Verordnungen und Stereotype. Deutsche und polnische Wirtshäuser in der Frühen Neuzeit
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPMH.2020.005Słowa kluczowe
gospoda, stosunki polsko-niemieckie, stereotyp, uprzedzeniaAbstrakt
Zarządzenia i stereotypy. Niemieckie i polskie gospody w okresie wczesnonowożytnym
Karczmy, jako ważne centrum komunikacyjne, podlegały specjalnej kontroli. W artykule omówiono dotyczące ich zarządzenia i edykty niemieckich władców terytorialnych. Nieco inaczej kształtowała się sytuacja gościńców w Polsce. Podróżnicy pruscy (oraz z dalszych terenów Rzeszy) przybywali do tego kraju przekonani o własnej wyższości kulturowej. Oferta polskich gospód i wiejskich karczm była wówczas rzeczywiście marna, ale krytykę rozciągano na kulturę całego kraju. Po trzech rozbiorach Polski stereotypy były chętnie rozpowszechniane i utrwalane przez pruskich urzędników.
Bibliografia
Auszüge aus dem Tagebuch von einer Geschäftsreise nach Rußland im Jahr 1805 mit beigefügten ganz genauen Postrouten, (1812).
Bardili J. W., Des Weyland Durchl. Printzens Maximilian Emanuels Hertzogs in Würtemberg etc. Obristen über ein Schwedisch Dragoner Regiment Reisen und Campagnen durch Deutschland in Polen, Lithauen, roth und weiß Reußland, Wolhynien, Severien und Ukraine [...], (1730).
Bergius H. L. Policey- und cameral-magazin in welchem nach alphabetischer Ordnung […], 4 (1769).
Bernoulli J., Johann Bernoulli‘s Reisen durch Brandenburg, Pommern, Preußen, Curland, Rußland und Polen in den Jahren 1777 und 1778, 1 (1797).
Braunschweigische Anzeigen, 20 (1764).
Coxe W., Reise durch Polen, Rußland, Schweden, Dänemark. Mit historischen Nachrichten, und politischen Bemerkungen begleitet, 1–2 (1785, 1786).
Des Nordischen Mercurij Verbesserter Wegweiser, von Zehen Haupt – Reisen aus der Stadt Hamburg, (1674).
Die „gute“ Policey im Reichskreis. Zur frühmodernen Normensetzung in den Kernregionen des Alten Reiches. Ein Quellenwerk, hg. v. W. Wüst, 1–8 (2001–2018).
Die Zeitung. Deutsche Urteile und Dokumente von den Anfängen bis zur Gegenwart, (1985).
Entwurf zu einem Reise=Collegio von A. L. Schlözer Prof. In Göttingen, nebst einer Anzeige seines Zeitungs=Collegii, (1777).
Fagiuoli G. B., Diariusz podróży do Polski (1690–1691), (2017).
Fick J. Ch., Meine neueste Reise zu Wasser und zu Land oder ein Bruchstück aus der Geschichte meines Lebens, (1807).
Graffenauer J. P., Meine Berufsreise durch Deutschland, Preußen und das Herzogthum Warschau, in den Jahren 1805, 1806, 1807 und 1808, (1811).
Hahn K., Meine Reisen durch einen Theil der preußischen Staaten, damaliges Gallizien, Schlesien, Mähren, Böhmen, Sachsen und Mecklenburg […], 2 (1818).
Handbuch für Reisende in Dänemark, Norwegen, Schweden, Russland, Polen und Finnland […], (1840).
Kirchen- policey- und process Ordnungen Deß Hochwürdigsten/ Durchläuchtigsten/ Hochgebornen Fürsten und Herrn Herrn/ Augusti, Postulirten Administratoris des Primats und Ertz-Stiffts Magdeburg/ Hertzogens zu Sachsen [...], (1652).
Krünitz J. G., Johann Georg Krünitz` ökonomisch-technologische Encyklopädie oder allgemeines System der Staats-, Stadt-, Haus-, und Landwirtschaft und der Kunstgeschichte, 188 (1846).
[Lehmann P. A.], Die vornehmsten Europaeischen Reisen/ Wie solche durch Deutschland, Frankreich, Italien, Holl- und Engelland, Dänemark und Schweden, Vermittelst der darzu verfertigten Reise-Carten nach den bequemsten Post-Wegen anzustellen […], (1713).
Marperger P. J., Vollständiges Küch- und Keller- Dictionarium, (1717).
Müller J. Ch., Meines Lebens Vorfälle & Neben-Umstände, 1: Kindheit und Studienjahre (1720–1746), (2007).
