Pojęcie depozytariusza niematerialnego dziedzictwa kulturowego w polskim dyskursie heritologicznym
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.1.2024.001Parole chiave
Konwencja UNESCO z 2003 r., ochrona tradycji, heritologia, definicja kognitywnaAbstract
Artykuł otwiera dyskusję nad rekonstrukcją heritologicznej definicji depozytariusza niematerialnego dziedzictwa kulturowego w polskiej literaturze przedmiotu. Charakter prolegomeny rzutuje na jego strukturę: najpierw zaprezentowane zostają wybrane opisy leksykograficzne semantyki leksemu depozytariusz, następnie fragmenty Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 r. wraz z odnoszącymi się do niej dokumentami i materiałami polskimi. Ich lektura stanowi podstawę do wydobycia kolejnych 32 elementów definicji omawianego terminu. Dają się one ująć w cztery pola działalności depozytariusza: społeczny, aksjologiczny, ochrony dziedzictwa i polityki kulturalnej. W podsumowaniu autorka opisała 4-etapowy proces przemiany społeczności we wspólnotę depozytariuszy, wynikający z podejścia podmiotowego wpisanego w Konwencję UNESCO z 2003 r.: świadomość potrzeby ochrony swojego dziedzictwa niematerialnego, akt woli, oświadczenie woli i działanie. Można przyjąć, że tak wyglądałby proces przemiany dowolnej społeczności we wspólnotę depozytariuszy niematerialnego dziedzictwa kulturowego.
Riferimenti bibliografici
Brzezińska, A. W. (2013). Rola społeczności lokalnej w ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego na przykładzie Wielkopolski. W: J. Adamowski, K. Smyk (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe w Polsce i jego ochrona (t. 1: Niematerialne dziedzictwo kulturowe. Źródła – wartości – ochrona, s. 265–275). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Chabiera, A., Kozioł, A., Skaldawski, B. (2016). Dziedzictwo obok mnie. Poradnik zarządzania dziedzictwem w gminach. Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Czerwińska, K. (2016). Podmiotowość społeczności lokalnej a Konwencja UNESCO w sprawie ochrony kulturowego dziedzictwa niematerialnego. W: A. Przybyła-Dumin (red.), Narracja, obyczaj, wiedza… O zachowaniu niematerialnego dziedzictwa kulturowego (s. 41–52). Muzeum Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Depozytariusz dziedzictwa (2023, 2 maja). W: Wikipedia. https://pl.wikipedia.org/wiki/Depozytariusz_dziedzictwa
Doroszewski, W. (red.) (1960). Słownik języka polskiego (t. 2: D–G). Wiedza Powszechna.
Drápala, D. (2020). Social Capital and Safeguarding of Intangible Cultural Heritage: Theoretical Concepts of Departure and the Potential of Further Research. Slovenský národopis, 68(2), 122–135, https://doi.org/10.2478/se-2020-0007
Janikowski, R. (2009). Kultura osią zrównoważonego rozwoju. W: R. Janikowski, K. Krzysztofek (red.), Kultura a rozwój zrównoważony. Środowisko, ład przestrzenny, dziedzictwo (s. 17–38). Polski Komitet ds. UNESCO.
Kowalski, K. (2013). O istocie dziedzictwa europejskiego – rozważania. Międzynarodowe Centrum Kultury.
Narodowy Instytut Dziedzictwa (b.d.). Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego [tzw. pełny pakiet informacji]. https://niematerialne.nid.pl/do-pobrania/
Przybyła-Dumin, A. (2016). Badacz, nauczyciel, miłośnik kultury, depozytariusz wobec założeń Konwencji UNESCO w sprawie ochrony kulturowego dziedzictwa niematerialnego. W: A. Przybyła-Dumin (red.), Narracja, obyczaj, wiedza… O zachowaniu niematerialnego dziedzictwa kulturowego (s. 53–63). Muzeum Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Ratajski, S. (2013). Koncepcja ochrony dziedzictwa niematerialnego w Konwencji UNESCO. W: J. Adamowski, K. Smyk (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe w Polsce i jego ochrona (t. 1: Niematerialne dziedzictwo kulturowe. Źródła – wartości – ochrona, s. 21–33). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Ratajski, S. (2015). Zagrożenia dziedzictwa niematerialnego według Konwencji UNECSO z 2003 roku. W: J. Adamowski, K. Smyk (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe w Polsce i jego ochrona (t. 2: Niematerialne dziedzictwo kulturowe. Zakresy – identyfikacja – zagrożenia, s. 15–26). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Synonim.NET (b.d.). Depozytariusz. Synonim.NET. Pobrano 1 maja 2023 r. z https://synonim.net/synonim/depozytariusz
Schreiber, H. (2014). Komentarz do Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. W: K. Zalasińska (red.), Konwencje UNESCO w dziedzinie kultury. Komentarz. Wolters Kluwer Polska.
