W kręgu mitów, czyli o tym, co nie zadecydowało o wyborze Augusta II na tron polski w 1697 roku
DOI:
https://doi.org/10.12775/KH.2022.129.4.01Ključne reči
Elekcja 1697, sejm elekcyjny, August II Mocny, Jakub Henryk Flemming, korupcjaApstrakt
Polskie elekcje wciąż budzą zainteresowanie, a ta z 1697 r. wyróżnia się liczbą przekazów i opracowań. Opisom towarzyszy wyjątkowo zła opinia o poziomie obyczajów polskiej szlachty i jej politycznego wyrobienia, co rzutuje też negatywnie na postrzeganie elekcji jako elementu ustrojowego Rzeczypospolitej. Celem artykułu jest sfalsyfikowanie dotychczasowych sądów historiografii, jakoby w 1697 r. o szansach wyborczych przyszłego króla polskiego Augusta II Wettyna przesądziło szczególnego rodzaju przekupstwo: uczta i pijatyka urządzone na polu elekcyjnym w noc z 26 na 27 czerwca 1697 r.
Reference
Edycje źródłowe
Bizardière Michel David, An Historical Account of the Divisions in Poland. From the Death of K. John Sobieski to the Settlement of the Present King on the Throne, H. Rhodes [etc.], London 1700.
Bizardière Michel David, Bezkrólewie po Janie III Sobieskim, wyd. Julian Bartoszewicz, Księgarnia Rubena Rafałowicza, Wilno 1853.
Bizardière Michel David, Histoire des diètes de Pologne pour les elections des rois, J.L. de Lorme, Amsterdam 1697.
Bizardière Michel David, Histoire de la scission ou division arrivée en Pologne le XXVII Juin MDCXCVII au sujet de l’election d’un roi, Jean Jombert, Paris 1699 (wyd. 2. Paris 1700).
Des Roches de Parthenay Jean Baptiste, Histoire de Pologne sous la règne d’Auguste II, t. 1–2, Jean van Duren, La Haye 1733.
Des Roches de Parthenay Jean Baptiste, Histoire d’Auguste II. Roi de Pologne, électeur de Saxe, Moyze Chastel, Londre 1739.
Des Roches de Parthenay Jean Baptiste, Dzieje panowania Fryderyka Augusta króla polskiego, wyd. T.H.…rt, nakład i druk S. Orgelbranda, Warszawa 1854.
F[assmann] D[avid], Leben und Thaten Friedrich Augusti des Großen, Königs in Pohlen und Churfürsten zu Sachsen…, Hamburg–Frankfurth 1733.
[Flemming Jacob Heinrich von], Mémoires concernant l’élection d’Auguste II pour roi de Pologne et les débuts de la guerre du Nord (1696‒1702) / [Jakub Henryk Flemming], Pamiętniki o elekcji Augusta II na króla polskiego i o początkach wojny północnej (1696–1702), wyd. Urszula Kosińska, Neriton, Warszawa 2017.
[Jabłonowski Jan Stanisław], Dyaryusz prawdziwy bo bez imienia autora…, w: Leon Rogalski, Dzieje Jana III Sobieskiego króla polskiego, wielkiego księcia litewskiego, nakład Gustawa Leona Glücksberga, Warszawa 1847, s. 412–502.
Kuczyński Wiktoryn, Pamiętnik 1668–1737, wyd. Józef Maroszek [et al.], Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego, Białystok 1999.
Niezabitowski Stanisław, Dzienniki 1695–1700, wyd. Alojzy Sajkowski, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1998.
Oznajmienie króla nowoobranego i Obwieszczenie do poparcia wolnej elekcyi roku pańskiego 1697, w: Leon Rogalski, Dzieje Jana III Sobieskiego króla polskiego, wielkiego księcia litewskiego, nakład Gustawa Leona Glücksberga, Warszawa 1847, s. 502–515.
Theatrum Europaeum… Das ist: Fernere Außführliche Fortsetzung…, t. 15, Frankfurt am Main 1707.
Załuski Andrzej Chryzostom, Epistolarum historico-familiarium, t. 2, Brunsbergae 1711.
Opracowania
Bastard d’Estange Léon de, Négociations de l’abbé de Polignac en Pologne concernant l’élection du prince de Conti comme roi de Pologne (1696–1697), Gustave Perriquet, Auxerre 1864.
