881). Podania, przesądy, gadki i nazwy ludowe w dziedzinie przyrody. „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej”, 5, 102-186.
Gustawicz, B. (1901). O ludzie Podduklańskim w ogólności, a Iwoniczanach w szczególności. Część wtóra. „Lud”, 7, 241-256.
Honti, J. (1983). Świat bajki (przeł. J. M. Kasjan). „Literatura Ludowa”, 27(1), 43-66.
Hubert, H., Mauss, M. (2005). Esej o naturze i funkcji ofiary (przeł. L. Trzcinkowski). Kraków: Wydawnictwo Nomos.
Иванов, В. В., Топоров, В. Н. (1965). Славянские языковыe моделирующие семотические системы (Древний перрод). Москва: ИЗДАТЕЛЬСТВО «НАУКА».
Иванов, B. B., Топоров, В. Н. (1974). Исследования в области славянских древностей. Москва: ИЗДАТЕЛЬСТВО «НАУКА».
Kolberg, O. (1962). Wielkie Księstwo Poznańskie, cz. 6. Dzieła Wszystkie. T. 14. Wrocław-Poznań: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Państwowe Wydawnictwo Muzyczne.
Kolberg, O. (1963) Mazowsze, cz. 1. Dzieła Wszystkie. T. 24. Wrocław-Poznań: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Państwowe Wydawnictwo Muzyczne.
Kolberg, O. (1978). Kujawy, cz. 1. Dzieła Wszystkie. T. 3. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Muzyczne.
Kosiński, W. (1881). Materyjały etnograficzne do Górali Bieskidowych. „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej”, 5, 187-265.
Kosiński, W. (1883). Materiały do etnografii Górali Bieskidowych. „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej”, 7, 3-105.
Kowalski, A. P. (2014). Symbole neolitu. Próba analizy kontekstowej tematów tellurycznych. W: tenże, Antropologia zamierzchłych znaczeń (s. 195-204). Toruń: Polskie Towarzystwo Historyczne.
Kowalski, A. P. (2014). Gospodarka neolityczna jako wyraz reguł kulturowych. W: tenże, Antropologia zamierzchłych znaczeń (s. 65-82). Toruń: Polskie Towarzystwo Historyczne.
Kowalski, P. (1994). Prośba do Pana Boga. Rzecz o gestach wotywnych. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej.
Kubiak, I., Kubiak, K. (1981). Chleb w tradycji ludowej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Malinowski, L. (1900). Powieści ludu polskiego na Śląsku. „Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne”, 4, 3-80.
Marczyk, M. (2003). Grzyby w kulturze ludowej. Wrocław: Atla2.
Modzelewski, K. (2004). Barbarzyńska Europa. Warszawa: Iskry.
Moszyński, K. (1934). Kultura ludowa Słowian. Cz. II. Kultura duchowa. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Niebrzegowska, S. (1999). Błota. W: Słownik stereotypów i symboli ludowych. T. 1. Kosmos. Cz. II (s. 457-460). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Niebrzegowska-Bartmińska, S. (2007). Wzorce tekstów ustnych w perspektywie etnolingwistycznej. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Pietkiewicz, Cz. (1938). Kultura uchowa Polesia Rzeczyckiego. Materjały etnograficzne. Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie.
Piotrowski, R. (2019). Motyw ofiary w bajkach z wątkiem T 651 „Diabeł parobkiem”. „Literatura Ludowa”, 63(3), 33-46.
Piotrowski, R. (2019). Wyobrażenia o zaświatach demonicznych na przykładzie bajek o oszukanym diable. „Przegląd Rusycystyczny”, 165(1), 32-41.
Propp, W. (2000). Bajki magiczne (87-141). W: tenże, Nie tylko bajka (przeł. D. Ulicka). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Propp, W. (2000). Transformacje bajek magicznych (142-170). W: tenże, Nie tylko bajka (przeł. D. Ulicka). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Propp, W. (2003). Historyczne korzenie bajki magicznej (przeł. J. Chmielewski). Warszawa: KR.
