Autoportret pokolenia ’68 — czy samospełniająca się przepowiednia? O stosowaniu oral history i kategorii pokolenia w badaniach historycznych
DOI:
https://doi.org/10.12775/KH.2016.123.3.06Słowa kluczowe
oral history, generation ’68, Karl Mannheim, biographic method, trajectory, Piotr OsękaAbstrakt
Mimo upływu lat nie milkną spory, czym były „wydarzenia marcowe” w Polsce. Rozwój nauk humanistycznych dostarcza nowych narzędzi, przy pomocy których analizowane są kolejne wymiary Marca ’68. Najnowsza praca Piotra Osęki jest próbą poszerzenia naszej wiedzy o tamtych wydarzeniach w perspektywie historii mówionej oraz badań nad zjawiskiem pokolenia. Autor zgromadził w sumie kilkadziesiąt wywiadów z uczestnikami protestów studenckich na polskich uczelniach, a następnie poddał je krzyżowej analizie w celu odnalezienia najważniejszych podobieństw i różnic w biograficznych narracjach swoich interlokutorów. Zebrane razem wywiady złożyły się na swoisty autoportret pokolenia ’68 nad Wisłą, którego rytm wyznaczają kolejne etapy w życiu bohaterów pracy — dzieciństwo, dojrzewanie, bunt, represje, życie po Marcu. Sprawnie i z werwą napisana książką wywołuje równocześnie pewne wątpliwości co do jej podstaw teoretycznych i źródłowych. W tym kontekście kluczowe wydają się pytania: jak można rozumieć kluczową dla pracy kategorię pokolenia oraz w jakim stopniu przyjęta przez Autora konwencja wykorzystania instrumentarium historii mówionej sprawdza się w poszukiwaniach autoportretu „ludzi z Marca”?
Bibliografia
Artwińska, Anna, Agnieszka Mrozik. „O pokoleniach z perspektywy niemieckiej”. Teksty Drugie 1 (2016): 253–263.
Artwińska, Anna, Małgorzata Fidelis, Agnieszka Mrozik, Anna Zawadzka. „Pożytki z «pokolenia». Dyskusja o «pokoleniu» jako kategorii analitycznej”. Teksty Drugie 1 (2016): 347–365.
Bourdieu, Pierre. Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia. Tłum. Piotr Biłos. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2005.
Bourdieu, Pierre. Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego. Tłum. Andrzej Zawadzki. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2001.
Bourdieu, Pierre. Rozum praktyczny. O teorii działania. Tłum. Joanna Stryjczyk. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009.
Bourdieu, Pierre, Loïc J.D. Wacquant. Zaproszenie do socjologii refleksyjnej. Tłum. Anna Sawisz. Warszawa: „Oficyna Naukowa”, 2001.
Clifford, Rebecca, Juliane Fürst, Robert Gildea, James Mark, Piotr Osęka, Chris Reynolds. „Spaces”. W Europe’s 1968. Voices of Revolt, red. Robert Gildea, James Mark, Anette Warring, 164–192. Oxford: Oxford University Press, 2013.
Eisler, Jerzy. Marzec 1968. Geneza, przebieg, konsekwencje. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1991.
Eisler, Jerzy. Polski rok 1968. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej — Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2006.
Friszke, Andrzej. Anatomia buntu. Kuroń, Modzelewski i komandosi. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2010.
Friszke, Andrzej. „Sesja marcowa 1981”. W Marzec 68. Referaty z sesji na Uniwersytecie Warszawskim w 1981 roku, 7–14. Warszawa: Otwarta Rzeczpospolita. Stowarzyszenie przeciwko Antysemityzmowi i Ksenofobii, 2008.
Friszke, Andrzej, Andrzej Paczkowski, oprac. Niepokorni. Rozmowy o Komitecie Obrony Robotników. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2008.
Gawin, Dariusz. Wielki zwrot. Ewolucja lewicy i odrodzenie idei społeczeństwa obywatelskiego 1956–1976. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2013.
Gildea, Robert, James Mark, Anette Warring, red. Europe’s 1968. Voices of Revolt. Oxford: Oxford University Press, 2013.
Głowiński, Michał. Marcowe gadanie. Warszawa: Wydawnictwo „Pomost”, 1991. Głowiński, Michał. Pismak 1863 i inne szkice o różnych brzydkich rzeczach. Warszawa: „Open”, 1995.
von der Goltz, Anna, red. „Talkin’ ’bout my generation”. Conflicts of Generation Building and Europe’s „1968”. Göttingen: Wallstein Verlag, 2011.
Jankowska, Janina. Portrety niedokończone. Rozmowy z twórcami „Solidarności” 1980– 1981. Warszawa: Biblioteka „Więzi”, 2003.
Kałwa, Dobrochna. „Historia mówiona w krajach postkomunistycznych. Rekonesans”. Kultura i Historia 18 (2010). Dostęp 19.03.2016. http://www.kulturaihistoria. umcs.lublin.pl/archives/1887.
Kamińska, Aneta. „Kategoria pokolenia w badaniach nad społeczeństwem i kulturą”. Kultura i Historia 11 (2007). Dostęp 19.03.2016. http://wiedzaiedukacja. eu/archives/989.
Karpiński, Jakub. „Krótkie spięcie”. W Wykres gorączki. Polska pod rządami komunistycznymi, 171–248. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2001.
Kaźmierska, Kaja, red. Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, 2012.
Kaźmierska, Kaja, Katarzyna Waniek, Agata Zysiak. Opowiedzieć Uniwersytet. Łódź akademicka w biografiach wpisanych w losy Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2015.
