Motyw Dobrego Łotra w staropolskich apokryfach Nowego Testamentu i jego ślady w narracjach ludowych
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.4.2022.003Słowa kluczowe
Dobry Łotr, Madej, apokryf, bajka ludowa, Biblia, Sprawa chędoga o męce Pana Chrystusowej, Ewangelia Nikodema, Rozmyślanie przemyskieAbstrakt
Celem artykułu jest pokazanie, jak w staropolskich narracjach biblijno-apokryficznych rozwijany był biblijny motyw Dobrego Łotra. Interesuje nas odpowiedź na pytanie, w jakim kontekście przywoływano ten wątek i czemu służył. Ze względu na łączenie się (para)biblijnego motywu Dobrego Łotra z ludowym motywem Madeja w centrum zainteresowania postawiliśmy zarówno wzajemne relacje między analizowanymi fragmentami apokryfów, jak i między tymi fragmentami a późniejszymi tekstami folkloru. Główny jednak nacisk położono na materiał staropolski.
Bibliografia
Adamczyk, M. (1990). Apokryf. W: T. Michałowska (red.), Słownik literatury staropolskiej (średniowiecze, renesans, barok) (s. 43–51). Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Adamczyk, M. (1980). Biblijno-apokryficzne narracje w literaturze staropolskiej do końca XVI w. Wydawnictwo Naukowe UAM.
Bazielich, A., Paprocki, H., Wegner, H. (1979). Dobry łotr. W: F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski (red.), Encyklopedia katolicka (t. 3, s. 1398–1400). Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Benedyktowicz, Z. (1987). „Gość w dom – Bóg w dom” i obcy jako bogowie. Polska Sztuka Ludowa. Konteksty, 41(1–4), 185–195.
Brückner, A. (1904). Apokryfy średniowieczne (cz. 2). Akademia Umiejętności.
Celichowski, Z. (red.) (1890). Krzysztofa Pussmana Historyja barzo cudna o stworzeniu nieba i ziemie. Wydawnictwo Polskiej Akademii Umiejętności.
Bryłka, Z. (2021). Wizualne źródła staropolskich apokryfów (na przykładzie motywu tłoczni mistycznej). W: D. Rojszczak-Robińska, A. Deskur, W. Stelmach (red.), Źródła staropolskich apokryfów. Pytania, problemy, perspektywy (s. 255–268). Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”.
Czyżewski, G. (2015). Grzech Kaina w ocenie Ojców Kościoła. Vox Patrum, 35(64), 105–118.
Daigneault, A. (2015). Dobry Łotr. Tajemnica miłosierdzia. Wydawnictwo Karmelitów Bosych.
Gąsior, A., Królikowski, J. (red.) (2017). Boże ku wspomożeniu memu wejźrzyj. Godzinki staropolskie. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II.
Grochowski, P. (2016). Jarmark tradycji. Studia i szkice folklorystyczne. Wydawnictwo Naukowe UMK.
Grochowski, P. (2018). Jezus. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 2, s. 99–100). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Kapełuś, H. (red.) (1968). Bajka ludowa w dawnej Polsce. Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kopeć, J. J. (1975). Męka Pańska w religijnej kulturze polskiego średniowiecza. Studium nad pasyjnymi motywami i tekstami Liturgicznymi. Akademia Teologii Katolickiej.
Krzyżanowski, J. (1962). Polska bajka ludowa w układzie systematycznym (t. 1). Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Krzyżanowski, J. (1963). Polska bajka ludowa w układzie systematycznym (t. 2). Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Krzyżanowski, J. (1977). Dookoła baśni o Madejowym łożu. W: J. Krzyżanowski, Paralele. Studia porównawcze z pogranicza literatury i folkloru (s. 615–621). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Niebrzegowska-Bartmińska, S. (2018). Bajka ludowa. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 1, s. 59–70). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Przybyła-Dumin, A. (2005). Podanie i legenda. Ludowy obraz świata i człowieka. Wydawnictwo--Druk-Reklama Progres.
Rojszczak, D. (2012). Jak pisano „Rozmyślanie przemyskie”. Wydawnictwo Rys.
Ryś, G. (1996). Dwa oblicza polskiej religijności ludowej w średniowieczu. Saeculum Christianum, 1(3), 33–48.
Smoleń, W. (1960). „Rozmyślanie przemyskie” jako źródło ikonograficzne kwatery Ofiarowania Maryi Ołtarza Mariackiego Wita Stwosza w Krakowie. Pamiętnik Literacki, 51(3–4), 123–143.
Starowieyski, M. (red.) (2003). Apokryfy Nowego Testamentu (t. 1: Ewangelie apokryficzne, cz. 1–2). Wydawnictwo WAM.
Szczęsny, A. (2011). Łotrzy – towarzysze kaźni krzyża Jezusa Chrystusa. VIA STUDIO Radosław Karbowiak.
Szulc, A. (2007). Homo religiosus późnego średniowiecza. Bernardyński model dewocji masowej. Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Terka, M. (2015). Dobry Łotr, czyli miłosierdzie Boże wobec grzesznika w świetle komentarzy św. Augustyna do Łk 23, 39–43. Veritati et Caritati, 5, 29–65.
Vrtel-Wierczyński, S. (red.) (1933). Sprawa chędoga o męce Pana Chrystusowej i Ewangelia Nikodema. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Wilczewska, K. (red.) (2000). Dramaty biblijne XVI wieku. Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Wilczyńska, E. (2018a). Madejowe łoże. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 2, s. 322–326). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Wilczyńska, E. (2018b). Woda żywa. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 3, s. 351). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Wróblewska, V. (2018). Bajka ludowa w literaturze staropolskiej i oświecenia. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 1, s. 219–230). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Zowczak, M. (2000). Biblia ludowa. Interpretacje wątków biblijnych w kulturze ludowej. Wydawnictwo Funna.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie/Copyright Notice
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 3.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 485
Liczba cytowań: 0
