Nieszczęśliwe wypadki w Gdańsku na łamach gazety „Danziger Monathliche Sammlung” (1773–1792)
DOI:
https://doi.org/10.12775/KH.2025.132.1.01Palabras clave
medycyna sądowa, nieszczęśliwe wypadki, zdrowie publiczne, społeczeństwo nowożytne, GdańskResumen
Celem artykułu jest analiza nieszczęśliwych wypadków opisywanych na łamach gdańskiej gazety rękopiśmiennej „Danziger Monathliche Sammlung” ukazującej się w latach 1773–1792. Wśród kilkudziesięciu tego rodzaju wpisów przeważały informacje o utonięciach i obrażeniach doznanych na skutek upadków z wysokości. Praktycznie nie odnotowywano ofiar pożarów, co wiązało się z dobrze funkcjonującym w mieście systemem walki z ogniem. Ofiarami nieszczęśliwych wypadków byli przeważnie niewykwalifikowani robotnicy pracujący w przemyśle przetwórczym oraz ludzie morza. Rodzaj opieki oraz forma i miejsce pogrzebu zależały nie tyle od rodzaju wypadku, co statusu społecznego osoby poszkodowanej.
Citas
Ariès Philippe, Człowiek i śmierć, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2011 (oryg. franc. 1977).
Babnis Maria, Penkalla Ewa, Katalog norm prawnych władz miasta Gdańska (XV–XVIII wiek), Biblioteka Gdańska PAN, Gdańsk 2005.
Bakun Maciej, Policja w dziewiętnastowiecznym Gdańsku i wędrowne formy społecznej samoorganizacji mieszkańców na rzecz dyscypliny w mieście, w: Miasto jak wspólny pokój. Gdańskie modi co-vivendi, red. Maria Mendel, Gdańskie Wydawnictwo Naukowe, Instytut Kultury Miejskiej, Gdańsk 2015, s. 191–210.
Bakun Maciej, Zarys dziejów organizacji strażackich w XIX–wiecznym Gdańsku, „Rocznik Gdański” 71–72, 2011–2012, s. 59–69.
Bamji Alex, Blowing Smoke Up your Arse. Drowning, Resuscitation and Public Health in Eighteenth-Century Venice, „Bulletin of the History of Medicine” 94, 2020, 1, s. 29–63.
Barylewska-Szymańska Ewa, Od piwnic po strych. Wnętrza domów gdańskich drugiej połowy XVIII wieku, Instytut Historii PAN, Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, Warszawa–Gdańsk 2015.
Baszanowski Jan, Przemiany demograficzne w Gdańsku w latach 1601–1846 w świetle tabel ruchu naturalnego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1995.
Bogucka Maria, Gdańscy ludzie morza w XVI–XVIII w., Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1984.
Dębicka Malwina Katarzyna, Dzieje opiniowania sądowo-lekarskiego w Królestwie Prus w XVIII stuleciu, „Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii” 71, 2021, 1–2, s. 59–68.
Dülmen Richard van, Kultur und Alltag in der Frühen Neuzeit, t. 1: Das Haus und seine Menschen 16.–18. Jahrhundert, C.H. Beck, München 1990.
Dobrowolski Paweł T., Miasto w ogniu: ludzkie tragedie i zachowania rynkowe w Londynie XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 65, 2017, 2, s. 221–237.
Dobrowolski Paweł T., Świat ze słów: Angielskie miesięczniki XVIII wieku. Media, informacja i opinia publiczna, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Warszawa 2018.
Fyfe Paul, By Accident or Design. Writing the Victorian Metropolis, Oxford University Press, Oxford 2020.
Gałaj-Dempniak Renata, Choroba i śmierć szlachty w świetle pamiętników i utworów literackich okresu XVI–XVII wieku, w: Choroba i śmierć w perspektywie społecznej w XIII–XXI wieku, red. Dariusz Kazimierz Chojecki, Edward Włodarczyk, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2010, s. 69–93.
Górska Liliana, Abseits der Aufklärungszentren. Die Volksbildungssituation in der gemischtsprachigen Provinz Westpreußen um 1800, w: Volksbildung durch Lesestoffe im 18. und 19. Jahrhundert. Voraussetzungen – Medien – Topographie, red. Reinhart Siegert, Peter Hoare, Peter Vodosek, edition lumière, Bremen 2012, s. 301–322.
Górska Liliana, Naturforschende Gesellschaft in Danzig und die gemeinnützige Aufklärung, w: Die Entdeckung von Volk, Erziehung und Ökonomie im europäischen Netzwerk der Aufklärung, red. Hanno Schmitt, Holger Böning, Werner Greiling, Reinhart Siegert, edition lumière, Bremen 2011, s. 97–114.
Groth Andrzej, Małe miasta pomorskie w latach 1772–1806, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej, Słupsk 2009.
Grygiel Szymon, W obowiązku. Historia codzienności polskich służących domowych od końca XIX wieku do 1939 roku. Rekonesans badawczy, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2023 (Pas de Deux. Studia z antropologii historii, t. 2).