Krzemiński, Ireneusz. „Antysemityzm, socjalizm i «nowa świadomość». Długofalowe konsekwencje Marca ’68”. W Marzec 1968. Trzydzieści lat później. T. 1, red. Marcin Kula, Piotr Osęka, Marcin Zaremba, 261–283. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998.
Krzemiński, Ireneusz. Solidarność. Projekt polskiej demokracji. Warszawa: Oficyna Naukowa, 1997.
Kula, Marcin, Piotr Osęka, Marcin Zaremba, red. Marzec 1968. Trzydzieści lat później. Materiały z konferencji zorganizowanej pod patronatem prezydenta m. stoł. Warszawy przez Instytut Historyczny UW, Instytut Studiów Politycznych PAN oraz Żydowski Instytut Historyczny przy współpracy Wydawnictwa Naukowego PWN na Uniwersytecie Warszawskim 6 i 7 marca 1998 r. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998.
Kurkowska-Budzan, Marta. „Informator, świadek historii, narrator — kilka wątków epistemologicznych i etycznych oral history”. Wrocławski Rocznik Historii Mówionej 1 (2011): 9–34.
Mach, Bogdan W. Transformacja systemu a trajektorie życiowe młodych pokoleń. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, 2005.
Mannheim, Karl. „The Problem of Generations”. W Essays on the Sociology of Knowledge, 276–322. London: Routledge & Kegan Paul, 1952.
Mannheim, Karl. „Problem pokoleń”. Tłum. Anna Mizińska-Kleczkowska. Colloquia Communia 1/12 (1992/1993): 136–169.
Mannheim, Karl. „Problem pokoleń”. W Pokolenia albo porządkowanie historii, oprac. Hubert Orłowski, tłum. Jerzy Kałążny, 81–129. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2015.
Mazur, Mariusz. Polityczne kampanie prasowe w okresie rządów Władysława Gomułki. Lublin: Lubelskie Towarzystwo Naukowe, 2004.
Mead, Margaret. Kultura i tożsamość. Studium dystansu międzypokoleniowego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
Nowak, Stefan, red. Studenci Warszawy. Studium długofalowych przemian postaw i wartości. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1991.
Orłowski, Hubert. „Wejście”. W Pokolenia albo porządkowanie historii, oprac. Hubert Orłowski, 7–78. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2015.
Osęka, Piotr. „Elita Solidarności. Prozopografia Komisji Krajowej”. W Solidarność od wewnątrz 1980–1981, red. Andrzej Friszke, Krzysztof Persak, Paweł Sowiński, 186–201. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN; Instytut Pamięci Narodowej — Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2013.
Osęka, Piotr. Marzec ’68. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak; Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 2009.
Osęka, Piotr. My, ludzie z Marca. Autoportret pokolenia ’68. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne; Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 2015.
Osęka, Piotr. „The People of March’. A Self-Portrait of Polands’ Generation ’68”. W „Talkin’ ’bout my generation”. Conflicts of Generation Building and Europe’s 1968, red. Anna von der Goltz, 137–161. Göttingen: Wallstein Verlag, 2011.
Osęka, Piotr. Syjoniści, inspiratorzy, wichrzyciele. Obraz wroga w propagandzie Marca 1968. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 1999.
Osęka, Piotr, Voglis Polymeris, Anna von der Goltz. „Families”. W Europe’s 1968. Voices of Revolt, red. Robert Gildea, James Mark, Anette Warring, 46–70. Oxford: Oxford University Press, 2013.
Pospolite ruszenie. Relacje działaczy i współpracowników „Solidarności” w Łodzi 1980–1981, oprac. Leszek Próchniak, Milena Przybysz, Sławomir M. Nowinowski, Magdalena Zapolska-Downar, Andrzej Czyżewski. Łódź: Instytut Pamięci Narodowej — Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2011.
Raciborski, Jacek, red. Elity rządowe III RP 1997–2004. Portret socjologiczny. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2006.
Ritchie, Donald A. „The Evolution of Oral History”. W The Oxford Handbook of Oral History, red. Donald A. Richie, 3–19. Oxford: Oxford University Press, 2010.
Rokicki, Konrad, Sławomir Stępień, red. Oblicza Marca 1968. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej — Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2004.
Rokuszewska-Pawełek, Alicja. Chaos i przymus. Trajektorie wojenne Polaków — analiza biograficzna. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2002.
Sharpless, Rebecca. „The History of Oral History”. W Thinking about Oral History. Theories and Applications, red. Thomas L. Charlton, Lois E. Myers, Rebecca Sharpless, 7–32. Plymouth: AltaMira Press, 2008.
Stola, Dariusz. Kampania antysyjonistyczna w Polsce 1967–1968. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 2000.
Suleja, Włodzimierz. Dolnośląski Marzec ’68. Anatomia protestu. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej — Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2006.
Świda-Ziemba, Hanna. Młodzież PRL. Portrety pokoleń w kontekście historii. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2010.
Torańska, Teresa. Byli. Warszawa: Świat Książki — Bertelsmann Media, 2006. Torańska, Teresa. Jesteśmy. Rozstania ’68. Warszawa: Świat Książki — Bertelsmann Media, 2008.
Torańska, Teresa. Oni. Warszawa: Iskry, 2004.
Tyszka, Krzysztof. Nacjonalizm w komunizmie. Ideologia narodowa w Związku Radzieckim i Polsce Ludowej. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, 2004. Wawrzyniak, Joanna. ZBoWiD i pamięć II wojny światowej 1949–1969. Warszawa: Wydawnictwo Trio; Fundacja „Historia i Kultura”, 2009.
Wiszniewicz, Joanna. Życie przecięte. Opowieści pokolenia Marca. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2008.
Zaremba, Marcin. Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm. Nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Trio; Instytut Studiów Politycznych PAN, 2005.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 167
Liczba cytowań: 0
