Uwagi o diariuszu kancelaryjnym Janusza Radziwiłła
DOI:
https://doi.org/10.12775/KH.2022.129.3.07Słowa kluczowe
diariusz kancelaryjny, archiwa hetmańskie, Janusz Radziwiłł, Radziwiłłowie birżańscy, biurokratyzacja w epoce wczesnonowożytnej, korespondencja w XVII w.Abstrakt
Celem artykułu jest ocena dwutomowej edycji źródłowej dotyczącej korespondencji wojskowej Janusza Radziwiłła. Szerzej scharakteryzowano typ dokumentacji nazwany „diariuszem kancelaryjnym”, ukazując wynikające z niego możliwości badawcze. Zaakcentowano, że hetman osobiście zaangażowany w działania wojenne zastosował wypracowany przez podróżujących magnatów sposób prowadzenia kancelarii. W tym celu spisywano diariusz, do którego dopisywano wszystkie listy wychodzące i przychodzące. Ukazano, że analogiczną formę ma dokumentacja powstała w otoczeniu jego ojca Krzysztof oraz brata stryjecznego Bogusława. Przedstawiono argumenty mówiące o bieżącym sporządzaniu diariusza i techniczno-organizacyjnych działaniach związanych z prowadzeniem tak działającej kancelarii.
Bibliografia
Edycje źródłowe
Korespondencja wojskowa hetmana Janusza Radziwiłła w latach 1646–1655, cz. 1: Diariusz kancelaryjny 1649–1653, oprac. Mirosław Nagielski, Konrad Bobiatyński, Przemysław Gawron, Krzysztof Kossarzecki, Piotr Kroll, Andrzej Adam Majewski, Dariusz Milewski, Neriton, Warszawa 2019.
Korespondencja wojskowa hetmana Janusza Radziwiłła w latach 1646–1655, cz. 2: Listy, oprac. Konrad Bobiatyński, Przemysław Gawron, Krzysztof Kossarzecki, Piotr Kroll, Andrzej Adam Majewski, Dariusz Milewski, Mirosław Nagielski, Neriton, Warszawa 2020.
Vorbek-Lettow Maciej, Skarbnica pamięci. Pamiętnik lekarza króla Władysława IV, wyd. Ewa Galos, Franciszek Mincer, red. Władysław Czapliński, Ossolineum, Wrocław 1968.
Opracowania
Augustyniak Urszula, Kancelaria Radziwiłłów birżańskich w XVII w. – organizacja i funkcjonowanie, „Miscellanea Historico-Archivistica” 11, 2000, s. 11–23.
Bagińska Elżbieta, Publiczny i prywatny wizerunek księcia Bogusława Radziwiłła w świetle jego pamiętników, w: Piśmiennictwo pragmatyczne w Polsce do końca XVIII wieku na tle powszechnym, red. Jan Gancewski, Andrzej Wałkówski, Pracownia Wydawnicza EISet, Olsztyn 2006, s. 193–207.
Bobiatyński Konrad, Listy Janusza Radziwiłła do króla o działaniach militarnych podczas wojny z Moskwą w okresie od lutego do kwietnia 1655 r., „Studia Historyczno-Wojskowe” 1, 2007, s. 205–221.
Bobiatyński Konrad, W cieniu Beresteczka. Działania militarne armii litewskiej przeciwko Kozakom w 1651 roku, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 14, 2013, 3, s. 7–30.
Bogdan Danuta, Czy potrzebne jest opracowanie nowej kompleksowej instrukcji wydawniczej dla edycji nowożytnych źródeł historycznych (na marginesie tomu 1 „Studiów Edytorskich”)?, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 2013, 1, s. 149–160.
Ciesielski Tomasz, Listy Janusza Radziwiłła z lat 1646–1653, w: Od Grunwaldu do Bzury – bitwy i boje polskie na przestrzeni dziejów, red. Jacek Jędrysiak [et al.], Instytut Historyczny UWr, Chronicon, Wrocław 2012, s. 505–523.
Ciesielski Tomasz, Pióra w służbie buławy. O kancelariach i archiwaliach hetmańskich w XVIII w., „Czasopismo Prawno-Historyczne” 70, 2018, 2, s. 213–247.
Janas Eugeniusz, Żołnierskie sejmiki. Koła wojskowe na obszarze dawnego województwa sandomierskiego w latach 1661–1663, „Z Dziejów Regionu i Miasta. Rocznik Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego w Skarżysku-Kamiennej” 1, 2010, s. 31–47.
