Peculiarities of human rights process in Lithuania (1993–2006)

Abstract

Dyskurs wokół praw człowieka – to unikalny fenomen współczesnego etapu naszego życia, który doczekał się na całym świecie wszechstronnej uwagi naukowców. Tymczasem na Litwie, w środowisku akademickim, pozostaje problemem prawie niebadanym i tylko teksty instytucji oficjalnych dominują w tym dyskursie. Proces ochrony praw człowieka na Litwie, zdopingowany jej powrotem do Europy, rozpoczął się w 1993 roku, gdy podpisała ona Europejską konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. W tym okresie problem ochrony praw człowieka na całym świecie zetknął się już z wątpliwościami na temat uniwersalizmu pojęcia praw człowieka, przy tym w Europie tzw. tradycyjna faza procesu wcielania w życie praw człowieka była już zakończona i krajom dopiero włączającym się do niego stawiano wysokie wymagania. Wpłynęło to na szybką instytucjonalizację praw człowieka na Litwie. W ciągu czterech lat (1995– –1999) zostały przyjęte podstawowe ustawy dotyczące ochrony praw człowieka, powołano podstawowe instytucje w tym zakresie. W oficjalnym dyskursie wokół praw człowieka najczęściej są akcentowane osiągnięte sukcesy, jak też zadania, które jeszcze Litwa powinna zrealizować. Najczęściej są one formułowane poprzez wskazówki i zobowiązania napływające z Rady Europy oraz Unii Europejskiej. Z kolei postawy społeczeństwa, odzwierciedlone w sondażach socjologicznych, nie pokrywają się z zasadami przedstawianymi przez uczestników oficjalnego dyskursu dotyczącego praw człowieka. Społeczeństwo ustala odmienną od oficjalnej hierarchię praw człowieka, jak również wymienia innego rodzaju problematykę. W taki sposób uwidacznia się szczególna cecha litewskiego procesu ochrony praw człowieka, mianowicie – dwutorowość. Pozycja oficjalna zderza się i konfrontuje z kulturowo tradycyjnym postrzeganiem praw człowieka.