Military Desertions and Escapes of Security Apparatus Operatives from the Soviet Union between 1922 and 1940

Authors

DOI:

https://doi.org/10.12775/KH.2025.132.1.03

Keywords

Soviet Union, desertions, Red Army, soldiers

Abstract

Between 1922 and 1940, from 220,000 to 250,000 soldiers deserted from the Red Army. For the most part, the escapees stayed within the territory of the Soviet Union. However, a number of the officers and common soldiers deserted abroad. The reasons for the soldiers’ escapes to Poland or Romania were violence, fear, as well as the forced collectivisation of villages and the religious persecution that took place in the USSR.

Author Biography

Remigiusz Kasprzycki, Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Remigiusz Kasprzycki, PhD hab., university professor at the University of the National Education Commission, Krakow, employee of the Institute for Security and Information Technology. Research interests: social, political and military history of Poland in the twentieth century; contact: remigiusz.kasprzycki@uken.krakow.pl.

References

Edycje źródłowe

Frunze Michał, Dzieła wybrane, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1953 (oryg. ros. 1951).

Kriwicki Walter, W tajnej służbie Stalina, Wydawnictwo Magnum, Warszawa 2002 (oryg. ang. 2000).

Президиум ЦИК СССР, исторический документ. Собрание законов и распоряжений Рабоче-Крестьянского Правительства СССР за 1927 г., nr 1–34, Москва b.r., 362, nr 15, s. 349.

Уголовный кодекс РСФСР, red. Т.А. Титова, Государственное издательство юридической литературы, Москва 1950.

Opracowania

Andrew Christopher, Gordijewski Oleg, KGB, Bellona, Warszawa 1997 (oryg. ang. 1990).

Baberowski Jörg, Stalin. Terror absolutny, Prószyński Media, Warszawa 2014 (oryg. niem. 2012).

Chrustow F., Frunze o wychowaniu żołnierza, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1954 (oryg. ros. 1946).

Cornish Nick, Armia rosyjska 1914–1918, Wydawnictwo Napoleon V, Oświęcim 2016 (oryg. ang. 2001).

Figes Orlando, Tragedia narodu. Rewolucja rosyjska 1891–1924, Wielka Litera, Wrocław 2009 (oryg. ang. 1996).

Glantz David M., Kolos odrodzony. Armia Czerwona na wojnie 1941–1943, Wydawnictwo Napoleon V, Oświęcim 2019 (oryg. ang. 2005).

Guzun Vadim, Cea de a doua mare foamete din Uniunea Sovietică: relatări ale refugiaţilor care s-au salvat în România, „Revista de Istorie a Moldovei” 94, 2013, 2, s. 54.

Jezierski Edmund, Prawda o Sowietach, s.n., Warszawa 1927.

Jędrzejewska Iwona, Współpraca Armii Czerwonej i Reichswehry w latach 1917–1933. Wybrane problemy, Europejskie Centrum Edukacyjne, Toruń–Łysomice 2005.

Kasprzycki Remigiusz, Miraże Czerwonego Raju. Losy dezerterów z Wojska Polskiego w Związku Radzieckim w latach 1921–1939, „Niepodległość i Pamięć” 2017, 1 (57), s. 129–156.

Kasprzycki Remigiusz, Ucieczki do Polski żołnierzy z krajów sąsiednich w latach 1920–1939, „Przegląd Nauk Historycznych” 2017, 1, s. 252.

Kasprzycki Remigiusz, Wizyta sowieckiej marynarki wojennej w Polsce we wrześniu 1934 roku, w: Na morzach i oceanach pod wojenną banderą. Wczoraj – dziś – jutro, red. Roman Kochnowski, Jarosław Jastrzębski, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków 2020, s. 245–260.

Khlevniuk Oleg, Stalin. Nowa biografia, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2016 (oryg. ros. 2015).

Klimecki Michał, Marszałek Tuchaczewski, Wydawnictwo Napoleon V, Oświęcim 2013.

