Motyw ofiary w bajkach z wątkiem T 651 „Diabeł parobkiem”
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.3.2019.004Słowa kluczowe
bajka, folklor, ofiara, diabeł, zaświatyAbstrakt
Głównym założeniem pracy jest próba uzasadnienia trafności tezy, według której w bajkach z wątkiem T 651 „Diabeł parobkiem” dochodzi do zawarcia umowy pomiędzy zaświatami – reprezentowanymi przez postać diabła, a człowiekiem – gospodarzem. Natomiast motyw kradzieży chleba jest tak naprawdę zawoalowanym motywem ofiary dla świata demonicznego o archaicznej proweniencji. Do analizy posłużą wybrane narracje z wątkiem T 651, chociaż aspekt kradzieży pieczywa – ofiary, a wreszcie służby występuje praktycznie we wszystkich jego realizacjach.
Bibliografia
Biegeleisen H. (1930) Śmierć w obrzędach, zwyczajach i wierzeniach ludu polskiego. Warszawa: Dom Książki Polskiej S-ka Akc.
Bohdanowicz J. Pożywienie. (1996). W: Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. III. Pożywienie i sprzęty z nim związane. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, s. 7-71.
Brückner A. (1985). Mitologia słowiańska i polska. Warszawa: PWN.
Brückner A. (1984). Starożytna Litwa. Ludy i bogi. Szkice historyczne i mitologiczne. Olsztyn: Wydawnictwo Pojezierze.
Chełchowski S. (1889). Powieści i opowiadania ludowe z okolic Przasnysza, t. II. Warszawa: Druk Emila Skińskiego.
Ciszewski S. (1887). Lud rolniczo-górniczy z okolic Sławkowa w powiecie Olkuskim. Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej, t. XI, 1-129.
Czerwiński T. (2008). Pożywienie ludności wiejskiej na północnym Mazowszu u schyłku XIX i w XX wieku. Ciechanów: Towarzystwo Miłośników Ziemi Ciechanowskiej.
Dołżycka B. (1993). Ugorowanie w gospodarce chłopskiej. W Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. I. Rolnictwo i hodowla – część 1. (Red. J. Bohdanowicz). Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, s. 175-191.
Fischer A. (1921). Zwyczaje pogrzebowe ludu polskiego. Lwów: Nakładem Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
Frazer J. G. (2002). Złota gałąź. Studia z magii i religii. (Przeł. H. Rzeczkowski). Kraków: Wydawnictwo KR.
Goff Le J. (1997). Levi-Strauss w Broceliandzie. Próba analizy romansu rycerskiego. W Świat średniowiecznej wyobraźni. (Przeł. M. Radożycka-Paoletti). Warszawa: Oficyna Wydawnicza Wolumen, Dom Wydawniczy Bellona, s. 153-186.
Gołębiowska-Suchorska A. (2011). „Dziewczę przędzie, Pan Bóg nitki daje”. O spójności ludowej wizji świata. Bydgoszcz: Wydawnictwo UKW.
Gonet Sz. (1900). Opowiadania ludowe sz okolic Andrychowa. Materyały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne, t. IV, s. 226-281.
Honti J. (1983). Świat bajki (przeł. J. M. Kasjan). Literatura Ludowa, s. 43-66.
Hubert H. Mauss M. (2005). Esej o naturze i funkcji darów. (Przeł. L. Trzcionkowski). Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Kolberg O. (1962) Wielkie Księstwo Poznańskie, cz. VI. W: Dzieła wszystkie, t. 14. Wrocław-Poznań: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Państwowe Wydawnictwo Muzyczne.
Kolberg O. (1978). Kujawy, cz. I, Dzieła Wszystkie, t. 3. Wrocław-Poznań: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
Kosiński W. (1883). Materyjały do etnografii Górali Bieskidowych. Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej, t. VII, s. 3-105.
Kowalski A. P. (2017). Kultura indoeuropejska. Antropologia wspólnot prehistorycznych. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Krzyżanowski J. (1962) Polska Bajka Ludowa w układzie systematycznym, t. 1. Wrocław-Warszawa-Kraków Ossolineum, Wydawnictwo PAN, s. 201-202.
Krzyżanowski J. (1965). Słownik Folkloru Polskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Kubiak I., K. (1981). Chleb w tradycji ludowej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Lehr U. (1982). Wierzenia demonologiczne we wsi Obidza (region sądecki) w świetle badań empirycznych. Lud, t. 66, s. 113-149.
Leeuw G. van der. (1997). Fenomenologia religii. (Przeł. J. Prokopiuk). Warszawa: Książka i Wiedza.
Ługowska J. (1981). Ludowa bajka magiczna jako tworzywo literatury. Wrocław: Ossolineum.
