Z żywotów świętych Bolesława Prusa jako legenda o niezbadanych wyrokach Boskich
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.6.2018.004Schlagworte
dziwne sądy Boże, legenda, folklor, Prus, Tołstoj, WitkiewiczAbstract
Pochodząca z roku 1891 nowela Prusa pt. Z żywotów świętych zawiera wspólny dla hagiografii i folkloru motyw „dziwnych sądów Bożych”. Motyw jest obecny w utworze Lwa Tołstoja Czym żyją ludzie (1881), tłumaczonym przez Stanisława Witkiewicza w roku 1892, a także w Sabałowej bajce Henryka Sienkiewicza z roku 1889. Legenda Prusa nie jest nieznacznie zmienionym zapisem opowiadana ludowego, ale wykorzystaniem znanego z opowieści ludowych motywu jako podstawy oryginalnego utworu. Autor uwydatnił tu – podobnie jak wcześniej Tołstoj, a później Witkiewicz – ideę miłości bliźniego oraz wzbogacił przesłanie o pozytywistyczną ideę użyteczności społecznej.
Literaturhinweise
BIAŁOKOZOWICZ, B. (2003). Stanisław Witkiewicz i Lew Tołstoj. Pokrewieństwo uczuć i myśli. Urzeczenie ludowością. W: tenże, Z polskiej karty Lwa Tołstoja. Nowe i zapomniane o Tołstoju i jego percepcji w Polsce (s. 107-150). Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
BOBROWSKA, B. (2003). Legenda o świętym Julianie Szpitalniku – Z żywotów świętych (Flaubert i Prus jako żywotopisarze). W: taż, Małe narracje Prusa (s. 197-226). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
CHEŁCHOWSKI, S. (1889). Powieści i opowiadania ludowe z okolic Przasnysza. Cz. 1. Warszawa: Skład Główny w Księgarni M. Arcta.
FITA, S. (2008a). Bolesław Prus i Stanisław Witkiewicz. W: tenże, „Pozytywista ewangeliczny”. Studia o Bolesławie Prusie (s. 169-190). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
FITA, S. (2008b). „Pozytywista ewangeliczny”. Problematyka religijna w twórczości Bolesława Prusa. W: tenże, „Pozytywista ewangeliczny”. Studia o Bolesławie Prusie (s. 7-69). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana
Pawła II.
FITA, S. (2008c). Wśród ludzi i tajemnic Kazimierza. W: tenże, „Pozytywista ewangeliczny”. Studia o Bolesławie Prusie (s. 353-364). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
GŁĄB GRZEGORZ KS. (2013). „Miłujcie nieprzyjacioły wasze…”. Nowotestamentowa etyka powszechnego przebaczenia w wybranych nowelach Bolesława Prusa. W: E. Jakiel, J. Mosakowski (red.), Biblia w literaturze polskiej: Romantyzm – Pozytywizm – Młoda Polska (s. 129-147). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
HOESICK, F. (1922). Sabała. W: tenże, Legendowe postacie zakopiańskie. Chałubiński. Ks. Stolarczyk. Sabała (s. 177-281). Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka.
HOŁOWIŃSKI, I. (1895), Legendy, Złoczów: Wilhelm Zukerkandl.
ILMURZYŃSKA, H., STEPNOWSKA A. (1965). Księgozbiór Bolesława Prusa. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich.
JANÓW, J. (1931). „Sabałowa bajka” H. Sienkiewicza i legendy o „dziwnych sądach bożych”, „Lud”, t. 10, 76-144.
KAPEŁUŚ, H. (1982a). Jan Karłowicz (1836-1903). W: H. Kapełuś, J. Krzyżanowski (red.), Dzieje folklorystyki polskiej 1864-1918 (s. 227-263). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
KAPEŁUŚ, H. (1982b). „Wisła” (1887-1905). W: H. Kapełuś, J. Krzyżanowski (red.), Dzieje folklorystyki polskiej 1864-1918 (s. 264-337). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
KRZYŻANOWSKI, J. (1962), Polska bajka ludowa w układzie systematycznym, 1: [Wątki 1-999], Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
KRZYŻANOWSKI, J. (1977a). Dookoła baśni „O Madejowym łożu”. W: tenże, Paralele. Studia porównawcze z pogranicza literatury i folkloru (s. 615-622). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
KRZYŻANOWSKI, J. (1977b). O ludowości Mickiewicza. W: tenże, Paralele. Studia porównawcze z pogranicza literatury i folkloru (s. 534-567). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
KRZYŻANOWSKI, J. (1980). Legenda w literaturze i folklorze. W: tenże, Szkice folklorystyczne, 3: Wokół legendy i zagadki. Z zagadnień przysłowioznawstwa (s. 7-15). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
LEON-DUFOUR, X. (red.). (1990). Słownik teologii biblijnej. Bp K. Romaniuk (tłum. i oprac.). Poznań: Pallottinum.
ŁUŻNY, R. (1978). Lew Tołstoj – „pisarz ludowy”.
„Slavia Orientalis”, 1: Lew Tołstoj. Jubileusz 150-lecia urodzin (9 IX 1828 – 9 IX 1978), 17-32.