Haller Ansgar, Die Ausformung von Öffentlichkeit in Danzig im 18. Jahrhundert bis zur zweiten Teilung Polens im Jahre 1793, Verlag Dr. Kovač, Hamburg 2005.
Jütte Daniel, The Strait Gate. Thresholds and Power in Western History, Yale University Press, New Haven 2015.
Kaczor Dariusz, Obrażenia ciała ofiar przemocy fizycznej i nieszczęśliwych wypadków w protokołach obdukcji gdańskich balwierzy-chirurgów z XVI–XVII w., w: Chorzy i cierpiący w Prusach Królewskich, red. Wojciech Zawadzki, Wydawnictwo Bernardinum, Pelplin 2024, s. 177–206.
Kaczor Dariusz, Przedstawienia egzekucji i miejsc wymierzania sprawiedliwości w Gdańsku w XVII wieku. Przyczynek do ikonografii prawnej miasta wczesnej epoki nowożytnej, w: Studia z historii sztuki i kultury Gdańska i Europy Północnej. Prace poświęcone pamięci doktor Katarzyny Cieślak, red. Jacek Friedrich, Edmund Kizik, Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Gdańsk 2003, s. 315–340.
Kaczor Dariusz, Przestępczość kryminalna i wymiar sprawiedliwości w Gdańsku w XVI– XVIII wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2005.
Kamecka Małgorzata, Doświadczenie choroby i śmierci na podstawie osiemnastowiecznych relacji polskich podróżników udających się do Francji, w: Choroba i śmierć w perspektywie społecznej w XIII–XXI wieku, red. Dariusz Kazimierz Chojecki, Edward Włodarczyk, Wydawnictwo DiG, Warszawa, s. 113–120.
Kämpfert Hans-Jürgen, Naturwissenschaft am Unterlauf der Weichsel, Nicolaus-Copernicus-Verlag, Münster 2020 (Quellen und Darstellungen zur Geschichte Westpreußens, t. 42).
Karpiński Andrzej, Nowosielska Elżbieta, Pożary w miastach Rzeczypospolitej w XVI– XVIII wieku i ich następstwa ekonomiczne, społeczne i kulturowe, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2021.
Kizik Edmund, Ceny domów na gdańskim rynku nieruchomości w latach 1774–1792 w świetle rękopiśmiennej gazety „Danziger Monathliche Sammlung”, w: Studia i materiały do dziejów domu gdańskiego, cz. 3, red. Edmund Kizik, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa–Gdańsk 2015, s. 82–140.
Kizik Edmund, Goldwasser i jopenbier. Produkcja wódki i piwa w Gdańsku w długim XIX wieku (do 1914 roku), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 69, 2021, 4, s. 541–553.
Kizik Edmund, Melancholia. Samobójstwa osób chorych psychicznie w Gdańsku w XVII–XVIII w. Skala zjawiska i praktyka postępowania, w: Chorzy i cierpiący w Prusach Królewskich, red. Wojciech Zawadzki, Wydawnictwo Bernardinum, Pelplin 2024, s. 159–176.
Kizik Edmund, Paszkwile, polemiki i cenzura. Kontrola nad obiegiem informacji w nowożytnym Gdańsku (od drugiej połowy XVI do XVIII wieku), w: Książka w Prusach Królewskich, red. Wojciech Zawadzki, Wydawnictwo Bernardinum, Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Paderewskiego, Pelplin–Warszawa 2023, s. 31–62.
Kizik Edmund, Pogrzeby dzieci w Gdańsku w XVII–XVIII wieku, w: Joachim Oelhaf i jego następcy, red. Adam Szarszewski, Bartłomiej Siek, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk 2013, s. 59–82.
Kizik Edmund, Rękopiśmienna gazeta „Danziger Monathliche Sammlung” (1773–1792) – źródło do badań nad kulturą życia codziennego w Gdańsku u schyłku XVIII wieku, „Czasy Nowożytne” 28, 2015, s. 129–144.
Kizik Edmund, Śmierć w mieście hanzeatyckim w XVI–XVIII wieku. Studium z nowożytnej kultury funeralnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1998.
Kizik Edmund, Uroczystości przy remontach szubienicy i pręgierzy w Gdańsku od drugiej połowy XVI do początku XIX wieku. Przyczynek do dziejów ceremonii publicznych w okresie nowożytnym, „Czasy Nowożytne” 24, 2011, s. 77–89.
Koper Karolina, Sposoby niesienia pomocy w chorobach „prędkiego ratunku potrzebujących” w świetle XVIII i XIX-wiecznych poradników medycznych, w: Wśród córek Eskulapa. Szkice z dziejów medycyny i higieny w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, cz. 2, red. Andrzej Karpiński, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2015, s. 259–314.
Kościelak Sławomir, Katolicy w protestanckim Gdańsku od drugiej połowy XVI do końca XVIII wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2012.