Jankowski Rafał, Diariusze w tzw. Archiwum Warszawskim Radziwiłłów, „Archiwa – Kancelarie – Zbiory” 2005, 1, s. 45–85.
Jarczykowa Mariola, „Papirowe materie” Piotra Kochlewskiego. O działalności pisarskiej sekretarza Radziwiłłów birżańskich w pierwszej połowie XVII wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2006.
Kempa Tomasz, Nieznane listy dotyczące genezy unii brzeskiej (1595/1596), „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 44, 2000, s. 107–128.
Kozica Kazimierz, Mapa bagien Polesia Daniela Zwickera z 1650 roku – dwa znane i dwa nieznane egzemplarze odkryte w zbiorach polskich, „Polski Przegląd Kartograficzny” 46, 2014, 2, s. 173–191.
Łuczyński Jarosław, Przestrzeń Wielkiego Księstwa Litewskiego na mapie radziwiłłowskiej Tomasza Makowskiego z 1613 roku w świetle treści kartograficznej i opisowej, „Zapiski Historyczne” 78, 2013, 1, s. 73–99.
Nagielski Mirosław, Batalia Łojowska (31 lipca 1649) w świetle diariusza kancelaryjnego hetmana polnego litewskiego Janusza Radziwiłła, w: Theatrum humanae vitae. Cтудії на пошану Наталі Яковенко, red. Лариса Довга [et al.], Laurus, Київ 2012, s. 371–388.
Nagielski Mirosław, Diariusze radziwiłłowskie w zbiorach działu VI Archiwum Radziłłowskiego w Archiwum Głównym Akt Dawnych, „Miscellanea Historico-Archivistica” 13, 2001, s. 35–50.
Nagielski Mirosław, Edycja siedemnastowiecznych rękopiśmiennych diariuszy wojennych i kancelaryjnych, w: Teoria i praktyka edycji nowożytnych źródeł w Polsce (XVI– XVIII w.), red. Adam Perłakowski, Historia Iagellonica, Kraków 2011, s. 177–180.
Nagielski Mirosław, Janusz Radziwiłł hetman polny litewski w świetle diariusza, w: Radziwiłłowie. Obrazy literackie, biografie, świadectwa historyczne, red. Krzysztof Stępnik, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2003, s. 305–316.
Rachuba Andrzej, Armia Wielkiego Księstwa Litewskiego jako czynnik unifikacji narodowej i kulturowej, „Przegląd Historyczny” 88, 1997, 2, s. 237–246.
Sawicki Mariusz, Chorągwie radziwiłłowskie w II połowie XVII wieku w świetle ksiąg litewskich komisji skarbowo-wojskowych, w: Radziwiłłowie w służbie Marsa, red. Mirosław Nagielski, Karol Żojdź, DiG, Warszawa 2017, s. 243–256.
Sawicki Mariusz, Chorągwie sapieżyńskie w II połowie XVII wieku w świetle ksiąg litewskich komisji skarbowo-wojskowych, w: Вялікае Княства Літоўскае. Палітыка, эканоміка, культура. Зборнік навуковых артыкулаў. У дзвюх частках, t. 1, red. Уладзімір Р. Гусакоў, Мінск 2017, s. 409–418.
Sawicki Mariusz, Stronnictwo dworskie w Wielkim Księstwie Litewskim w latach 1648–1655, Fundacja AKSYD, Mi-Graf Studio Grafiki, Opole 2010.
Sowa Jan Jerzy, Pióra w służbie buławy. Raz jeszcze o kancelarii i archiwum hetmańskim Stanisława Jabłonowskiego, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 70, 2018, 2, s. 195–212.
Syta Krzysztof, Archiwa hetmanów koronnych. Pojęcie, charakter i typologia dokumentacji, „Archiwa – Kancelarie – Zbiory” 2011, 2 (4), s. 63–105.
Syta Krzysztof, Dokumentacja wojskowa w archiwach hetmanów koronnych, „Miscellanea Historico-Archivistica” 13, 2001, s. 51–67.
Syta Krzysztof, Materiały do przewodnika po archiwaliach hetmanów koronnych w zasobach archiwalnych i zbiorach bibliotecznych, „Archiwa – Kancelarie – Zbiory” 2012, 3 (5), s. 109–182.
Wasilewski Tadeusz, Wstęp, w: Bogusław Radziwiłł, Autobiografia, oprac. Tadeusz Wasilewski, PIW, Warszawa 1979.
Wisner Henryk, Działalność wojskowa Janusza Radziwiłła, 1648–1655, „Rocznik Białostocki” 13, 1976, s. 53–109.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nd/4.0/88x31.png)
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 216
Liczba cytowań: 0