Niemodelowe życie średniowiecznych zakonnic w cieniu piastowskich dworów. Uwagi na marginesie pracy Anny Agnieszki Dryblak
DOI:
https://doi.org/10.12775/KH.2024.131.2.05Schlagworte
cysterki, klaryski, historia Kościoła, model historyczny, PiastowieAbstract
Przedmiotem artykułu jest weryfikacja tezy postawionej przez Annę Agnieszkę Dryblak w jej pracy poświęconej piastowskim fundacjom klasztorów żeńskich w XIII w. Według Autorki wspomniane klasztory powstawały w wyniku opóźnionej recepcji modelu „klasztoru dynastycznego”, ukształtowanego w X–XI w. w kręgu dworu cesarskiego dynastii Ludolfingów. Przeprowadzone analizy procesu fundacji klasztorów będących przedmiotem badań Autorki nie potwierdzają tych tez. Klasztory powstawały w sposób bardzo zindywidualizowany. Ich związek z dynastią książęcą był dużo słabszy niż z poszczególnymi fundatorkami. Podobieństwa dziejów analizowanych klasztorów wynikały z typowego przebiegu procesu fundacji i zagnieżdżania się (implantacji) w otoczeniu społecznym.
Literaturhinweise
Edycje źródłowe
Bertholdi Chronicon, w: Die Zwiefalter Chroniken Ortliebs und Bertholds, wyd. Erich König, Karl Otto Müller, W. Kohlhammer-Verlag, Stuttgart–Berlin 1941, s. 136–288.
Bullarium Franciscanum romanorum pontificum, tomus I ab Honorio III ad Innocentium IIII, Rome 1759 http://telma-chartes.irht.cnrs.fr/bullarium-franciscanum/notice/152979 (dostęp: 27 VI 2024).
Kodeks dyplomatyczny Małopolski, wyd. Franciszek Piekosiński, t. 1: 1178–1386, Nakładem Akademii Umiejętności Krakowskiej, Kraków 1876 (Monumenta Medii Aevi Historica Res Gestas Poloniae Illustrantia, t. 3).
Kodeks dyplomatyczny Małopolski, wyd. Franciszek Piekosiński, t. 2: 1153–1333, Nakładem Akademii Umiejętności Krakowskiej, Kraków 1886 (Monumenta Medii Aevi Historica Res Gestas Poloniae Illustrantia, t. 9).
Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 1: 984–1287, Nakładem Biblioteki Kórnickiej, Poznań 1877.
Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 2: 1288–1349, Nakładem Biblioteki Kórnickiej, Poznań 1878.
Necrolog des Kloster Czarnowanz, wyd. Wilhelm Wattenbach, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens” 1, 1856, 2, s. 226–228.
Schlesisches Urkundenbuch, t. 1: 971–1230, wyd. Heinrich Appelt, Hermann Böhlaus Nachf[olgern], Wien–Köln–Graz 1971.
Schlesisches Urkundenbuch, t. 3: 1251–1266, wyd. Wienfried Irgang, Böhlau Verlag, Köln–Wien 1984.
Vita et Miracula sanctae Kyngae ducissae Cracoviensis, wyd. Wojciech Kętrzyński, w: Monumenta Poloniae Historica, t. 4, Nakładem Akademii Umiejętności w Krakowie, Lwów 1884, s. 662–744.
Vita sanctae Hedwigis, wyd. Władysław Semkowicz, w: Monumenta Poloniae Historica, t. 4, Nakładem Akademii Umiejętności w Krakowie, Lwów 1884, s. 510–632.
Wattenbach, Wilhelm, Böhmisch-Schlesisches Nekrologium, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens” 5, 1863, 1, s. 107–115.
Opracowania
Appelt Heinrich, Klosterpatronat und landesherrliche Kirchenhoheit der schlesischen Herzogen im 14. Jh., „Mitteilungen des Instituts für Österreichische Geschichtsforschungen” 14, Ergänzungsband, 1939, s. 303–322.
Balzer Oswald, Genealogia Piastów, Nakładem Akademii Umiejętności, Kraków 1895.
