Engagement, Evasion, Refusal to Collaborate. Marian Jurczyk and the Security Service (1977–1980)
DOI:
https://doi.org/10.12775/KH.2024.131.2.03Keywords
leaders of the Independent Self-Governing Trade Union “Solidarity”, Marian Jurczyk, Security Service, agent cooperation, Szczecin ShipyardAbstract
This article discusses the relationship of one of the later leaders of the „Solidarity” Trade Union, Marian Jurczyk, with the Security Service, during the 1970s. At that time, the political police were monitoring the milieu of former strike activists from December 1970 to January 1971 in the Szczecin Shipyard, including Jurczyk. As part of this surveillance, information was collected on individuals and efforts were made to control their actions against the prevailing political realities. Jurczyk was recruited for collaboration in 1977, and he actually ended it in 1979. The last attempt to get his cooperation was made when he led the strikes in Szczecin in the summer of 1980, but he refused and was de-registered from the Security Service’s lists of collaborators in 1981.
References
Edycje źródłowe
Gontarczyk Piotr, Tajny współpracownik „Święty”. Dokumenty archiwalne sprawy Mariana Jurczyka, Arwil, Warszawa 2005.
Klasa Marek, Jurczyk, „Kurier Szczeciński”, 10 V 1996, s. 21.
Marian Jurczyk – fragmenty autobiografii, oprac. Danuta Dąbrowska, w: Kronika Szczecina 2001, nr 20, red. Kazimierz Kozłowski i in., Szczecin 2002, s. 141–148.
Szejnert Małgorzata, Zalewski Tomasz, Szczecin. Grudzień – Sierpień – Grudzień, Walkowska Wydawnictwo, Szczecin 2008.
Szkoła życia. Rozmowa z Marianem Jurczykiem, w: Janina Jankowska, Portrety niedokończone. Rozmowy z twórcami „Solidarności” 1980–1981, wstęp i oprac. Andrzej Friszke, Biblioteka „Więzi”, Warszawa 2003, s. 201–220.
Zieliński Piotr, Marian Jurczyk. Zły prezydent. Wywiad – rzeka, nakład własny, Szczecin 2008.
Opracowania
Cenckiewicz Sławomir, Agentura. Wałęsa, Skubiszewski, Kieżun, Hermaszewski, Rotfeld i inni, LTW, Dziekanów Leśny 2022.
Cenckiewicz Sławomir, Gontarczyk Piotr, SB a Lech Wałęsa. Przyczynek do biografii, IPN-KŚZpNP, Gdańsk–Warszawa–Kraków 2008.
Cenckiewicz Sławomir, Sprawa Lecha Wałęsy, Zysk i S-ka, Poznań 2008.
Cenckiewicz Sławomir, Wałęsa. Człowiek z teczki, Zysk i S-ka, Poznań 2013.
Eisler Jerzy, Refleksje nad wykorzystywaniem relacji jako źródła w badaniu historii PRL (rozmowy z dysydentami i prominentami), „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 2004, 6: Warsztat badawczy, s. 49–64.
Friszke Andrzej, Rewolucja Solidarności 1980–1981, Znak Horyzont, Kraków 2014.
Friszke Andrzej, Sprawa jedenastu. Uwięzienie przywódców NSZZ „Solidarność” i KSS „KOR” 1981–1984, Znak Horyzont, Kraków 2017.
Grzelak Piotr, Wojna o lustrację, Trio, Warszawa 2005.
Jak czytać te teczki [rozmowa Joanny Podgórskiej z Andrzejem Friszke], „Polityka” 2016, 10.
Kersten Krystyna, Relacje jako typ źródła historycznego, „Kultura i Społeczeństwo” 1970, 3, s. 129–137.
Kościelna Beata, Czerwiec’76 na Pomorzu Zachodnim w świetle akt Wydziału III SB KW MO w Szczecinie, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2010, 1 (3), s. 169–195.
Krasucki Eryk, Edmund Bałuka. Garść refleksji do portretu robotnika z początku lat siedemdziesiątych, w: Między Warszawą a regionem. Opozycja przedsierpniowa na Pomorzu Zachodnim, red. Krzysztof Kowalczyk, Michał Paziewski, Marcin Stefaniak, IPN-KŚZpNP, Szczecin 2008, s. 191–203.
