Powrót Bogini? Przykłady funkcjonowania postaci Magma Mater w polskiej literaturze popularnej
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.6.2019.002Klíčová slova
koncepcja Bogini, wyobraźnia symboliczna, polska literatura popularnaAbstrakt
Artykuł „Powrót Bogini? Magna Mater w polskiej literaturze popularnej” podzielony jest na dwie części. W pierwszej części autorka przywołuje rozważania zwolenników i przeciwników teorii Wielkiej Bogini Matki. Według wielu historyków religii i antropologów kultury kult żeńskiego bóstwa, łączony z matriarchatem jako systemem społecznym był powszechny w okresie neolitu. Koncepcję Bogini, kojarzoną z pokojową wizją Starej Europy, popularyzowali m.in.: Margaret Murray, Robert Graves, Marija Gimbutas. Psychologicznym kontekstem do jej przyjęcia stały się natomiast prace Carla Gustava Junga (archetyp Wielkiej Matki). Mimo istnienia przeciwników religii Magna Mater (w Polsce są to np. Aleksander Brückner i Maciej Szymkiewicz), idea ta, spopularyzowana przez ruchy feministyczne, stała się częścią wyobraźni symbolicznej, kształtującej współczesną kulturę popularną.
W drugiej części artykułu autorka przedstawia funkcjonowanie postaci Bogini we współczesnej polskiej literaturze (głównie literaturze popularnej). Analizuje twórczość Olgi Tokarczuk, Barbary Srebro, Magdaleny Kubasiewicz, Piotra Patykiewicza, Andrzeja Sapkowskiego, Anny Brzezińskiej. W ich utworach Magna Mater traci swe sakralne znaczenie. O ile Tokarczuk rekonstruuje psychologiczny sens postaci Bogini, o tyle inni autorzy, np. Brzezińska, sprowadzają ją do poziomu „pustego znaku”.
Reference
APULEJUSZ (1956). Metamorfozy albo złoty osioł (przeł. E. Jędrkiewicz). Wrocław: Zakład Imienia Ossolińskich.
BEDNAREK, M. (2014). Kariera wiedźmy (w popularnej polskiej prozie romansowej po roku 1989). W: K. Ćwiklak (red), Baśń we współczesnej kulturze, t. 1: Niewyczerpana moc baśni (s.249-260). Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN.
BEDNAREK, M. (2015). Neopogańskie inspiracje w najnowszej prozie polskiej na przykładzie Czarownicy z Radosnej Zofii Staniszewskiej. „Balcanoslavica”, nr 40-44, 161-167.
BENKA, U. M. (1993). Energie kobiecości. „Teksty Drugie”, 4-6, 288-289.
BOTHEROYD, S.P. (1998). Słownik mitologii celtyckiej (przeł. P. Latko). Katowice: Wydawnictwo Książnica.
BRACH-CZAINA, J. (1997). Bogini. Neolityczne zabytki Malty i Gozo. W: J. Brach-Czaina (red.), Od kobiety do mężczyzny i z powrotem: rozważania o płci w kulturze (s.18-44). Białystok: TRANS HUMANA Wydawnictwo Uniwersyteckie.
BRÜCKNER, A. (1985). Mitologia słowiańska i polska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
BRZEZIŃSKA, A. (2011). Opowieści z Wilżyńskiej Doliny. Warszawa: Agencja Wydawnicza Runa.
BRZEZIŃSKA, A. (2010). Wiedźma z Wilżyńskiej Doliny. Warszawa: Agencja Wydawnicza Runa.
ENENNA (2003-2019). Koło roku. wicca pl. Pozyskano z: http://www.wicca.pl/?art=2.
GIMBUTAS, M. (1982). The Gods and Goddesses of Old Europe: 6000 to 3500 BC. Myths and Cults Images. Berkeley-Los Angeles: University of California Press.
GRAVES, R. (2000). Biała Bogini (przeł. I. Kania). Warszawa: Wydawnictwo ALFA.
JUNG, C.G. (1992). O naturze kobiety (przeł. M. Starski). Poznań: Wydawnictwo BRAMA – Książnica Włóczęgów i Uczonych.
KACZOR, K. (2006). Geralt, czarownice i wampir. Recykling kulturowy Andrzeja Sapkowskiego. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria.
KEMPIŃSKI, A.M. (2001). Encyklopedia mitologii ludów indoeuropejskich. Warszawa: Iskry.
KOHLI, A. (2007). Trzy kolory Bogini. Kraków: Wydawnictwo eFKa.
KRZAK, Z. (1994). Megality Europy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
KRZAK, Z. (2001). Megality świata. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum.
KRZAK, Z. (2007). Od matriarchatu do patriarchatu. Warszawa: Wydawnictwo TRIO.
KUBASIEWICZ, M. (2015). Spalić wiedźmę. Bydgoszcz: Wydawnictwo Genius Creations.
LASOŃ-KOCHAŃSKA, G. (2015). Baby Jagi żywotów kilka. „Literatura Ludowa”, nr 1, 25-33.