MALIK, J. A. (2008). Dawca dobrych czynów. Droga kenozy w noweli Bolesława Prusa „Z żywotów świętych”. Odczytywanie znaków. W: D. Seweryn, W. Kaczmarek, A. Seweryn (red.), Czterdzieści i cztery studia ofiarowane profesorowi Marianowi Maciejewskiemu (s. 111-134). Lublin: Wydawnictwo KUL.
MAŁEK, E. (1982). Literatura dawnej Rusi w twórczości pisarzy rosyjskich drugiej połowy XIX wieku (Legendy, apokryfy, pisma staroobrzędowców). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane WSP Bydgoszcz
MARTUSZEWSKA, A. (1997). Pozytywistyczne parabole. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
MELKOWSKI, S. (1963). Poglądy estetyczne i działalność krytycznoliteracka Bolesława Prusa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
OBSULEWICZ-NIEWIŃSKA, B. K. (2003). Widok z Tamki. Prus i szarytki. W: M. Woźniakiewicz-Dziadosz, S. Fita (red.), Bolesław Prus. Pisarz. Publicysta. Myśliciel (s. 123-135). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
OBSULEWICZ-NIEWIŃSKA, B. K. (2008). „Nieobałamucona” wrażliwość. Pisarze okresu pozytywizmu o filantropii i miłosierdziu. Lublin: Wydawnictwo KUL.
OLSZEWSKA, M. J. (2003). Bolesława Prusa lektura dramatu ludowego. W: J. A. Malik, E. Paczoska (red.), Prus i inni. Prace ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Ficie (s. 213-244) Lublin: Wydawnictwo KUL.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych. (1980). Poznań-Warszawa: Pallottinum.
PLEZIA, M. (1983). Wstęp. W: Jacopo de Voragine, Złota legenda. Wybór (tłum. J. Pleziowa, wyb., wstęp i przypisy M. Plezia). Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Podania i bajki ludowe zebrane na Litwie staraniem Jana Karłowicza. (1887). Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
PRUS, B. (1948a). Z żywotów świętych. W: tenże, Pisma, 9. Z. Szweykowski (red.). Warszawa: Książka. Spółdzielnia Wydawnicza.
PRUS, B. (1948b). Cienie. W: tenże, Pisma, 5. Z. Szweykowski (red.). Warszawa: Książka. Spółdzielnia Wydawnicza.
PRUS, B. (1948c). Sen. W: tenże, Pisma, 9. Z. Szweykowski (red.). Warszawa: Książka. Spółdzielnia Wydawnicza.
PRUS, B. (1963). Kroniki, 13 (oprac. Z. Szweykowski). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
PRUS, B. (1964). Kroniki, 14 (oprac. Z. Szweykowski). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
RATUSZNA, H. (2009). „Błysk obrazu” – z zagadnień krótkich form narracyjnych w literaturze Młodej Polski, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
SAMBORSKA-KUKUĆ, D. (2003) Funkcje podania ludowego w „Lalce” Bolesława Prusa. „Pamiętnik Literacki”, z. 2, 44-45.
SEMCZUK, A. (1969). Bolesław Prus jako krytyk Lwa Tołstoja. W: S. Fiszman, K. Sierocka (red.), T. Kołakowski (współudział). O wzajemnych powiązaniach literackich polsko-rosyjskich. Tom poświęcony VI Międzynarodowemu kongresowi Slawistów w Pradze (s. 143-158). Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
SERAFIN, E. (2004). Dziwne uczynki anioła. Polskie warianty T 759, T 795, T 796. W: J. Ługowska, J. Skawiński (red.), Anioł w literaturze i w kulturze (s. 427-437).Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe.
SZTACHELSKA, J. (2003). Sienkiewicz – Witkiewicz, czyli kładki, na których spotykają się ludzie z różnych światów. W: taż, Czar i zaklęcie Sienkiewicza. Studia i szkice (s. 168-203). Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
TOKARZÓWNA K., FITA S. (oprac.). SZWEYKOWSKI Z. (red.). Bolesław Prus 1847-1912. Kalendarz życia i twórczości. (1969). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
TOMKOWSKI, J. (1993). Lekcja profesora Dębickiego. W: tenże, Mój pozytywizm (s. 343-364). Warszawa: Wydawnictwo IBL.
WNUK, W. (1976). Sienkiewicz i górale. W: tenże, Moje Podhale. Ku Tatrom (s. 155-189). Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Downloads
Veröffentlicht
Zitationsvorschlag
Ausgabe
Rubrik
Lizenz
1. The authors give the publisher (Polish Ethnological Society) non-exclusive license to use the work in the following fields:a) recording of a Work / subject of a related copyright;
b) reproduction (multiplication) Work / subject of a related copyright in print and digital technique (ebook, audiobook);
c) marketing of units of reproduced Work / subject of a related copyright;
d) introduction of Work / object of related copyright to computer memory;
e) dissemination of the work in an electronic version in the formula of open access under the Creative Commons license (CC BY - ND 3.0).
2. The authors give the publisher the license free of charge.
3. The use of the work by publisher in the above mentioned aspects is not limited in time, quantitatively nor territorially.
Stats
Number of views and downloads: 341
Number of citations: 0
