O relacji między przekładami a recepcją Baśni dla dzieci i dla domu (Kinder- und Hausmärchen) braci Grimm w Polsce
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.1.2023.002Słowa kluczowe
przekłady, recepcja baśni braci Grimm w Polsce , baśnie braci GrimmAbstrakt
Baśnie braci Grimm są najczęściej tłumaczonym dziełem literatury niemieckiej. Na całym świecie opowieści te czytane są w tłumaczeniach, które nie są identyczne z oryginałem. W Polsce te ważne teksty czytane są także w różnych wersjach tłumaczonych na język polski, co rodzi pytanie, jak forma i treść różnych przekładów i adaptacji może wpływać na odbiór tych niemieckich opowieści. Odwołując się do ważnych opracowań folklorystów Heleny Kapełuś i Doroty Simonides, autorka artykułu wskazuje, jakie wątki badawcze powinny być kontynuowane i pogłębiane w obszarze badań braci Grimm w Polsce.
Bibliografia
Dollerup, K. (1999). Tales and Translation. The Grimm Tales from Pan-Germanic narratives to shared international fairytales. John Benjamins.
Dybiec-Gajer, J. (2017). Złota różdżka – od książki dla dzieci po dreszczowiec raczej dla dorosłych. Tertium.
Dybiec-Gajer, J. (2018). Implikacje utożsamiania przekładu z oryginałem. Polemika z interpretacją „Złotej różdżki” w książce Katarzyny Slany „Groza literaturze dziecięcej. Od Grimmów do Gaimana”. Rocznik Przekładoznawczy, 13, 287–296. https://doi.org/10.12775/RP.2018.017
Eberharter-Aksu, M. (2015). Kinderliteratur und Übersetzung am Beispiel der grimmschen Märchen in Polen. In I. Bartoszewicz, A. Małgorzewicz, P. Hartwich (ed.), Mehrsprachigkeit und Multikulturalität in Forschung und Lehre (p. 245–260). Neisse Verlag.
Ehrhardt, H. (2012). Dorothea Viehmann. Euroregioverlag.
Grimm, bracia (1896). Baśnie domowe i dziecinne (przeł. Z. A. Kowerska). Biblioteka Wisły.
Grimm, bracia (1909). Baśnie (przeł. M. Rościszewski). Wydawnictwo Księgarni F. Korna.
Grimm, bracia (1930). Władca malinowy (przeł. E. Korotyńska). Księgarnia Popularna.
Grimm, bracia (1940). Baśnie dla dzieci i młodzieży (przeł. C. Niewiadomska, wyd. 5). Gebethner i Wolff.
[Grimm, W i J.] (1942). Miś i perełka. Bajka ludowa według Grimma (oprac. H. Burska). Wydawnictwo „Senzacja”.
Grimm, bracia (1944). Bajki z ilustracjami (przeł. M. Tarnowski, wyd. 5). Księgarnia Powszechna.
Grimm, W. i J. (1956). Baśnie (przeł. M. Tarnowski, red. S. Wortman). Nasza Księgarnia.
[Grimm, W i J.] (1982). Baśnie braci Grimm. Baśnie domowe i dziecięce zebrane przez braci Grimm (przeł. E. Bielicka, M. Tarnowski). Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Grimm, J. i W. (2010). Baśnie dla dzieci i dla domu (przeł. E. Pieciul-Karmińska, t. 1–2). Media Rodzina.
Grimm, bracia (2012). Wszystkie baśnie i legendy (przeł. [z j. rosyjskiego] R. Skiba). REA.
Grimm, J. i W. (2021). Baśnie wybrane braci Grimm na podstawie II wydania z 1819 roku (przeł. E. Pieciul-Karmińska). Media Rodzina.
[Grimm, J. i W.] (2022). Baśnie braci Grimm (przeł. E. Bielicka, M. Tarnowski). Wydawnictwo Olesiejuk.
Pullman, P. (2017). Baśnie braci Grimm dla dorosłych i młodzieży. Bez cenzury (przeł. T. Wyżyński). Albatros.
