„POETICS OF DISSONANCE” – ONE OF THE CATEGORIES DEFINING IMAGES OF THE UNDERWORLD IN POLISH FOLK CULTURE
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.6.2017.003Keywords
ekspresja negatywna, „poetyka dysonansu”, szaleństwo, diabeł, wiatrAbstract
The article draws attention to motifs characterized by substantial dynamism and expression that often reoccur in folk narratives. These motifs frequently appear in the context of demonic or diabolic characters’ epiphanies. Such phenomena are marked by suddenness (sudden sounds, unpredictable behaviors) and expressions shattering the dreamed state of ideal harmony (sudden weather phenomena, including strong winds, or social ones, including the intrusion on human spaces through a silent scream, for example suicide). The “concept of the poetics of dissonance” applied herein to address these phenomena could also be used as a separate category to define ideas about the afterlife present in folk culture.References
Baraniuk, T. (1999). Prześmiewanie świata. O przebierańcach zapustnych na północno-zachodnim Mazowszu. Warszawa: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Towarzystwo Naukowo-Kulturalne, Mazowieckie Towarzystwo Kultury.
Biegeleisen, H. (1929). U kolebki. Przed ołtarzem. Nad mogiłą. Lwów: Nakładem Instytutu Stauropigjańskiego.
Biegeleisen, H. (1930). Śmierć w obrzędach, zwyczajach i wierzeniach ludu polskiego. Warszawa: Dom Książki Polskiej S-ka Akc.
Brückner, A. (1996). Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Brzoza, H. (1984). Dostojewski – myśl a forma. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Chmielowski, E. (1994). Czarownice, strzygi, dusze potępione. W: S. Udziela (red.) Ziemia Biecka. Lud polski w powiatach gorlickim i grybowskim. Nowy Sącz: Sądecka Oficyna Wydawnicza WOK.
Dąbrowska, S. (1904). Wieś Żabno i jej mieszkańcy. (Powiat Krasnostawski, gub. Lubelska). Wisła, XVIII, 2 i 3,
Encyklopedia rolnicza i rolniczo-przemysłowa, II. (1888). A. Strzelecki i H. Kotłubaj (red). Warszawa: Wydawnictwo „Rolnika i Hodowcy”.
Engelking, A. (2000). Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa. Wrocław: Wydawnictwo Funna.
Gaj-Piotrowski, W. (1993). Duchy i demony w wierzeniach ludowych z okolic Stalowej Woli – Rozwadowa i Tarnobrzega. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Gawełek, F. (1910). Przesądy, zabobony, środki lecznicze i wiara ludu w Radłowie w powiecie brzeskim, Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne, XI, 47-106.
Jakubczyk, M. (2009). Czy polskie gwary mówią o szaleństwie. Literatura Ludowa, 3(53), 15-22.
Kępiński, A. (2015). Lęk. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Knoop, O. (1895). Podania i opowiadania z Wielkiego Księstwa Poznańskiego, (przeł. Z. A. Kowerska). Wisła, IX, 2, 305-344.
Kolberg, O. (1962). Krakowskie, cz. 4. W: Dzieła wszystkie, 8, Wrocław-Poznań: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
Kolberg, O. (1964). Chełmskie, II. W: Dzieła wszystkie, 34. Wrocław-Poznań: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
Kolberg, O. (1967). Tarnowskie-Rzeszowski. W: Dzieła wszystkie, 48. Wrocław-Poznań: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
Kolberg, O. (1973). Sanockie-Krośnieńskie, III. W: Dzieła wszystkie, 51. Wrocław-Poznań: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
Kowalik, A. (2004). Kosmologia dawnych Słowian. Prolegomena do teologii politycznej dawnych Słowian. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Krzyżanowski, J. (1962). Polska bajka ludowa w układzie systematycznym, I. Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Krzyżanowski, J. (1963). Polska bajka ludowa w układzie systematycznym, II. Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Kupisiński, Z. (2007). Śmierć jako wydarzenie eschatyczne. Zwyczaje, obrzędy i wierzenia pogrzebowe oraz zaduszkowe mieszkańców regionu opoczyńskiego i radomskiego. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kwaśniewicz, K. (1980). Zwyczaje rodzinne. W: Wieś Rudawa i jej okolice. A. Zambrzycka-Kunachowicz (red.). Kraków: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, „Prace Etnograficzne”.
Kwaśniewicz, K. (1981). Zwyczaje i obrzędy rodzinne. W: Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, II. M. Biernacka, M. Frankowska, W. Paprocka (red.). Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Lebeda, A. (2002). Wiedza i wierzenia ludowe. W: Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, VI. Wrocław-Cieszyn: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie.
