Królestwo za mgłą – Zofia Posmysz’s Camp Fairy Tale
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.1.2023.007Keywords
folk tale, magic tale, concentration camp, Birkenau, Auschwitz, functions of folkloreAbstract
The author analyses the novel Wakacje nad Adriatykiem (Holiday on the Adriatic, 1970) and an extended interview Królestwo za mgłą (The Kingdom Behind the Mist, 2017) with Zofia Posmysz – a prisoner of Auschwitz, Ravensbrück and Neustadt-Glewe, who stylized her concentration camp memories as a traditional folk tale, thus commemorating the fairy tales told by her camp friend Zofia Jachimczak, who did not survive Auschwitz. The author introduces the concept of a camp fairy tale. In the first part of the article, she analyses the elements of folk fairy tale in Posmysz’s texts (space, time, characters, magical objects). In the second part, the author outlines a definition of a separate prose genre – a camp fairy tale, characterized not only by the adaptation of folk fairy tale motifs to concentration camp realities, but also by the fact that this fairy tale, originally told in the concentration camp, is narrated or written down from memory and recounted to listeners by a former prisoner who gives a testimony of life and death in the camp.
References
Adamczykowa, Z. (2014). Sięgnijmy w edukacji po nieznane (O bajce Bernarda Świerczyny). W: D. Krzyżyk, B. Niesporek-Szamburska (red.), Językowe, literackie i kulturowe ścieżki edukacji polonistycznej (tradycja i współczesność). Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Helenie Synowiec w czterdziestolecie pracy naukowej i dydaktycznej (s. 157–170). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Adamowski, J. (1999). Kategoria przestrzeni w folklorze. Studium etnolingwistyczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Adorno, Th. W. (1986). Dialektyka negatywna (przeł. K. Krzemieniowa). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Agamben, G. (2008). Co zostaje z Auschwitz. Archiwum i świadek (Homo sacer III) (przeł. S. Królak). Wydawnictwo Sic!.
Améry, J. (2007). Poza winą i karą. Próby przełamania podjęte przez złamanego (przeł. R. Turczyn). Wydawnictwo Homini.
Banasiak, H. (2012). Bajki (oprac. E. Grot, P. Tarnowski). Muzeum Stutthof w Sztutowie.
Borowicz, J. (2017). Chleb. W: J. Kowalska-Leder, P. Dobrosielski, I. Kurz, M. Szpakowska (red.), Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej (s. 81–102). Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Boyne, J. (2007). Chłopiec w pasiastej piżamie (przeł. P. Łopatka). Wydawnictwo Replika.
Burska, L. (1992). Obozowa literatura. W: A. Brodzka, M. Puchalska, M. Semczuk, A. Sobolewska, E. Szary-Matywiecka (red.), Słownik literatury polskiej XX wieku (s. 740–746). Zakład im. Ossolińskich.
Czermińska, M. (2000). Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie. UNIVERSITAS.
Dąbrowska, A. (2005). Słownik eufemizmów polskich, czyli w rzeczy mocno, w sposobie łagodnie. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Dobrosielski, P., Sulej, K. (2017). Zwierzę. W: J. Kowalska-Leder, P. Dobrosielski, I. Kurz, M. Szpakowska (red.), Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej (s. 507–531). Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Filmweb (b.d.). Pan Kleks. Wojna i miłość. Filmweb. Pobrano 22.01.2023 z: https://www.filmweb.pl/film/Pan+Kleks.+Wojna+i+miłość-2021-875988
Głowiński, M. (1999). Czarne sezony. Wydawnictwo Literackie.
Gołębiowska-Suchorska, A. (b.d.). Most. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej. Pobrano 22.01.2023 z: https://bajka.umk.pl/slownik/lista-hasel/haslo/?id=333
Grochowski, P. (2018a). Przestrzeń. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 3, s. 86–92). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Grochowski, P. (2018b). Czas. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 1, s. 382–387). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Kaczyński, A. (2010, maj). Zofia Posmysz. Culture.pl. https://culture.pl/pl/tworca/zofia-posmysz.
Kostecka, W. (2017). Andersen w powstaniu warszawskim. O zapomnianych opowiadaniach Zofii Lorentz. W: H. Ratuszna, M. Wiśniewska, V. Wróblewska (red.), Andersenowskie inspiracje w literaturze i kulturze polskiej (s. 111–120). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Krzyżanowski, J. (1965). Bajka ludowa. W: J. Krzyżanowski (red.), Słownik folkloru polskiego (s. 27–33). Wiedza Powszechna.
Kulasza, J. (2002). O pisaniu i „wydawaniu” bajek w KL Auschwitz. Zeszyty Oświęcimskie, 23, 112–147.
Levi, P. (2007). Pogrążeni i ocaleni (przeł. S. Kasprzysiak). Wydawnictwo Literackie.
Ługowska, J. (1981). Ludowa bajka magiczna jako tworzywo literatury. Zakład Narodowy Ossolińskich – Wydawnictwo.
Miedwiediew, A. (2010). Libretto opery „Pasażerka” (przeł. A. Kłopocka). Wydawnictwo Axis Mundi, Teatr Wielki – Opera Narodowa.
Morawska, Z. (1903). Wszyscy święci. Z legend mazurskich. Tygodnik Ilustrowany, 44, 867.
Niebrzegowska-Bartmińska, S. (2007). Wzorce tekstów ustnych w perspektywie etnolingwistycznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Niebrzegowska-Bartmińska, S. (2018). Bajka ludowa. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 1, s. 59–70). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Obertyńska, B. (ps. Rudzka M.) (2005). W domu niewoli. Czytelnik.
