The Silver Spoon Myth? Prestigious Objects in the Noble Property Inventories from the Borough Records of the Palatinate of Cracow in the Saxon Period
DOI:
https://doi.org/10.12775/KH.2020.127.1.02Keywords
material culture, inventory, post-mortem register, Saxon period, borough records, social prestigeAbstract
The analysis conducted here is an attempt to characterize and determine the scale of references made to objects conferring prestige on their owners in noble post-mortem inventories from the first half of the eighteenth century. The autor has examined how prestige was regarded in magnate circles and to extent to which the middle and lower nobility – whose inventories dominate in the analysed source material – imitated the lifestyle of the most wealthy. A thorough analysis of the preserved sources is a contribution to the characterization of the standard of living of the nobility and an attempt to determine the importance attached to the possession of certain kinds of movable property.
References
Białkowski Leon, O znaczeniu ksiąg grodzkich dla historii obyczajów i kultury materialnej, w: Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu 6–8 XII 1925, t. 1: Referaty, PTH, Lwów 1925, s. 1–7.
Bieńkowska Barbara, Inwentarze księgozbiorów prywatnych jako źródła do badań nad dziejami czytelnictwa, „Studia o Książce” 18, 1989, s. 65–76.
Burda Elżbieta, Sierakowski Wacław Hieronim z Bogusławic h. Ogończyk (1799–1780), PSB, t. 37, Warszawa–Kraków 1996–1997.
Chodyński Antoni Romuald, Obyczajowość polska w świetle inwentarzy Czapskich herbu Leliwa z pierwszej połowy XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 51, 2003, 2, s. 277–290.
Ciara Stefan, Senatorowie i dygnitarze koronni w drugiej połowie XVII wieku, Ossolineum, Wrocław 1990.
Ciesielski Tomasz, Generałowie wojska koronnego w latach 1717–1763, w: Organizacja armii w nowożytnej Europie. Struktura – urzędy – prawo – finanse, red. Karol Łopatecki, Inforteditions, Zabrze 2011, s. 445–476.
Cui contingit nasci, restat mori. Wybór testamentów staropolskich z województwa sandomierskiego, oprac. Mariusz Lubczyński, Jacek Pielas, Henryk Suchojad, Semper, Warszawa 2005.
Domański Henryk, Stratyfikacyjne funkcje prestiżu, „Przegląd Socjologiczny” 68, 2019, 2, s. 187–208.
Dumanowski Jarosław, Gorzałka, piwo i wino. Szlacheckie picie i jego materialna oprawa w XVIII wieku, w: Między barokiem a oświeceniem. Radości i troski dnia codziennego, red. Stanisław Achremczyk, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn 2006, s. 148–154.
Dumanowski Jarosław, Inwentarze wielmożnych i urodzonych. Konsumpcja szlachty wielkopolskiej w XVIII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 51, 2003, 2, s. 261–276.
Dumanowski Jarosław, Przepych i tezauryzacja. Biżuteria w inwentarzach ruchomości szlachty wielkopolskiej w XVIII wieku, w: Biżuteria w Polsce. Treści, teksty, przesłania, red. Katarzyna Kuczwajd, Toruńska Oficyna Wydawnicza, Toruń 2005, s. 51–60.
Dumanowski Jarosław, Świat rzeczy szlachty wielkopolskiej w XVIII wieku, Wydawnictwo UMK, Toruń 2006.
Dzieduszycki Maurycy, Żywot Wacława Hieronima Sierakowskiego arcybiskupa lwowskiego, Drukarnia „Czasu” W. Kirchmayera, Kraków 1868.
Główka Dariusz, Klonder Andrzej, Inwentarze mienia w badaniach kultury Europy od średniowiecza po nowożytność, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 51, 2003, 2, s. 157–176.
Góralski Zbigniew, Urzędy i godności w dawnej Polsce, LSW, Warszawa 1984.
Historia kultury materialnej Polski w zarysie, t. 4: Od połowy XVII do końca XVIII wieku, red. Zofia Kamieńska, Bohdan Baranowski, Ossolineum, Wrocław 1978.