Borgolte Michael, Die mittelalterliche Kirche, Oldenbourg Verlag, München 2004 (Enzyklopädie Deutscher Geschichte, t. 17).
Borgolte Michael, Die Stiftungen des Mittelalters in rechtsund sozialhistorischer Sicht, „Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte” 105, Kanonistische Abteilung 74, 1988, s. 71–94.
Bunz Enno, Eigenkirche, w: Handwörterbuch zur deutschen Rechtsgeschichte, t. 1, red. Albrecht Cordes i in., Erich Schmidt Verlag, Berlin 2008, kol. 1267–1269.
Cetwiński Marek, Bóg, Szatan i człowiek w Księdze Henrykowskiej, „Nasza Przeszłość” 83, 1994, s. 77–91.
Derwich Marek, Monastycyzm benedyktyński w średniowiecznej Europie i Polsce. Wybrane problemy, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1998 (Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia, t. 135).
Derwich Marek, Monastycyzm w dawnych społeczeństwach europejskich. Zarys problematyki, w: Klasztor w społeczeństwie średniowiecznym i nowożytnym. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej w Turawie w dniach 8–11 V 1996 przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego i Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego, red. Marek Derwich, Anna Pobóg-Lenartowicz, Pracownia Badań nad Dziejami Zakonów i Kongregacji Kościelnych „Larhcor”, Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego, Opole–Wrocław 1996, s. 43–53.
Jasiński Kazimierz, Rękopis zwany Nekrologiem czesko-śląskim, w: Polska–Czechy–Śląsk. Studia nad dziejami stosunków kulturalnych i politycznych w średniowieczu, red. Ryszard Gładkiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1994 (Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia, t. 81), s. 39–71.
Jasiński Kazimierz, Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich, wyd. Marek Górny, Wydawnictwo Historyczne, Poznań–Wrocław 2001.
Jasiński Kazimierz, Wielkopolskie reminiscencje w tzw. Godzinkach św. Jadwigi, „Zapiski Historyczne” 52, 1987, 4, s. 703–713.
Kłoczowski Jerzy, Wspólnoty zakonne w średniowiecznej Polsce, KUL, Lublin 2010 (Dzieje chrześcijaństwa Polski i Rzeczypospolitej Obojga Narodów, t. 3).
Kucharski Gerard, Początki klasztoru cysterek w Ołoboku, w: Cystersi w społeczeństwie Europy Środkowej. Materiały z konferencji naukowej odbytej w klasztorze oo. Cystersów w Krakowie Mogile z okazji 900 rocznicy powstania Zakonu Ojców Cystersów, Poznań– Kraków–Mogiła 5–10 października 1998, red. Andrzej M. Wyrwa, Józef Dobosz, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2000, s. 314–338.
L’Hermite-Leclercq Paulette, La monachisme féminin dans le société de son temps. Le monastère de la Celle (XIe–début du XVIe siècle), Cujas, Paris 1989.
Landau Peter, Eigenkirchenwesen, w: Theologische Realenzyklopädie, t. 9, red. Horst Robert Balz i in., Gruyter, Berlin–New York 1982, s. 399–404.
Les religieuses dans le cloître et dans le monde des origines à nos jours, red. Nicole Bouter, Publication de l’Université de Saint-Étienne, Saint-Étienne 1994.
Lohse Tillmann, Gedanken und Kultus. Lateinische Christen, w: Enzyklopädie des Stiftungswesens in mittelalterlichen Gesellschaften. Grundlagen, t. 2: Das soziale System Stiftung, red. Michael Borgolte, Gruyter, Berlin–Boston 2014, s. 91–108.
Moddelmog Claudia, Stiftung oder Eigenkirche? Der Umgang mit Forschungskonzepten und die sächsischen Frauenklöster im 9. und 10. Jahrhundert, w: Gestiftete Zukunft im mittelalterlichen Europa. Festschrift für Michael Borgolte zum 60. Geburtstag, red. Frank Rexroth, Wolfgang Huschner, Akademie Verlag, Berlin 2008, s. 215–243.