Kuromiya Hiroaki, Pepłoński Andrzej, Kołakowski Piotr, Sprawa dezercji do Mandżurii Naczelnika Zarządu NKWD Kraju Dalekowschodniego Gienricha Luszkowa w połowie 1938 roku, w: Za kulisami wywiadu i dyplomacji. Polski wywiad wojskowy 1918–1945, red. Piotr Kołakowski, Andrzej Pepłoński, Wydawnictwo Avalon, Kraków 2014, s. 137–151.

Montefiore Simon Sebag, Stalin. Dwór Czerwonego cara, Znak, Kraków 2023 (oryg. ang. 2003).

Pietrzak Radosław, Przestępstwa dezercji i samowolnego oddalenia się żołnierza w Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich i Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, „Miscellanea Historico-Iuridica” 19, 2020, 2, s. 297–318.

Smoliński Andrzej, O czerwoną Rosję, czerwoną Europę i czerwony świat. Studia o potencjale militarnym Sowietów w latach 1918–1941, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2015.

Stone David R., The Russian Army in the Great War. The Eastern Front, 1914–1917, University Press of Kansas, Lawrence, KS 2015.

Whitewood Peter, Czystka Stalina w Armii Czerwonej. Początki wielkiego terroru, Helion, Gliwice 2019 (oryg. ang. 2015).

Wieczorkiewicz Paweł, Łańcuch śmierci. Czystka w Armii Czerwonej 1937–1939, Zysk i S-ka, Poznań 2016.

Wieczorkiewicz Paweł, Sprawa Tuchaczewskiego, Zysk i S-ka, Poznań 2019.

Ziemke Earl F., Armia Czerwona 1918–1941. Powstanie narzędzia agresji, Wydawnictwo Napoleon V, Oświęcim 2015 (oryg. ang. 2004).

Белова Ирина Б., Дезертирство в Советской России в 1918 – первой половине 1920-х гг. (По материалам Калужской губернии), „Вестник ТвГУ. Серия «История»” 2016, 2, s. 24–40.

Гладких Алексей А., Борьба с бандитизмом на Дальнем Востоке России в 1920– 1926 гг, „Россия и АТР” 2010, 1 (67), s. 20–31.

Жарков Виталий В., РККА в 30-е гг. Xx века: проблемы воинской дисциплины, „Ярославский педагогический вестник” 2010, 1, s. 240–245.

Игнатов Владимир Д., Дезертиры в истории России и СССР, Вече, Москва 2018.

Кондратьева Тамара C., Фёдор Раскольников: трагедия революционера и трагичность Идеи, „Вестник МГИМО-Университета” 2017, 3 (54), s. 41–70.

Кринко Евгений Ф., Хуже Врагa: Дезертирство в СССР наканунe и в годы Великой Отечественной войны, w: История и историки в контексте времени, z. 8, Москва 2011, s. 90–105.

Левшин Константин B., Дезертирство в Красной армии в годы Гражданской войны, Нестор-История, Санкт-Петербург 2016.

Лысенков Сергей Г., Никонов Д.А., Чрезвычайное военное законодательство СССР 1934–1938, „Вестник Санкт-Петербургского университета МВД России” 30, 2006, 2, s. 61–65.

Ляшко Алексей М., Трансформация социально-политического статуса казачества в историческом контексте России, „Научные ведомости. Серия Философия. Социология. Право” 2011, 8 (103), s. 235–242.

Малюченко Дмитрий А., „Дело Воронкова”: визит эскадры Балтийского флота в Польшу в сентябре 1934 г. и деятельность Особого отдела Морских сил Балтийского моря, w: Исторические чтения на Лубянке. Отечественные спецслужбы в войнах и вооруженных конфликтах ХХ века, (к 75-летию Великой Победы). Материалы XXIII международной конференции (Москва, 5–6 декабря 2019 г.), red. А.А. Плеханов, А.Б. Таранин, Издательство Фронткнига, Москва 2019, s. 126–135.