Propp, W. (2011). Morfologia bajki magicznej (przeł. P. Rojek). Kraków: Wydawnictwo Nomos.
Roux, J. P. (1994). Krew. Mity, symbole, rzeczywistość (przeł. M. Perek). Kraków: Wydawnictwo Znak.
Rybowski, M. (1906). Dyabeł w wierzeniach ludu polskiego. (Z okolic Biecza). „Lud”, 2, 212-232.
Rzepnikowska, I. (2004). Образ чёрта в русской и польской волшебной сказке. W: W. Kowalczyk, A. Orłowska (red.), Motywy demonologiczne w literaturze i kulturze rosyjskiej XI-XX wieku (s. 17-24). Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej.
Rzepnikowska, I. (2012). Медведь в Русской вoлшебной сказке: эскиз исследования проблемы. W: О. В. Рябов, А. де Лазари (Peд.), „Русский медведь”. История, семиотика, политика (s. 62-71). Москва: Новое Литературное Обозрение.
Rzepnikowska, I. (2018). Diabeł. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej. T. 1 (s. 403-411). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Rzepnikowska, I. (2018). Wilk. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej. T. 3 (s. 321-326). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Shaw, J. (2012). On Indo-European Cosmic Structure: Models, Comparisons, Contexts. “Cosmos”, 28, 57-76.
Sikorski, D. A. (2018). Religie dawnych Słowian. Przewodnik dla zdezorientowanych. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Słupecki, L. P. (1994). Wojownicy i wilkołaki. Warszawa: Wydawnictwo Alfa.
Stomma, L. (2002). Antropologia kultury wsi polskiej XIX wieku oraz wybrane eseje. Łódź: Piotr Dopierała.
Sychta, B. (1969). Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej. T. 3. Wrocław: Wydawnictwo
Polskiej Akademii Nauk.
Szyjewski, A. (2003). Religia Słowian. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Świętek, J. (1893). Lud nadrabski (od Gdowa po Bochnię). Obraz etnograficzny, Kraków: Nakładem Akademii Umiejętności.
Tacyt (2004). Germania. W: tenże, Dzieła (przeł. S. Hammer) (s. 598-619). Warszawa: Czytelnik.
Udziela, S. (1899). Świat nadzmysłowy ludu krakowskiego mieszkającego po prawym brzegu Wisły. „Wisła”, 3, 65-88.
Uspieński, B. A. (1985). Kult św. Mikołaja na Rusi (przeł. E. Janus, M. R. Mayenowa, Z. Kozłowska). Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Ward, D. J. (1970). The Threefold Heath: An Indo-European Trifunctional Sacrifice? In: J. Puhvel (ed.), Myth and Law among the Indo-Europeans. Studies in Indo-European Comparative Mythology (pp. 123-142). Berkeley, Los Angeles: University of California Press.
Wierzchowski, Z. (1903). Jastkowskie powieści i opowiadania z puszczy sandomierskiej. „Materyały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne”, 6, 173-186.
Wróblewska, V. (2007). Ludowa bajka nowelistyczna (źródła – wątki – konwencje). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Downloads
Опубліковано
Як цитувати
Номер
Розділ
Ліцензія
1. The authors give the publisher (Polish Ethnological Society) non-exclusive license to use the work in the following fields:a) recording of a Work / subject of a related copyright;
b) reproduction (multiplication) Work / subject of a related copyright in print and digital technique (ebook, audiobook);
c) marketing of units of reproduced Work / subject of a related copyright;
d) introduction of Work / object of related copyright to computer memory;
e) dissemination of the work in an electronic version in the formula of open access under the Creative Commons license (CC BY - ND 3.0).
2. The authors give the publisher the license free of charge.
3. The use of the work by publisher in the above mentioned aspects is not limited in time, quantitatively nor territorially.
Stats
Number of views and downloads: 285
Number of citations: 0