Grzywka-Kolago, K. (2014). Verzauberte und unverzauberte Welten. Studien zum polnischen und deutschsprachigen Volksmärchen. Peter Lang.
Grzywka-Kolago, K. (2015). W kręgu salonu, uniwersytetu i chłopskiej chaty. Studia z historii kultury polskiej i krajów niemieckiego obszaru językowego w XIX i XX wieku. Instytut Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Hałub, M. (1986). Die Märchen der Brüder Grimm in Polen. Brüder Grimm Gedenken, 6, 215–240.
Kapełuś, H. (1982a). Posłowie. W: Baśnie braci Grimm (s. 379–405). Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Kapełuś, H. (1982b). Wisła. W: H. Kapełuś, J. Krzyżanowski (red.), Dzieje folklorystyki polskiej 1864–1918 (s. 264–337). PWN.
Kapełuś, H. (1989). Bracia Grimm i romantyczne ludoznawstwo polskie. W: M. Czurak, J. Śliziński (red.), Bracia Grimm i folklor narodów słowiańskich (s. 11–24). Ossolineum.
Koryga, M. (2014). Polskie edycje zbiorów baśni braci Grimm. Debiuty Bibliologiczne i Informatologiczne, 2, 5–19.
Kostecka, W. (2014). Baśń postmodernistyczna: przeobrażenia gatunku. Intertekstualne gry z tradycją literacką. Wydawnictwo SBP.
Kowalczyk, K. (2016). Baśń w zwierciadle popkultury. Renarracje baśnie ze zbioru „Kinder- und Hausmärchen” Wilhelma i Jakuba Grimmów w przestrzeni kultury popularnej. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
Kowalczyk, K. (2021). Grimmosfera polska. Baśnie ze zbioru Wilhelma i Jakuba Grimmów w polskiej kulturze literackiej (1865–2015). Atut.
Koźmińska I., Olszewska E. (2011). Wychowanie przez czytanie. Świat Książki.
Krysztofiak, M. (1999). Przekład literacki a translatologia. Wydawnictwo Naukowe UAM.
Krysztofiak, M. (2011). Translatologiczna teoria i pragmatyka przekładu artystycznego. Wydawnictwo Naukowe UAM.
Lathey, G. (2010). The Role of Translators in Children’s Literature. Invisible Storytellers. Routledge. Od Redakcji (1982). W: W. i J Grimm, Baśnie braci Grimm (przeł. M. Tarnowski, E. Bielicka, t. 2, s. 373–374). Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Pieciul-Karmińska, E. (2010). Słowo od tłumaczki. Baśnie braci Grimm na nowo. W: J. i W. Grimm, Baśnie dla dzieci i dla domu (t. 2, s. 443–484). Media Rodzina.
Pieciul-Karmińska, E. (2013). „Niebieska broda”, czyli dlaczego nie należy tłumaczyć baśni braci Grimm z języka rosyjskiego. Język – Komunikacja – Informacja, 8, 58–77.
Pieciul-Karmińska, E. (2016). O konieczności polskiego przekładu pierwszego wydania „Baśni dla dzieci i dla domu” braci Grimm z lat 1812 i 1815. Rocznik Przekładoznawczy, 11, 77–92. https://doi.org/10.12775/RP.2016.004
Pieciul-Karmińska, E. (2018). O niektórych aspektach tradycji czytania i przekładania literatury dla dzieci. Na kanwie recenzji książki Joanny Dybiec-Gajer, „Złota różdżka – od książki dla dzieci po dreszczowiec raczej dla dorosłych”. Porównania, 1(22), 383–397. http://dx.doi.org/10.14746/p.2018.22.18228
Pieciul-Karmińska, E. (2019). Trzy baśnie braci Grimm z oryginalnego wydania „Kinder- und Hausmärchen”. Pierwszy przekład na język polski w kontekście badań nad biografią i wkładem informatorów w powstanie zbioru. Dzieciństwo – Literatura – Kultura, 1(2), 36–57. https:// doi.org/10.32798/dlk.156
Pieciul-Karmińska, E. (2020). „Nadpisane w tłumaczeniu”, czyli historia plagiatu tłumaczeniowego baśni braci Grimm, Porównania, 1(26), 179–196. https://doi.org/10.14746/por.2020.1.10
Pieciul-Karmińska, E. (2021). Bloody, brutal and gloomy? On the cruelty in “Children’s and Household Tales” by the Brothers Grimm in the context of their Polish translations. In J. Dybiec-Gajer, A. Gicała (ed.), Mediating Practices in Translating Children’s Literature. Tackling Controversial Topics (p. 51–69). Peter Lang Verlag.