Mrozowicz Wojciech, Iam miserrime mortuus. O samobójczej śmierci brata Ernesta w klasztorze kanoników regularnych (augustynianów) w Kłodzku (1456), w: Śmierć w dawnej Europie. Zbiór studiów, red. Marek Derwich, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1997 (Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia, t. 129), s. 149–160.
Pansters Krijn, Medieval Rules and Customaries Reconsidered, w: A Companion to Medieval Rules and Customaries, red. Krijn Pansters, Brill, Leiden 2020, s. 1–36.
Pietsch Theophila, Zur Geschichte des Breslauer Klarenstiftes, des jetzigen Ursulinenklosters, Breslau 1937 (Zur schlesischen Kirchengeschichte, t. 27).
Racinet Philippe, Les maisons de l’ordre de Cluny au Moyen Âge. Évolution et permanence d’un ancien ordre bénédictin au nord de Paris, Bureaux de la R.H.E. Bibliothèque de l’Université, Bruxelles 1990.
Sanctimoniales. Zakony żeńskie w Polsce i Europie Środkowej (do przełomu XVIII i XIX wieku), red. Andrzej Radzimiński, Dariusz Karczewski, Zbigniew Zyglewski, Wydawnictwo UKW, Wydawnictwo Naukowe UMK, Bydgoszcz–Toruń 2010.
Sander Elżbieta OSC, Błogosławiona Salomea I i klasztory klarysek w Zawichoście, Skale i Krakowie do końca XV wieku, Wydawnictwo Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy, Kraków 2015.
Stutz Ulrich, Die Eigenkirche als Element des mittelalterlich-germanischen Kirchenrechts, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Berlin 1895.
Venard Bruce L., Women’s Monasticism and Medieval Society. Nunneries in France and England, 890–1215, Cornell University Press, Ithaca 1997.
Welter Desirée, Theodericus dapifer comitisse Luczelenburgensis, dictus de Mercz (†1239). Der Stifter des Klosters Marienthal zwischen religiöser Innovation und sozialer Integration, „Rheinische Vierteljahrsblätter” 85, 2021, s. 229–241.
Wiszewski Przemysław, Cysterki trzebnickie w społeczeństwie śląskim (czwarta ćwierć XIII wieku – pierwsza połowa XIV wieku), w: Cystersi w społeczeństwie Europy Środkowej. Materiały z konferencji naukowej odbytej w klasztorze oo. Cystersów w Krakowie Mogile z okazji 900 rocznicy powstania Zakonu Ojców Cystersów, Poznań– Kraków–Mogiła 5–10 października 1998, red. Andrzej M. Wyrwa, Józef Dobosz, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2000, s. 705–718.
Wiszewski Przemysław, Opactwo cysterek trzebnickich w krajobrazie religijnym późnośredniowiecznego Śląska (druga połowa XIV – pierwsza ćwierć XVI w.), w: Cysterki w dziejach i kulturze ziem polskich, dawnej Rzeczypospolitej i Europy Środkowej. Materiały z siódmej Międzynarodowej Konferencji Cystersologów odbytej z okazji 800. rocznicy fundacji opactwa cysterek w Trzebnicy, Trzebnica 18–21 września 2002 r., red. Andrzej M. Wyrwa, Antoni Kiełbasa, Józef Swastek, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2004, s. 497–504.
Wiszewski Przemysław, Związki fundatorów z klasztorami żeńskimi na Śląsku (XIII – połowa XIV w.). Wybrane aspekty, w: Genealogia. Władza i społeczeństwo w Polsce średniowiecznej, red. Andrzej Radzimiński, Jan Wroniszewski, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 1999, s. 303–332.
Wood Susan, The Proprietary Church in Medieval West, Oxford University Press, Oxford 2006.
Downloads
Veröffentlicht
Zitationsvorschlag
Ausgabe
Rubrik
Lizenz
Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung - Keine Bearbeitungen 4.0 International.
Stats
Number of views and downloads: 210
Number of citations: 0
