Z żywotów świętych Bolesława Prusa jako legenda o niezbadanych wyrokach Boskich
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.6.2018.004Słowa kluczowe
dziwne sądy Boże, legenda, folklor, Prus, Tołstoj, WitkiewiczAbstrakt
Pochodząca z roku 1891 nowela Prusa pt. Z żywotów świętych zawiera wspólny dla hagiografii i folkloru motyw „dziwnych sądów Bożych”. Motyw jest obecny w utworze Lwa Tołstoja Czym żyją ludzie (1881), tłumaczonym przez Stanisława Witkiewicza w roku 1892, a także w Sabałowej bajce Henryka Sienkiewicza z roku 1889. Legenda Prusa nie jest nieznacznie zmienionym zapisem opowiadana ludowego, ale wykorzystaniem znanego z opowieści ludowych motywu jako podstawy oryginalnego utworu. Autor uwydatnił tu – podobnie jak wcześniej Tołstoj, a później Witkiewicz – ideę miłości bliźniego oraz wzbogacił przesłanie o pozytywistyczną ideę użyteczności społecznej.
Bibliografia
BIAŁOKOZOWICZ, B. (2003). Stanisław Witkiewicz i Lew Tołstoj. Pokrewieństwo uczuć i myśli. Urzeczenie ludowością. W: tenże, Z polskiej karty Lwa Tołstoja. Nowe i zapomniane o Tołstoju i jego percepcji w Polsce (s. 107-150). Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
BOBROWSKA, B. (2003). Legenda o świętym Julianie Szpitalniku – Z żywotów świętych (Flaubert i Prus jako żywotopisarze). W: taż, Małe narracje Prusa (s. 197-226). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
CHEŁCHOWSKI, S. (1889). Powieści i opowiadania ludowe z okolic Przasnysza. Cz. 1. Warszawa: Skład Główny w Księgarni M. Arcta.
FITA, S. (2008a). Bolesław Prus i Stanisław Witkiewicz. W: tenże, „Pozytywista ewangeliczny”. Studia o Bolesławie Prusie (s. 169-190). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
FITA, S. (2008b). „Pozytywista ewangeliczny”. Problematyka religijna w twórczości Bolesława Prusa. W: tenże, „Pozytywista ewangeliczny”. Studia o Bolesławie Prusie (s. 7-69). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana
Pawła II.
FITA, S. (2008c). Wśród ludzi i tajemnic Kazimierza. W: tenże, „Pozytywista ewangeliczny”. Studia o Bolesławie Prusie (s. 353-364). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
GŁĄB GRZEGORZ KS. (2013). „Miłujcie nieprzyjacioły wasze…”. Nowotestamentowa etyka powszechnego przebaczenia w wybranych nowelach Bolesława Prusa. W: E. Jakiel, J. Mosakowski (red.), Biblia w literaturze polskiej: Romantyzm – Pozytywizm – Młoda Polska (s. 129-147). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
HOESICK, F. (1922). Sabała. W: tenże, Legendowe postacie zakopiańskie. Chałubiński. Ks. Stolarczyk. Sabała (s. 177-281). Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka.
HOŁOWIŃSKI, I. (1895), Legendy, Złoczów: Wilhelm Zukerkandl.
ILMURZYŃSKA, H., STEPNOWSKA A. (1965). Księgozbiór Bolesława Prusa. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich.
JANÓW, J. (1931). „Sabałowa bajka” H. Sienkiewicza i legendy o „dziwnych sądach bożych”, „Lud”, t. 10, 76-144.
KAPEŁUŚ, H. (1982a). Jan Karłowicz (1836-1903). W: H. Kapełuś, J. Krzyżanowski (red.), Dzieje folklorystyki polskiej 1864-1918 (s. 227-263). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
KAPEŁUŚ, H. (1982b). „Wisła” (1887-1905). W: H. Kapełuś, J. Krzyżanowski (red.), Dzieje folklorystyki polskiej 1864-1918 (s. 264-337). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
KRZYŻANOWSKI, J. (1962), Polska bajka ludowa w układzie systematycznym, 1: [Wątki 1-999], Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
KRZYŻANOWSKI, J. (1977a). Dookoła baśni „O Madejowym łożu”. W: tenże, Paralele. Studia porównawcze z pogranicza literatury i folkloru (s. 615-622). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
KRZYŻANOWSKI, J. (1977b). O ludowości Mickiewicza. W: tenże, Paralele. Studia porównawcze z pogranicza literatury i folkloru (s. 534-567). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
KRZYŻANOWSKI, J. (1980). Legenda w literaturze i folklorze. W: tenże, Szkice folklorystyczne, 3: Wokół legendy i zagadki. Z zagadnień przysłowioznawstwa (s. 7-15). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
LEON-DUFOUR, X. (red.). (1990). Słownik teologii biblijnej. Bp K. Romaniuk (tłum. i oprac.). Poznań: Pallottinum.