Переяслов Николай В., Красный лорд. Невероятная судьба революционера, замнаркома, флотоводца, редактора Ф.Ф. Раскольникова, Прометей, Москва 2019.

Половецкий Сергей Д., Ченцов Алексей С., Деятельность органов и войск ВЧК – ОГПУ – НКВД по борьбе с бандитизмом на Северном Кавказе (1920 – июнь 1941 г.), Наукоемкие технологии, Санкт-Петербург 2020.

Прохоров Дмитрий, Сколько стоит продать Родину. Предатели в отечественных спецслужбах. 1918–2000 гг, Издательский дом „Нева”, Санкт-Петербург– Москва 2005.

Рупасов Александр И., Чистиков Александр Н., Советско-финляндская граница. 1918–1938 гг. Очерки истории, Издательство „Аврора”, Санкт-Петербург 2016.

Степанов Алекса́ндр С., В.И. Унишевский: страницы запрещенной биографии, „Вестник Университета Дмитрия Пожарского” 7, 2017, 3, s. 190–198.

Тархова Нонна С., Красная армия и сталинская коллективизация. 1928–1933 гг, Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН), Москва 2010 (История сталинизма).

Тепляков Алексей Г., Деятельность органов ВЧК–ГПУ–ОГПУ–НКВД (1917–1941 г.). Историографические и источниковедческие аспекты, Литрес, Москва 2021.

Netografia

Forestier-Peyrat Étienne, „Dans les forêts d’Adjarie…”: Franchir la frontière turco-soviétique, 1922–1937, „Retour au temps long” 23–24, 2014, https://journals.openedition.org/diasporas/315?lang=en#article-315 (dostęp: 24 II 2024).

Абаринов Владимир, Заблудившийся аэроплан. Первый воздушный побег из СССР 1 II 2022, „Радио Свобода”, https://www.svoboda.org/a/zabludivshiysya-aero- plan-istoriya-pervogo-vozdushnogo-pobega-iz-sssr/31678564.html (dostęp: 13 II 2024).

Воронов Владимир, Крушельницкий Александр, Неслучайное место. Почему японцы не боялись за Халхин-Гол, 31 VIII 2019, Радио Свобода (Radio Swoboda), https://www.svoboda.org/a/30077070.html (dostęp: 25 III 2024).

Доклад ОО ОГПУ о работе особых отделов по РККА за 1933 г. 17 февраля 1934 г., Совершенно секретно, Состояние дисциплины, s. 167, https://istmat.org/ node/62441 (dostęp: 22 III 2025).

Нехамкин Сергей, Перебежчики и перелетчики. Не сам ответишь, так семья ответит!, „Україна кримінальна” 5 VIII 2014, https://cripo.com.ua/stories/?p=179013/ (dostęp: 13 II 2024).

Нехамкин Сергей, Перелетчики, „Известия” 12 V 2005, https://iz.ru/news/302306 (dostęp: 13 II 2024).

Сагдиев Тимур, „Сбежать из СССР!”: какие границы страны было проще всего пересечь, https://russian7.ru/post/sbezhat-iz-sssr-kakie-granicy-stran/ (dostęp: 11 II 2024).

Спецсообщение ОО ОГПУ о положении в РККА. 29 июня 1933 г., https://istmat.org/node/62389 (dostęp: 6 II 2024).

Kwartalnik Historyczny

Downloads

Published

2025-06-22

How to Cite

1.
KASPRZYCKI, Remigiusz. Military Desertions and Escapes of Security Apparatus Operatives from the Soviet Union between 1922 and 1940. Kwartalnik Historyczny. Online. 22 June 2025. Vol. 132, no. 1, pp. 75-104. [Accessed 29 December 2025]. DOI 10.12775/KH.2025.132.1.03.

Issue

Vol. 132 No. 1 (2025)

Section

Rozprawy

License

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

Stats

Number of views and downloads: 265
Number of citations: 0