Rölleke, H. (2004). Die Märchen der Brüder Grimm. Eine Einführung. Reclam.
Rölleke H., Schindehütte A. (2011). Es war einmal… Die wahren Märchen der Brüder Grimm und
Rölleke, H. (2017). Nachwort. In Brüder Grimm, Kinder- und Hausmärchen (p. 917–944). Reclam.
Rumpelsztyk (2022, 24 października). Uwaga! Wpis długi, ale potrzebny. Facebook. https://www.facebook.com/rumpelsztykpl/posts/pfbid0ri1VCC8B76LMAL4vaeLDFECozmProsqd2dwFu8wJvDgFKM7pLU55aVkCabnGsxS
Schippan, R. (2013). Zeit, diese Märchen festzuhalten. Über Erstausgaben der deutschen Literatur im Kontext zur Entstehungsgeschichte der Kinder- und Hausmärchen von Jacob und Wilhelm Grimm. Puntillo Verlag.
Simonides, D. (1989). J. i W. Grimmowie a folklor polski. W: M. Czurak, J. Śliziński (red.), Bracia Grimm i folklor narodów słowiańskich (s. 25–50). Ossolineum.
Skrzypy i paprocie (b.d.). Platforma edukacyjna Ministerstwa Edukacji i Nauki. Pobrano 13 maja 2023 z: https://zpe.gov.pl/a/skrzypy-i-paprocie/D123TKb0s
Slany, K. (2016). Groza w literaturze dziecięcej. Od Grimmów do Gaimana. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Staniów, B. (2014). Grimms’ Fairy Tales in Poland. The analysis of publishing production in the years 1895–2011. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia, 12, 5–18.
Stolarczyk-Gembiak, A. (2014). Transfer kodu kulturowego w baśniach braci Grimm. W: A. Stolarczyk-Gembiak, M. Woźnicka (red.), Zbliżenia.
Językoznawstwo – literaturoznawstwo – tranlatologia (s. 329–341). Wydawnictwo PWSZ w Koninie.
Rzepnikowska, I. (2018). Bajka ludowa a baśnie braci Grimm. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 1, s. 71–75). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Waksmund, R. (1998). Sąd nad baśniami braci Grimm w polskiej krytyce literackiej lat 1945–1949. Orbis Linguarum, 10, 235–243.
Wortman, S. (1978). Wypowiedzi. Pierwszy dzień dyskusji. W: H. Skrobiszewska (red.), Baśń i dziecko (s. 228–229). Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Woźniak, M. (2014). Polishing the Grimms’ Tales for a Polish Audience. “Die Kinder- und Haus-märchen” in Poland. In V. Joosen, G. Lathey (ed.), Grimms’ Tales around the Globe: The Dynamics of Their International Reception (p. 39–57). Wayne State University Press.
Wróblewska, V. (2003). Przemiany gatunkowe polskiej baśni literackiej XIX i XX wieku. Wydawnictwo Adam Marszałek.
Zarych, E. (2018). Niemieckie książki dla dzieci i młodzieży na rynku polskim w XXI wieku – ruch wydawniczy, recepcja, perspektywy. Orbis Linguarum, 48, 199–220.
Ziółkowska, A. (2016). Kilka słów o tym, dlaczego nie powinno się tłumaczyć baśni braci Grimm poprzez język trzeci. Rocznik Przekładoznawczy, 11, 143–155.
Zipes, J. (2014). Grimm Legacies: The Magic Spell of the Grimms’ Folk and Fairy Tales. Princeton University Press.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Eliza
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie/Copyright Notice
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 3.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 590
Liczba cytowań: 0