ŁUŻNY, R. (1978). Lew Tołstoj – „pisarz ludowy”.
„Slavia Orientalis”, 1: Lew Tołstoj. Jubileusz 150-lecia urodzin (9 IX 1828 – 9 IX 1978), 17-32.
MALIK, J. A. (2008). Dawca dobrych czynów. Droga kenozy w noweli Bolesława Prusa „Z żywotów świętych”. Odczytywanie znaków. W: D. Seweryn, W. Kaczmarek, A. Seweryn (red.), Czterdzieści i cztery studia ofiarowane profesorowi Marianowi Maciejewskiemu (s. 111-134). Lublin: Wydawnictwo KUL.
MAŁEK, E. (1982). Literatura dawnej Rusi w twórczości pisarzy rosyjskich drugiej połowy XIX wieku (Legendy, apokryfy, pisma staroobrzędowców). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane WSP Bydgoszcz
MARTUSZEWSKA, A. (1997). Pozytywistyczne parabole. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
MELKOWSKI, S. (1963). Poglądy estetyczne i działalność krytycznoliteracka Bolesława Prusa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
OBSULEWICZ-NIEWIŃSKA, B. K. (2003). Widok z Tamki. Prus i szarytki. W: M. Woźniakiewicz-Dziadosz, S. Fita (red.), Bolesław Prus. Pisarz. Publicysta. Myśliciel (s. 123-135). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
OBSULEWICZ-NIEWIŃSKA, B. K. (2008). „Nieobałamucona” wrażliwość. Pisarze okresu pozytywizmu o filantropii i miłosierdziu. Lublin: Wydawnictwo KUL.
OLSZEWSKA, M. J. (2003). Bolesława Prusa lektura dramatu ludowego. W: J. A. Malik, E. Paczoska (red.), Prus i inni. Prace ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Ficie (s. 213-244) Lublin: Wydawnictwo KUL.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych. (1980). Poznań-Warszawa: Pallottinum.
PLEZIA, M. (1983). Wstęp. W: Jacopo de Voragine, Złota legenda. Wybór (tłum. J. Pleziowa, wyb., wstęp i przypisy M. Plezia). Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Podania i bajki ludowe zebrane na Litwie staraniem Jana Karłowicza. (1887). Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
PRUS, B. (1948a). Z żywotów świętych. W: tenże, Pisma, 9. Z. Szweykowski (red.). Warszawa: Książka. Spółdzielnia Wydawnicza.
PRUS, B. (1948b). Cienie. W: tenże, Pisma, 5. Z. Szweykowski (red.). Warszawa: Książka. Spółdzielnia Wydawnicza.
PRUS, B. (1948c). Sen. W: tenże, Pisma, 9. Z. Szweykowski (red.). Warszawa: Książka. Spółdzielnia Wydawnicza.
PRUS, B. (1963). Kroniki, 13 (oprac. Z. Szweykowski). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
PRUS, B. (1964). Kroniki, 14 (oprac. Z. Szweykowski). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
RATUSZNA, H. (2009). „Błysk obrazu” – z zagadnień krótkich form narracyjnych w literaturze Młodej Polski, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
SAMBORSKA-KUKUĆ, D. (2003) Funkcje podania ludowego w „Lalce” Bolesława Prusa. „Pamiętnik Literacki”, z. 2, 44-45.
SEMCZUK, A. (1969). Bolesław Prus jako krytyk Lwa Tołstoja. W: S. Fiszman, K. Sierocka (red.), T. Kołakowski (współudział). O wzajemnych powiązaniach literackich polsko-rosyjskich. Tom poświęcony VI Międzynarodowemu kongresowi Slawistów w Pradze (s. 143-158). Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
SERAFIN, E. (2004). Dziwne uczynki anioła. Polskie warianty T 759, T 795, T 796. W: J. Ługowska, J. Skawiński (red.), Anioł w literaturze i w kulturze (s. 427-437).Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe.
SZTACHELSKA, J. (2003). Sienkiewicz – Witkiewicz, czyli kładki, na których spotykają się ludzie z różnych światów. W: taż, Czar i zaklęcie Sienkiewicza. Studia i szkice (s. 168-203). Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
TOKARZÓWNA K., FITA S. (oprac.). SZWEYKOWSKI Z. (red.). Bolesław Prus 1847-1912. Kalendarz życia i twórczości. (1969). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
TOMKOWSKI, J. (1993). Lekcja profesora Dębickiego. W: tenże, Mój pozytywizm (s. 343-364). Warszawa: Wydawnictwo IBL.
WNUK, W. (1976). Sienkiewicz i górale. W: tenże, Moje Podhale. Ku Tatrom (s. 155-189). Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie/Copyright Notice
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 3.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 320
Liczba cytowań: 0