LASOŃ-KOCHAŃSKA, G. (2014). Od Penelopy do Inanny i z powrotem. Kobiece strategie opowiadania mitu i baśni. W: A. Gemra (red.), Literatura i Kultura Popularna XX (s. 131-142). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
LASOŃ-KOCHAŃSKA, G. (2008). Ślady Bogini w baśniach Pomorza. W: A. Chludziński, R. Gaziński (red.), Dzieje wsi pomorskiej VII (s. 209-218). Dygowo, Szczecin, Pruszcz Gdański: Wydawnictwo Jasne.
LELAND, Ch. G. (2011). Aradia. Ewangelia czarownic (przeł. O. Majda). Warszawa: Wydawnictwo Okultura.
MICHELET, J. (1993). Czarownica (przeł. M. Kaliska). Londyn: Puls Publications.
LIZUREJ, M. (2005). Baśń u Olgi Tokarczuk. W: J. Ługowska (red.), Baśnie nasze współczesne (s. 69-113). Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
MIJAS, M. (2011). Obraz kobiety i kobiecości we współczesnych mitologiach feministycznej duchowości. W: T. Ratajczak, B. Trocha (red.), Fantastyczność i cudowność. Mityczne scenariusze (s.131–144). Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
MURRAY, M. (2016). Wiedźmi kult w Europie Zachodniej. Studium antropologiczne (przeł. A. Kisiel). Katowice: Wydawnictwo Sacrum.
NEUMANN, E. (2008). Wielka Matka. Fenomenologia kobiecości. Kształtowanie nieświadomości (przeł. R. Reszke). Warszawa: Wydawnictwo KR.
PATYKIEWICZ, P. (1996). Czorty. „Fenix”, nr 3.
SAPKOWSKI, A. (2006). Narrenturm. Warszawa: SuperNOWA.
SAPKOWSKI, A. (1994). Ostatnie życzenie, Warszawa: SuperNOWA.
SKOGEMANN, P. (2003). Kobiecość w rozwoju (przeł. P. Billig). Warszawa: Eneteia. Wydawnictwo Psychologii i Kultury.
SREBRO, B. (2011-2017). Oko Wielkiej Bogini, cz. 1, cz. 2, cz.3. Kraków: Wydawnictwo Skrzydlate Słowa.
SZAFRAŃSKI, W. (1987). Prahistoria religii na ziemiach polskich. Wrocław – Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
SZCZUKA, K. (1999). Bogini w dwudziestowiecznych powieściach. „OŚKa”, nr 1, s.39-43.
SZYJEWSKI, A. (b.r.). Bogini-Matka. W: Internetowa Encyklopedia PWN, encyklopedia.pwn.pl. Pozyskano z https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Bogini-Matka;4007763.html.
SZYJEWSKI, A. (2010). Religia Słowian. Kraków: Wydawnictwo WAM.
SZYMKIEWICZ, M. (2010). Od Bachofena do Świętej Historii. Archeologia i antropologia wobec koncepcji matriarchatu i Wielkiej Bogini. W: R. Fetner (red.), Antropologia religii. Wybór esejów, t. IV (s. 7–85).Warszawa: Instytut Archeologii UW.
TOKARCZUK, O. (2006). Anna In w grobowcach świata. Kraków: Wydawnictwo Znak.
TOKARCZUK, O. (2005). Prawiek i inne czasy. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
WALĘCIUK-DEJNEKA, B. (2014 a). Ludowy obraz kobiety – perspektywa inności. Siedlce: Instytut Kultury Regionalnej i Badań Literackich im. Franciszka Karpińskiego. Stowarzyszenie.
WALĘCIUK-DEJNEKA, B. (2014 b). Wiedźma, bogini, matka… – wokół znaczeń Baby Jagi. Prolegomena. W: B. Walęciuk-Dejneka, J. Posłuszna (red.), Niepokorne – konstrukty kobiece w kulturze, (s. 65-77). Kraków: Wydawnictwo Aureus.
WHITMONT, E. C. (1995). Powrót Bogini (przeł. D. Misiuna). „ALBO-albo. Inspiracje jungowskie”, nr 1-4, s. 7-27.
WIERCIŃSKI, A. K. (1994). Magia i religia. Szkice z antropologii religii. Kraków: „Nomos”.
WRÓBLEWSKA, V. (2014). „Od potworów do znaków pustych”. Ludowe demony w polskiej literaturze dla dzieci. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Stahování
Publikováno
Jak citovat
Číslo
Sekce
Licence
1. The authors give the publisher (Polish Ethnological Society) non-exclusive license to use the work in the following fields:a) recording of a Work / subject of a related copyright;
b) reproduction (multiplication) Work / subject of a related copyright in print and digital technique (ebook, audiobook);
c) marketing of units of reproduced Work / subject of a related copyright;
d) introduction of Work / object of related copyright to computer memory;
e) dissemination of the work in an electronic version in the formula of open access under the Creative Commons license (CC BY - ND 3.0).
2. The authors give the publisher the license free of charge.
3. The use of the work by publisher in the above mentioned aspects is not limited in time, quantitatively nor territorially.
Stats
Number of views and downloads: 1188
Number of citations: 0