Ługowska J. (1998). Obrazy diabła w różnych gatunkach opowieści ludowych. W Diabeł w literaturze polskiej. (Red. T. Błażejewski). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytet Łódzkiego, s. 5-16.
Łysiak W. (1993). W kręgu wielkopolskich demonów i przekazów niedemonicznych. Międzychód: Wydawnictwo Eco.
Marczyk M. (2003) Grzyby w kulturze ludowej. Warszawa: Wydawnictwo Atla 2.
Mianecki A. (2000). Las w ludowych w ludowych podaniach mitycznych. W Las w kulturze polskiej, t. 1. (Red. W. Łysiak). Międzychód: Wydawnictwo ECO.
Mauss M. (2001). Szkic o darze i podstawa wymiany w społeczeństwach archaicznych. (Przeł. K. Pomian). W Socjologia i antropologia. Warszawa: Wydawnictwo KR, s. 165-310.
Mieletinski E. (1981). Poetyka mitu. (Przeł. J. Dancygier). Warszawa: PIW.
Niebrzegowska S. (1999) Błota. W Słownik stereotypów i symboli ludowych. T. 1. Kosmos, cz. II. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 457-460.
Potkański K. (2004). Studia osadnicze. W: tegoż, Pisma pośmiertne. (W opracowaniu i ze wstępem Franciszka Bujaka). Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 76-262.
Propp W. (2000). Transformacje bajek magicznych. W Nie tylko bajka, (Przeł. D. Ulicka). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 158-160.
Propp W. (2000). Bajki magiczne. W Nie tylko bajka. (Przeł. D. Ulicka). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 158-160.
Propp W. (2003). Historyczne korzenie bajki magicznej. (Przeł. J. Chmieleski). Warszawa: Wydawnictwo KR.
Propp W. (2011). Morfologia bajki magicznej. (Przeł. P. Rojek). Kraków: Wydawnictwo Nomos.
Rzepnikowska I. (2004). Образ чёрта в русской и польской волшебной сказке. W Motywy demonologiczne w literaturze i kulturze rosyjskiej XI-XX wieku. (Red. W. Kowalczyk, A. Orłowska). Lublin: UMCS, s. 17-24.
Rzepnikowska I. (2005). Rosyjska i polska bajka magiczna (AT 480) w kontekście kultury ludowej. Toruń: Wydawnictwo UMK.
Rzepnikowska, I. (2012) Медведь в Русской вoлшебной сказке: эскиз исследования проблемы. W: „Русский медведь”. История, семиотика, политика. (Red. О. В. Рябов, А. де Лазари). Москва: Новое Литературное Обозрение, 62-71.
Rzepnikowska I. Diabeł. Hasło w Polska bajka ludowa. Słownik. (Red. V. Wróblewska). Adres: bajka.umk.pl/słownik/lista-hasel/haslo/?id=48, data dostępu 15.01.2019.
Saloni A. (1903). Lud łańcucki. Materyały etnograficzne. Materyały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne, t. VI, s. 187-421.
Saloni A. (1908). Lud rzeszowski. Materiały etnograficzne. Materyały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne, t. X, s. 50-344.
Stomma L. (2002). Antropologia kultury wsi polskiej XIX wieku oraz wybrane eseje. Łódź: Wydawca: Piotr Dopierała.
Szadura J. (1996). Popiół. W Słownik stereotypów i symboli ludowych. T. 1. Kosmos, cz. I. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 329-338.
Szyjewski A. (2003). Religia Słowian. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Świętek J. (1893). Lud Nadrabski (od Gdowa po Bochnię). Kraków: Nakładem Akademii Umiejętności.
Udziela S. (1899). Świat nadzmysłowy ludu krakowskiego mieszkającego po prawym brzegu Wisły. Wisła, t. XIII, s. 66-88.
Uspienski B. A. (1985). Kult Św. Mikołaja na Rusi. (Przeł. E. Janus, M. R. Mayenowa, Z. Kozłowska). Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Wasilewski J. S. (1980). Podarować – znaleźć – zgubić – zbłądzić. Niektóre kategorie języka symbolicznego związane z opozycją życie – śmierć. Etnografia Polska, t. XXIV, z. 1, s. 283-298.
Woźniak A. (1987). Kultura mazowieckiej wsi pańszczyźnianej w XVIII i początku XIX wieku (wybrane zagadnienia). Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Zadrożyńska A. (1983). Homo faber i homo ludens. Etnologiczny szkic o pracy w kulturze tradycyjnej i współczesnej. Warszawa: PWN.
Zamarski R. (1852). Podania i baśni ludu w Mazowszu (z dodatkiem kilku szląskich i wielkopolskich). Wrocław: Nakładem Zygmunta Schlehttera.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie/Copyright Notice
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 3.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 302
Liczba cytowań: 0