Schreiber, H. (2020). Zasady etyczne dotyczące ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego – nadzieje i rzeczywistość. W: M. Jankowska, P. Gwoździewicz-Matan, P. Stec (red.), Własność intelektualna a dziedzictwo kulturowe. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Wojciechowi Kowalskiemu (s. 600–618). Wydawnictwo Ius Publicum, Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Schreiber, H. (red.). (2023). Niematerialne dziedzictwo kulturowe. Zbiór dokumentów. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Smyk, K. (2020). „Materializacja niematerialnego”. Muzeum a niematerialne dziedzictwo kulturowe. W: K. Barańska, M. Murzyn-Kupisz, J. Święch (red.), Muzea na wolnym powietrzu. Antycypacje (s. 238–254). Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej, Historia Iagellonica.
Smyk, K. (2022, 16 grudnia). Interesariusze niematerialnego dziedzictwa kulturowego – na przykładzie tradycji kwiatowych dywanów układanych na procesję Bożego Ciała, Narodowy Instytut Dziedzictwa. https://samorzad.nid.pl/baza_wiedzy/interesariusze-niematerialnego-dziedzictwakulturowego-na-przykladzie-tradycji-kwiatowych-dywanow-ukladanych-na-procesje-bozego-ciala/
Smyk, K. (2023). Pojęcie depozytariusza niematerialnego dziedzictwa kulturowego w relacjach społeczności kultywujących tradycje układania kwietnych dywanów na Boże Ciało na Śląsku Opolskim. W: K. Smyk, J. Banik (red.), Tradycja dywanów kwiatowych na procesje Bożego Ciała w Kluczu, Olszowej, Zalesiu Śląskim i Zimnej Wódce. Raport z badań i rekomendacje do planu ochrony (s. 89-86). Instytut Śląski.
UNESCO (2011). Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, sporządzona w Paryżu dnia 17 października 2003 r. [Dz. U., druk sejmowy nr 172, poz. 1018]. http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20111721018
Zawiła, M. (2019). Dziedziczynienie przedwojennych cmentarzy na terenach postmigracyjnych Polski. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zgółkowa, H. (red.) (1996). Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny (t. 8). Wydawnictwo Kurpisz.
Żmigrodzki, P. (red.) (b.d.). Wielki słownik języka polskiego. Pobrano 24 kwietnia 2024 https://wsjp.pl/haslo/do_druku/68355/depozytariusz#
Downloads
Pubblicato
Come citare
Fascicolo
Sezione
Licenza
Copyright (c) 2024 dr hab., prof. UMCS Katarzyna Smyk
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nd/4.0/88x31.png)
Questo lavoro è fornito con la licenza Creative Commons Attribuzione - Non opere derivate 4.0 Internazionale.
1. The authors give the publisher (Polish Ethnological Society) non-exclusive license to use the work in the following fields:a) recording of a Work / subject of a related copyright;
b) reproduction (multiplication) Work / subject of a related copyright in print and digital technique (ebook, audiobook);
c) marketing of units of reproduced Work / subject of a related copyright;
d) introduction of Work / object of related copyright to computer memory;
e) dissemination of the work in an electronic version in the formula of open access under the Creative Commons license (CC BY - ND 3.0).
2. The authors give the publisher the license free of charge.
3. The use of the work by publisher in the above mentioned aspects is not limited in time, quantitatively nor territorially.
Stats
Number of views and downloads: 24
Number of citations: 0