Pajączkowska, A. (2017). Brama. W: J. Kowalska-Leder, P. Dobrosielski, I. Kurz, M. Szpakowska (red.), Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej (s. 23–55). Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Pinderska-Lech, J. Mensfelt, J. (red.) (2009). Bajki z Auschwitz. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau.
Posłuszny, Ł. (2014). Pisanie i pamięć w biografiach więźniów obozów koncentracyjnych. Conversatoria Linguistica, (8), 101–112.
Posmysz, Z. (1962). Pasażerka. Czytelnik.
Posmysz, Z. (1975). Mikroklimat. Książka i Wiedza.
Posmysz, Z. (1978). Cena. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Posmysz, Z. (1981). Ten sam doktor M. Wydawnictwo Iskry.
Posmysz, Z. (1988). Wdowa i kochankowie. Czytelnik.
Posmysz, Z. (1996). Do wolności, do śmierci, do życia. Von Borowiecky.
Posmysz, Z. (2005). Wakacje nad Adriatykiem. Znak Litera Nova (pierwsze wydanie 1970).
Posmysz, Z. (2011). Chrystus oświęcimski. Fundacja na Rzecz Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży, Biuro Regionalne Fundacji im. Heinricha Bölla (pierwsze wydanie 2008).
Posmysz, Z. (2017). Kólestwo za mgłą. Z autorką „Pasażerki” rozmawia Michał Wójcik. Znak Litera Nova.
Potocka, M. A. (2021). Zofia Posmysz. Szrajberka. 7566. Auschwitz 1942–1945. Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie.
Przybyła-Dumin, A. (2014). Modyfikacja znaczeń we współczesnych adaptacjach klasycznych bajek ludowych. W kontekście wychowania. Konteksty Pedagogiczne, 1(2), 53–65.
Rzepnikowska, I. (2018a), Śmierć. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 3, s. 238–244). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Rzepnikowska, I. (2018b). Lis. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 2, s. 299–303). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Rzetelska-Feleszko, E. (1993). Nazwy własne. W: J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski (s. 397–402). Wiedza i Kultura.
Sitniewska, R. (2018). Hybrydy ludzko-zwierzęce. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 2, s. 68–73). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Smyk, K. (2010). Droga w opowieściach wierzeniowych Śląska Cieszyńskiego. W: A. Pieńczak, J. Szczyrbowski (red.), Dziedzictwo kulturowe jako klucz do tożsamości pogranicza polsko-czeskiego na Śląsku Cieszyńskim (s. 343–354). Offsetdruk i Media.
Smyk, K. (2018). Droga. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 1, s. 420–429). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Smyk, K. (2023). Funkcje bajki we wspomnieniach obozowych Zofii Posmysz. Łódzkie Studia Etnograficzne [w druku].
Sulej, K. (2017). Włosy. W: J. Kowalska-Leder, P. Dobrosielski, I. Kurz, M. Szpakowska (red.), Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej (s. 447–472). Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Ubertowska, A. (2008). Świadectwo – trauma – głos. Literackie reprezentacje Holokaustu. UNIVERSITAS.
Ubertowska, A. (2014). Holokaust. Auto(natato)grafie. Instytut Badań Literackich PAN.
Urbaś, H. (1985). Zofia Posmysz. W: J. Krzyżanowski, C. Hernas (red.), Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny (t. 2, s. 206). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Wójcicka, M. (2018a). Pies. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 2, s. 41–45). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Wójcicka, M. (2018b). Bajka magiczna. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 1, s. 266–273). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Wójcicka, M. (2018c). Przedmiot (środek) magiczny. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 3, s. 80–85). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Wójcik, M. (2017). Zamiast wstępu. W: Z. Posmysz, Królestwo za mgłą. Z autorką „Pasażerki” rozmawia Michał Wójcik (s. 5–11). Znak Litera Nova.
Wróblewska, V. (2003). Przemiany gatunkowe polskiej baśni literackiej XIX i XX wieku. Wydawnictwo Adam Marszałek.
Wróblewska, V. (2018a). Bajka ludowa w literaturze współczesnej. W: V. Wróblewska (red.),
Słownik polskiej bajki ludowej (t. 1, s. 230–240). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Wróblewska, V. (2018b). Smok. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 3, s. 189–193). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Wróblewska, V. (2018c). Cudowność. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 1, s. 352–361). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Wróblewska, V. (2018d). Król/Królowa. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 2, s. 222–231). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Wróblewska, V. (2018e). Siostry. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 3, s. 161–167). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Zadurska, O. (2018a). Skrzypce. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 3, s. 173–177). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Zadurska, O. (2018b). Ekskrementy. W: V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej (t. 1, s. 476–478). Wydawnictwo Naukowe UMK.
Žižek, S. (2004). Komedia obozowa (przeł. A. Chmielewski). Teksty Drugie, 5(89), 135–141.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 dr hab., prof. UMCS Katarzyna Smyk
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
1. The authors give the publisher (Polish Ethnological Society) non-exclusive license to use the work in the following fields:a) recording of a Work / subject of a related copyright;
b) reproduction (multiplication) Work / subject of a related copyright in print and digital technique (ebook, audiobook);
c) marketing of units of reproduced Work / subject of a related copyright;
d) introduction of Work / object of related copyright to computer memory;
e) dissemination of the work in an electronic version in the formula of open access under the Creative Commons license (CC BY - ND 3.0).
2. The authors give the publisher the license free of charge.
3. The use of the work by publisher in the above mentioned aspects is not limited in time, quantitatively nor territorially.
Stats
Number of views and downloads: 350
Number of citations: 0