Kotarski Edmund, Gdańska poezja okolicznościowa XVIII wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1997.
Kubus Radosław, Człowiek ubogi, chory i cierpiący w Elblągu na przełomie XVIII i XIX wieku, w: Chorzy i cierpiący w Prusach Królewskich, red. Wojciech Zawadzki, Wydawnictwo Bernardinum, Pelplin 2024, s. 239–260.
Kubus Radosław, Ofiary pożarów i zabójstw, topielcy oraz samobójcy, czyli nietypowe przypadki zgonów na Żuławach w świetle ksiąg metrykalnych z parafii ewangelickiej w Żuławkach (XVIII–XX wiek), „Rocznik Elbląski” 30, 2020, s. 47–62.
Kubus Radosław, Recommendations for the Use of Phlebotomy in the Light of Johann Christian Ackermann’s Treatise Entitled „Abhandlung von den Krankheiten der Künstler und Handwerker” (1780–1783), „Almanach Historyczny” 26, 2024, s. 135–150.
Löschin Gotthilf, Geschichte Danzigs von der ältesten bis zur neuesten Zeit, t. 2, F. W. Ewert, Danzig 1823.
Łączyńska Ewa, Gdańska flota handlowa w 1793 roku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 57, 2009, 2, s. 215–228.
Maciejewski Tadeusz, Prawo sądowe w ustawodawstwie miasta Gdańska w XVIII wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1984.
Mulryan Michael, Chaos and Corruption in the City in L-S Mercier’s „Tableau de Paris”, „Dalhousie French Studies” 102, 2014, s. 25–31.
Pastorek Anna, Chirurgia okrętowa we flocie wojennej Republiki Zjednoczonych Prowincji w XVII wieku, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 16 (67), 2015, 3 (253), s. 107–120.
Prarat Maciej, Młyny wodne, wiatraki i kieraty w XIX i 1. połowie XX w. na terenie Pomorza (w granicach Prus Zachodnich). Technika i architektura, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2023.
Raszeja Stefan, Medycyna sądowa lub prawna w Gdańsku na przestrzeni wieków, w: Joachim Oelhaf i jego następcy, red. Adam Szarszewski, Bartłomiej Siek, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk 2013, s. 93–99.
Raszeja Stefan, Z dziejów medycyny sądowej w Gdańsku, „Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii” 47, 1997, s. 111–119.
Rzońca Patryk, Chrzanowska-Wąsik Maja, Goniewicz Mariusz, Bednarz Kamil, Nowicki Grzegorz, Historia zabiegów resuscytacyjnych, „Journal of Education, Health and Sport” 7, 2017, 3, s. 300–308.
Scarborough King Rachael, All the News that’s Fit to Write: The Eighteenth-Century Manuscript Newsletter, w: Travelling Chronicles. News and Newspapers from the Early Modern Period to the Eighteenth Century, red. Siv Gøril Brandtzæg, Paul Goring, Christine Watson, Brill, Leiden–Boston 2018, s. 95–118.
Schmitt Claudia, Rettung und Wiederbelebung Verunglückter 1740–1840. Mit besonderer Berücksichtigung der Atmungs- und Beatmungsgeräte sowie anderer Hilfsmittel, Peter Lang, Berlin 2012.
Schopenhauer Johanna, Gdańskie wspomnienia młodości, Fundacja Terytoria Książki, Gdańsk 2019 (oryg. niem. 1884).
Sokół Stanisław, Historia gdańskiego cechu chirurgów 1454–1820, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1957.
Sonne Ole, Tidligere tiders metoder til genoplivning af drukende, „Dansk Medicinhistorisk Årbog” 45, 2017, s. 58–99.
Spence Craig, Accidents and Violent Death in Early Modern London (1650–1750), The Boydell Press, Woodbridge 2016.
Trzoska Jerzy, Gdańskie młynarstwo i piekarnictwo w II połowie XVII i w XVIII wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Gdańsk 1973.
Wittmann Reinchard, Buchmarkt und Lektüre im 18. und 19. Jahrhundert. Beiträge zur literarischen Leben 1750–1850, De Gruyter, Tübingen 1982 (Studien und Texte zur Sozialgeschichte der Literatur, t. 6).
Włodarczyk Edward, Kultura materialna i warunki życia ludności, w: Historia Gdańska, t. 4, cz. 1: 1815–1920, red. Edmund Cieślak, Lex, Sopot 1998, s. 170–184.
Wojtucki Daniel, Magia posthuma. Procesy i egzekucje zmarłych na Śląsku i Morawach w XVI–XVIII wieku, Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocław 2022.
Zielińska Agnieszka, Przemiany struktur demograficznych w Toruniu w XIX i na początku XX wieku, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2012.
Descargas
Publicado
Cómo citar
Número
Sección
Licencia
Esta obra está bajo una licencia internacional Creative Commons Atribución-SinDerivadas 4.0.
Stats
Number of views and downloads: 17
Number of citations: 0