Krasucki Eryk, Przesilenie. Szczecińskie społeczeństwo i władza w styczniu i lutym 1971 r. Obraz źródłowy, IPN-KŚZpNP, Szczecin 2010.
Kutkowski Arkadiusz, …jak my ich nienawidzimy. Represje sądowe po radomskim Czerwcu 1976 r., IPN-KŚZpNP, Lublin 2016.
Macholak Jan, Echa wydarzeń 1976 roku na Pomorzu Zachodnim, w: Lata 1970–1980. Nowe perspektywy a realia na Pomorzu Zachodnim, red. Henryk Komarnicki, Kazimierz Kozłowski, Uniwersytet Szczeciński, Archiwum Państwowe w Szczecinie, Szczecin 2001, s. 277–292.
Maciejowski Maciej, Niewyjaśnione zgony działaczy Komitetu Strajkowego z Grudnia’70 w Stoczni Szczecińskiej w świetle śledztwa Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN w Szczecinie. Przyczynek do biografii Adama Ulfika, w: Między Warszawą a regionem. Opozycja przedsierpniowa na Pomorzu Zachodnim, red. Krzysztof Kowalczyk, Michał Paziewski, Marcin Stefaniak, IPN-KŚZpNP, Szczecin 2008, s. 205–210.
Maziakowski Błażej, Marian Jurczyk in the So-Called „Trial of Eleven” (1981–1984), „Przegląd Zachodniopomorski” 35, 2020, 4, s. 123–148.
Miedziński Paweł, Edmund Bałuka. Losy robotniczej legendy, w: Szczecin – historię tworzą ludzie. Druga Konferencja Edukacyjna, 11 XII 2009 r., red. Katarzyna Rembacka, IPN-KŚZpNP, Szczecin 2010, s. 173–199.
Paziewski Michał, Debata robotników z Gierkiem. Szczecin 1971, Biblioteka „Więzi”, Warszawa 2010.
Paziewski Michał, Grudzień 1970 w Szczecinie, IPN-KŚZpNP, Szczecin 2013.
Paziewski Michał, Komitet Założycielski Wolnych Związków Zawodowych Pomorza Zachodniego, w: Stan wojenny w skali kraju i Pomorza Zachodniego. Informacje źródłowe i refleksje, red. Małgorzata Machałek, Jan Macholak, Szczecińskie Towarzystwo Naukowe, Wydawnictwo „Dokument” Oficyna Archiwum Państwowego w Szczecinie, Szczecin 2005, s. 241–257.
Paziewski Michał, Przedsierpniowa opozycja demokratyczna na Pomorzu Zachodnim, w: Między Warszawą a regionem. Opozycja przedsierpniowa na Pomorzu Zachodnim, red. Krzysztof Kowalczyk, Michał Paziewski, Marcin Stefaniak, IPN-KŚZpNP, Szczecin 2008, s. 55–86.
Sasanka Paweł, Czerwiec 1976. Geneza – przebieg – konsekwencje, IPN-KŚZpNP, Warszawa 2006.
Siedziako Michał, Znaczenie pamięci Grudnia’70 / Stycznia’71 dla strajków Sierpnia’80 na Wybrzeżu, w: Strajki, manifestacje i starcia uliczne w PRL i bloku wschodnim, red. Jakub Kufel, Konrad Knoch, Europejskie Centrum Solidarności, Gdańsk 2022.
Skórzyński Jan, Od informatora do kontestatora. Akta „Bolka” – próba lektury, „Wolność i Solidarność” 2016, 9, s. 7–25.
Stefaniak Marcin, Opór społeczny w województwie szczecińskim w latach 1975–1980, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2014, 1 (12), s. 167–207.
Touraine Alain i in., Solidarność. Analiza ruchu społecznego 1980–1981, Europejskie Centrum Solidarności, Gdańsk 2010 (oryg. franc. 1982).
Zadworny Adam, Bałuka jestem…, Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, Szczecin 2021.
Zaremba Marcin, „Im się zdaje, że zapomnimy. O nie!” Rodowody rewolucji, „Teksty Drugie” 2016, 6, s. 153–203.
Żaryn Jan, Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce 1944–1989, Neriton, IH PAN, Warszawa 2003.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 221
Number of citations: 0