Boratyński Ludwik, Don Livio Odescalchi kandydatem do korony polskiej, „Przegląd Polski” 42, 1908, 11 (t. 169 nr 503), s. 207–239; 12 (t. 169 nr 504), s. 484–513.
Burdowicz-Nowicki Jacek, Aktywność Rosji po rozdwojonej elekcji – czerwiec – sierpień 1697 r., „Kwartalnik Historyczny” 115, 2008, 1, s. 5–33.
Burdowicz-Nowicki Jacek, Pasywność Rosji w czasie bezkrólewia 1696–1697 a stosunki rosyjsko-austriackie, „Kwartalnik Historyczny” 114, 2007, 3, s. 5–35.
Burdowicz-Nowicki Jacek, Piotr I, August II i Rzeczpospolita. 1697–1706, Arcana, Kraków 2010.
Dzięgielewski Jan, Sejmy elekcyjne, elektorzy i elekcje 1573–1674, WSH im. A. Gieysztora, Pułtusk 2003.
Förster Fritz, Höfe und Cabinette Europa’s im achtzehnten Jahrhundert, t. 3: Saxen, Verlag von Ferdinand Riegel, Potsdam 1839.
Gadocha Marcin, Sytuacja polityczna w Polsce i Europie na łamach gazety „Dyáriusz Seimu Electionis” z 1697 roku, „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 15, 2012, 1 (29), s. 5–22.
Gąsior Ewa, Sejm konwokacyjny po śmierci Jana III Sobieskiego, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2017.
Haake Paul, Die Wahl Augusts des Starken zum König von Polen, „Historische Vierteljahrsschrift” 1906, s. 31–84.
Heigel Karl Theodor, Die Beziehungen von Max Emanuel von Bayern zum Polen 1694 bis 1697, Philosophisch-Philologische und Historische Klasse, Bayerische Akademie der Wissenschaften, Franz in Komm., München 1881, s. 172–221.
Helbig Karl Gustav, Polnische Wirtschaft und französische Diplomatie, „Historische Zeitschrift” 1, 1859, s. 380–423.
Jarochowski Kazimierz, Dzieje panowania Augusta II od śmierci Jana III do chwili wstąpienia Karola XII na ziemię polską, t. 1, nakładem Księgarni Jana Konstantego Żupańskiego, Poznań 1856 (wyd. 2. Oświęcim 2015).
Jonsac G.F., Histoire de Stanislas Jablonowski castellan de Cracovie grand gèneral des armees de Pologne, Wilhelm Gottlob Sommer, Leipsic 1774.
Konopczyński Władysław, Dzieje Polski nowożytnej, t. 1–2, Pax, Warszawa 1996.
Kopczyński Michał, Brodacki Jakub, Obywatele czy tłum? Elektorzy władców Rzeczypospolitej z województwa mazowieckiego w latach 1632–1764, „Przegląd Historyczny” 106, 2015, 1, s. 119–137.
Kordel Jacek, Królestwo anarchii. W poszukiwaniu nowożytnych wyobrażeń o Rzeczypospolitej i jej mieszkańcach, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2020.
Kowalska Halina, Karnkowski Stanisław h. Junosza, PSB, t. 12, Wrocław 1966–1967, s. 77–82.
Kucharski Tomasz, „Naderwany” sejm konwokacyjny w 1696 r. Uwagi o nieodzowności historii prawa na marginesie pracy Ewy Gąsior, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 71, 2019, 1, s. 327–358.
Kucharski Tomasz, Przepisy porządkowe na zjazdach elekcyjnych w latach 1587–1674, „Studia Iuridica Toruniensia” 10, 2012, s. 82–122.
Lengnich [Gotfryd] B[ogumił], Prawo pospolite Królestwa Polskiego, wyd. A.Z. Helcel, Kraków 1836.
Lewitter Lucjan R., Peter the Great and the Polish Election of 1697, „The Cambridge Historical Journal” 12, 1956, 2, s. 126–143.
Markiewicz Mariusz, Europa a elekcje polskich monarchów w XVII i XVIII wieku, w: Wokół wolnych elekcji w państwie polsko-litewskim XVI–XVIII wieku. O znaczeniu idei wyboru – między prawami a obowiązkami, red. Mariusz Markiewicz, Dariusz Rolnik, Filip Wolański, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2016, s. 46–56.