Libera, Z. (2003). Znachor w tradycjach ludowych i popularnych XIX-XX wieku. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum.
Lilientalowa, R. (1904). Wierzenia, przesądy i praktyki ludu żydowskiego. Wisła, XVIII, 2 i 3.
Łysiak, W. (1988). Świat wierzeń ludu wielkopolskiego przełomu XIX i XX wieku. Lud, 72, 91-112.
Łysiak, Ł. (1992). Mnisia Góra. Podania i bajki warciańsko-noteckiego międzyrzecza. Międzychód: Wydawnictwo „Eco”.
Magiera, F. (1900). Wierzenia ludowe z okolicy Sułkowic (Powiat myślenicki). Wisła. XIV, 1, 55-61.
Moszyński, K. (1967) Kultura ludowa słowian, II, 1, Kultura duchowa. Warszawa: Książka i Wiedza.
Olędzki, J. (1999). Ludzie wygasłego spojrzenia (szkice poświęcone wybranym kulturom pierwotnym dawnego i współczesnego świata). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
Pawłowska, J. (1963). Niektóre zwyczaje górali podhalańskich we wsi Krajanów (powiat Nowa Ruda). W: S. Bąk (red.), Prace i Materiały Etnograficzne, XXIII, Śląsk. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze Instytut Śląski w Opolu.
Pełka, L. J. (1987). Polska demonologia ludowa. Warszawa: Iskry.
Pełka, L. J. (1999). Diabeł podlaski. W: A. Stawarz (red.) Kultura ludowa Mazowsza i Podlasia. Studia i materiały, III, Warszawa: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Ludowe Towarzystwo Naukowo-Kulturalne, Mazowieckie Towarzystwo Kultury.
Piątkowska, K. (1982). Cechy zewnętrzne postaci diabła w wierzeniach i epice ludowej – próba określenia kanonu. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Etnograficzna, 23, 5-37.
Saloni, A. (1908). Lud rzeszowski. Materiały etnograficzne. Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne. X, 50-343.
Simonides, D. (1977). Kumotry diobła. Opowieści ludowe Śląska Opolskiego, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Staniszewska, Z. (1895). Lecznictwo ludowe, (Dział: Poszukiwania). Wisła, IX, 1, 125.
Strawińska, Z. (1981). Wieś pałucka Ostatkowa Struga. Materiały etnograficzne, cz. III, Kultura duchowa. Toruń: Muzeum Etnograficzne w Toruniu.
Szyfer, A. (1968). Zwyczaje, obrzędy i wierzenia Mazurów i Warmiaków. Olsztyn: Pojezierze.
Świętek, J. (1904). Borowa, drobiazgi etnograficzne, Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne. VII, 87-121.
Szyjewski, A. (2003). Religia Słowian. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Udziela, S. (1899). Świat nadzmysłowy ludu krakowskiego, mieszkającego po prawym brzegu Wisły. Wisła, XIII, 193-222.
Udziela, S. (1994). Ziemia biecka. Lud polski w powiatach gorlickim i grybowskim. (1994) S. Udziela (red.). Nowy Sącz: Sądecka Oficyna Wydawnicza WOK.
Uspienski, B. A. (1985). Kult św. Mikołaja na Rusi (przeł. E. Janus, M. R. Mayenowa, Z. Kozłowska). Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Wachcińska, O. (2013). Samobójstwo w kulturze ludowej w świetle przekazów folklorystycznych i etnograficznych. Literatura Ludowa, 6, 3-13.
Wawrzeniecki, M. (1907). Wieś Mysłaków. Notaty ludoznawcze. Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne, IX, 230-239.
Wróblewska, V. (2012). Magia słowa i magia milczenia w polskiej bajce ludowej. Poznańskie Studia Slawistyczne, 3, 215–228.
Internet
Zadarska, O. Wisielec. W: Polska Bajka Ludowa. Słownik. Bajka.umk.pl/słownik/lista-haseł/hasło/ (data dostępu 09.11.2017).
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
1. The authors give the publisher (Polish Ethnological Society) non-exclusive license to use the work in the following fields:a) recording of a Work / subject of a related copyright;
b) reproduction (multiplication) Work / subject of a related copyright in print and digital technique (ebook, audiobook);
c) marketing of units of reproduced Work / subject of a related copyright;
d) introduction of Work / object of related copyright to computer memory;
e) dissemination of the work in an electronic version in the formula of open access under the Creative Commons license (CC BY - ND 3.0).
2. The authors give the publisher the license free of charge.
3. The use of the work by publisher in the above mentioned aspects is not limited in time, quantitatively nor territorially.
Stats
Number of views and downloads: 519
Number of citations: 0