Janicka Anna, Misjonarza rzecz o kawie i nie tylko, czyli o zwyczaju picia kawy w XVIII wieku w Polsce, „Przegląd Orientalistyczny” 2013, 3–4, s. 148–151.
Kicińska Urszula, Splendory domowe w staropolskich inwentarzach ruchomości, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 65, 2017, 4, s. 461–470.
Kitowicz Jędrzej, Opis obyczajów za panowania Augusta III, t. 2, oprac. Roman Pollak, Ossolineum, Wrocław 2003.
Kowecka Elżbieta, Historia manufaktur i fabryk porcelany w Polsce, w: Polska porcelana, red. Elżbieta Kowecka et al., Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków 1983.
Królikowski Janusz, Helena z Potockich Morsztynowa. Wyjątkowa kobieta staropolska i dobrodziejka Kościoła, w: Dzieje diecezji tarnowskiej, t. 3: Memoriae Ecclesiae custos. Księga pamiątkowa dedykowana ks. dr. Ryszardowi Banachowi w 70. rocznicę urodzin, red. Jerzy Jurkiewicz, Antoni Żurek, Biblos, Tarnów 2013, s. 185–192.
Letkiewicz Ewa, Klejnoty w osiemnastowiecznej Polsce, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2011.
Martyna Ewa, Akcesoria serwisów do herbaty XVIII–XIX wiek, w: Zastawy stołowe XVI–XX w. Materiały z sesji towarzyszącej wystawie „Splendor stołu” w Muzeum Sztuki Złotniczej, Kazimierz Dolny 2006, s. 16–22, https://docplayer.pl/ 5535539-Xvi-xx-materialy-z-sesji-towarzyszacej-wystawie-splendor-stoluw-muzeum-sztuki-zlotniczej-kazimierz-dolny-26-27-pazdziernika-2006.html.
Mohrmann Ruth Elisabeth, Pośmiertne inwentarze mienia – krytyka źródła, problemy badawcze, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 53, 2005, 2, s. 137–146.
Herbarz polski Kaspra Niesieckiego, t. 9, wyd. Jan Bobrowicz, Breitkopf i Hærtel, Lipsk 1842.
Noga Zdzisław, Szembekowie krakowscy w XVI wieku, „Rocznik Krakowski” 71, 2005, s. 77–91.
Penkała Anna, „Srebrne tabakierki, garnce gorzałczane i kotły piwne”. Obiekty kultury materialnej jako przejaw rozpowszechniania używek wśród szlachty województwa krakowskiego w pierwszej połowie XVIII wieku, w: Używki w świetle źródeł archeologicznych i historycznych, red. Justyna Żychlińska, Anetta Głowacka-Penczyńska, Andrzej Klonder, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2016, s. 155–170.
Penkała Anna, Panieńskie ochędóstwo. Kwestie posagowe i wienne w małżeństwach szlachty województwa krakowskiego w czasach saskich, Libron, Kraków 2016.
Penkała Anna, Materia droższa od srebra. „Farfurki” i „porcelanki” na szlacheckich stołach w świetle inwentarzy oblatowanych w krakowskich księgach grodzkich z XVIII wieku, w: Wiktuały, kuchnia, kultura jedzenia w perspektywie historycznej, red. Przemysław Jędrzejewski, Piotr Magiera, Klaudia Skrężyna, Gabriel Szuster, Avalon, Kraków 2016, s. 160–170.
Pielas Jacek, Podziały majątkowe szlachty koronnej w XVII wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, Kielce 2013.
Popiołek Bożena, Manelek dwie i pereł sznurów cztery. O szlacheckich inwentarzach posagowych i pośmiertnych z XVIII wieku, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historica” 4, 2005, s. 166–173.
Popiołek Bożena, Woli mojej ostatniej testament ten… Testamenty staropolskie jako źródło do historii mentalności XVII i XVIII wieku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2009.
Popiołek Bożena, Z kraju i ze świata. Krakowskie nowiny rękopiśmienne z 1729 r. jako źródło do historii mentalności społeczeństwa czasów saskich, „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 15, 2012, 1 (29), s. 23–39.