Milewski Markus, Die polnische Königswahl von 1697, Studienverlag, Wien 2008 (Mitteilungen des Österreichischen Staatsarchivs. Sonderband 10).
Olszewski Henryk, Doktryny prawno-ustrojowe czasów saskich (1697–1740), PWN, Warszawa 1961.
Orszulik Stanisław, Kandydatura elektora bawarskiego Maksymiliana III Emanuela do korony polskiej po śmierci Jana III, Sobótka 29, 1974, 2, s. 231–248.
Orszulik Stanisław, „Pisma polityczne bezkrólewia po śmierci Jana III Sobieskiego 1696–97”, mps pracy doktorskiej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1983.
Piwarski Kazimierz, Das Interregnum 1696/97 in Polen und die politische lage in Europa, w: Um die polnische Krone. Sachsen und Polen während des Nordischen Krieges 1700– 1721, red. Johannes Kalisch, Józef Gierowski, Rütten & Lenning, Berlin 1962, s. 9–44.
Price Richard, „Bardzo szczęśliwy obrót spraw”. Pokój w Ryswick a elekcja 1697 roku w Polsce, „Klio. Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym” 27, 2013, 4, s. 33–57.
Rachuba Andrzej, Radziejowski Michał, PSB, t. 30, Wrocław 1987, s. 74–75.
Rogalski Leon, Dzieje Jana III Sobieskiego króla polskiego, wielkiego księcia litewskiego, nakład Gustawa Leona Glücksberga, Warszawa 1847.
Schulte Aloys, Markgraf Ludwig Wilhelm von Baden und der Reichskrieg gegen Frankreich 1693–1697, t. 1–2, Carl Winter’s Universitätsbuchhandlung, Heidelberg 1901.
Sharp Tony, Pleasure and Ambition. The Life, Loves and Wars of Augustus the Strong 1670–1707, I.B. Tauris & Co., London–New York 2001.
Skrzypietz Aleksandra, Francuskie zabiegi o koronę polską po śmierci Jana III Sobieskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2009.
Skrzypietz Aleksandra, Jakub Sobieski, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2015.
Skrzypietz Aleksandra, Królewscy synowie – Jakub, Aleksander i Konstanty Sobiescy, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Kraków 2011.
Skrzypietz Aleksandra, Sejm konwokacyjny 1696 roku – pytania i wątpliwości, „Czasy Nowożytne” 32, 2019, s. 103–126.
Staszewski Jacek, 1696–1795, w: Polska na przestrzeni wieków, red. Henryk Samsonowicz [et al.], PWN, Warszawa 2009.
Staszewski Jacek, August II Mocny, Ossolineum, Wrocław 1998.
Staszewski Jacek, Elekcja 1697 roku, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Historia” 28, 1993, 259, s. 73–92 (przedruk w: idem, „Jak Polskę przemienić w kraj kwitnący…” Szkice i studia z czasów saskich, OBN, Olsztyn 1997 [Rozprawy i Materiały Ośrodka Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego nr 168], s. 7–22).
Swobodziński Marcin, „Polityka Brandenburgii – Prus wobec Korony Polskiej w latach 1696–1701”, mps pracy doktorskiej, Instytut Historii PAN w Warszawie, Warszawa 2016.
Wiśniewski Krzysztof, Działalność marszałka wielkiego koronnego Stanisława Herakliusza Lubomirskiego w bezkrólewiu po śmierci Jana III, „Rocznik Warszawski” 30, 2001, s. 13–52.
Wiśniewski Krzysztof, Urząd marszałkowski koronny w bezkrólewiach XVII–XVIII wieku (1632–1736), Arx Regia, Warszawa 2015.
Wrede Martin, Das Reich und seine Feinde. Politische Feindbilder in der Reichspatriotischen Publizistik zwischen Westfälischem Frieden und Siebenjährigem Krieg, von Zabern, Mainz 2005 (Veröffentlichungen des Instituts für europäische Geschichte Mainz, Abteilung für Universalgeschichte, 196).
Downloads
Objavljeno
Kako citirati
Broj časopisa
Sekcija
Stats
Number of views and downloads: 460
Number of citations: 0