Pośpiech Andrzej, Majątek osobisty szlachcica w świetle wielkopolskich pośmiertnych inwentarzy ruchomości z XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 29, 1981, 4, s. 463–482.
Pośpiech Andrzej, Pułapka oczywistości. Pośmiertne spisy ruchomości szlachty wielkopolskiej z XVII wieku, IAiE PAN, Warszawa 1992.
Pośpiech Andrzej, Srebrna łyżka – probierz szlacheckiej zamożności? (Przykład Wielkopolski XVII wieku), w: Nędza i dostatek na ziemiach polskich od średniowiecza po XX wiek, red. Janusz Sztetyłło, Semper, Warszawa 1992, s. 151–162.
Roćko Agata, Osiemnastowieczna przyjemność ucztowania na dworach magnackich, w: Przyjemność w kulturze epoki rozumu, red. Teresa Kostkiewiczowa, DiG, Warszawa 2011.
Roćko Agata, Porcelomania oświeconych, w: Codzienność i niecodzienność oświeconych, t. 1: Przyjemności, pasje i upodobania, red. Bożena Mazurkowa, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2013, s. 127–145.
Roćko Agata, Sarmacki świat wartości materialnych w XVIII wieku. Zarys problematyki, w: Codzienność i niecodzienność oświeconych, t. 1: Przyjemności, pasje i upodobania, red. Bożena Mazurkowa, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2013, s. 11–22.
Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich 1657–1680, wyd. Paweł Klint, Wydawnictwo Historyczne, Wrocław 2011 (Źródła Dziejowe, t. 28).
Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1631–1655, wyd. Paweł Klint, Wydawnictwo Historyczne, Poznań–Wrocław 2008 (Źródła Dziejowe, t. 27).
Testamenty szlachty krakowskiej XVII–XVIII w. Wybór tekstów źródłowych z lat 1650–1799, wyd. Alicja Falniowska-Gradowska, PAU, Kraków 1997.
Toczyńska Magdalena Bożena, O biżuterii oświeconych uwag kilka, w: Codzienność i niecodzienność oświeconych, t. 1: Przyjemności, pasje i upodobania, red. Bożena Mazurkowa, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2013, s. 111–126.
Turnau Irena, Słownik ubiorów. Tkaniny, wyroby pozatkackie, skóry, broń i klejnoty oraz barwy znane w Polsce od średniowiecza do początku XIX w., Semper, Warszawa 1999.
Urzędnicy województwa krakowskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. Stanisław Cynarski, Alicja Falniowska-Gradowska, Biblioteka Kórnicka, Kórnik 1990.
Wendland Ewa, Kawa, herbata i czekolada. Nowe napoje w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej – ich wpływ na życie codzienne, Dom Wydawniczy Duet, Toruń 2008.
Wrede Marek, Elekcja posłów na sejm, Proszowice 1689. W sprawie zasad głosowania na sejmikach przedsejmowych, „Przegląd Historyczny” 76, 1985, 2, s. 269–289.
Wyczański Andrzej, Studia nad konsumpcją żywności w Polsce w XVI i pierwszej połowie XVII w., PWN, Warszawa 1969.
Zielińska Teresa, Kosztowności jako składnik wyposażenia kobiet w XVII i XVIII wieku, w: Miasto – region – społeczeństwo. Studia ofiarowane Profesorowi Andrzejowi Wyrobiszowi w sześćdziesiątą rocznicę Jego urodzin, red. Ewa Dubas-Urwanowicz, Jerzy Urwanowicz, Dział Wydawnictw FUW, Białystok 1992.
Zielińska Teresa, Rody urzędami zaszczycone. Próba sondażu, w: Społeczeństwo staropolskie, Studia i szkice, t. 2, red. Andrzej Wyczański, PWN, Warszawa 1979, s. 193–231.
Życiński Stanisław, Złotnictwo w skarbcach magnatów i szlachty polskich ziem koronnych w Rzeczypospolitej XVII–XVIII wieku. Broń biała, rzędy końskie, srebra, klejnoty, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1990.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
Stats
Number of views and downloads: 878
Number of citations: 0