Neu-revidirte Willkühr der Stadt Danzig, aus Schluß Sämmtlicher Ordnungen, (1761).
[Schartow J. F. B.], Die Polen. Ein Beitrag zur Charakteristik dieses Volkes aus den Erinnerungen eines alten Justiz-Beamten, (1848).
Schopenhauer J., Ihr glücklichen Augen. Jugenderinnerungen. Tagebücher. Briefe, (21979).
Serenissimi Verordnung wegen der Gasthöfe in Dero Residenz=Stadt Wolfenbüttel, (1748).
Stoud F., Das Reise-Collegium des Hofrat Schlözers gehalten im Winter 1792–1793, in: U. Kutter, Reisen – Reisehandbücher – Wissenschaft. Materialien zur Reisekultur im 18. Jahrhundert, (1996).
Uklanski C. Th., Briefe über Polen, Österreich, Sachsen, Bayern, Italien, Etrurien, den Kirchenstaat und Neapel, an die Comtesse Constance de S., 1 (1808).
Verordnung Des Hochgebornen Herrn, Herrn Heinrichen des Andern Jüngern und der Zeit Eltisten Reußen Herrn von Plauen, Herrn zu Graitz, Crannichfeld, Gerau, Schleitz und Lobenstein etc. […], (1664).
Von Gottes Gnaden Wir Carl, Herzog zu Braunschweig und Lüneburg [...] Fügen hiemit zu wissen, (1747).
Werdum von U., Das Reisejournal des Ulrich von Werdum (1670–1677), hg. v. S. Cramer, (1990).
Bornschein E., Geschichte von Polen vom Ursprung dieses Reichs an bis auf die neuesten Zeiten, (1808).
Chartier R., Lesewelten. Buch und Lektüre in der frühen Neuzeit, (1990).
Hahn H. H., Hahn E., Nationale Stereotype. Plädoyer für eine historische Stereotypenfoschung, in: Stereotyp, Identität und Geschichte, hg. v. H. H. Hahn, (2002), S. 17–56.
Hermeier A., Postkutschen-Passagiere als privilegierte Kaffeetrinker, in: Archiv für Postgeschichte, 1 (1982), S. 94–95.
Holste K., Das Wechselspiel von Fremd und Selbstexotisierung polnischlitauischer Eliten im letzten Drittel des 18. Jahrhunderts, in: Konstruktionen Europas in der Frühen Neuzeit. Geographische und historische Imaginationen, hg. v. S. Richter, M. Roth, S. Meurer, (2017), S. 97–115.
Kawiarnia Mombera, in: Gedanopedia, URL: https://www.gedanopedia.pl/gdansk/?title=KAWIARNIA_MOMBERA (31.05.2020).
Kizik E., Die Gäste der Festung Weichselmünde bei Danzig im 17. und 18. Jahrhundert, in: Reisen, Wahrnehmen, Kommunizieren im deutsch-polnischen Kontext in der Frühen Neuzeit. Festschrift zum 65.Geburtstag von Prof. Włodzimierz Zientara, hg. v. J. Kodzik, A. Mikołajewska, (2019), S. 71–78.
Kodzik J., Im Wirtshaus und in der Postkutsche. Herrnhutische Kommunikationsstrategien auf Reisen am Beispiel Polen-Litauens, in: Reisen, Wahrnehmen, Kommunizieren im deutsch-polnischen Kontext in der Frühen Neuzeit. Festschrift zum 65.Geburtstag von Prof. Włodzimierz Zientara, hg. v. J. Kodzik, A. Mikołajewska, (2019), S.79–98.
Kotarska J., „Karczem dwie krzyżowego gościńca pilnują“. Społeczne przestrzenie staropolskiej karczmy, in: Rzeczpospolita domów, (2019), S. 82–97.
Kotarski E., Regulacje prawne osiemnastowiecznego Gdańska dotyczące gospód i kawiarni in: Rzeczpospolita domów, 5: Karczmy zajazdy, gospody, hg. v. K. Krawiec-Złotkowska, (2019), S. 15–24.
Mielnik M., Siedlisko grzechu, czyli karczmy w sztuce gdańskiej na tle sztuki europejskiej w XVI i na początku XVII wieku, in: Rzeczpospolita domów, 5: Karczmy zajazdy, gospody, hg. v. K. Krawiec-Złotkowska, (2019), S. 26–34.
Orłowski H., „Polnische Wirtschaft“. Zum deutschen Polendiskurs der Neuzeit, (1996).
Raff G. Ch., Geographie für Kinder, 1 (41787).
Schwerhoff G., Die Policey im Wirtshaus. Obrigkeitliche und gesellschaftliche Normen im öffentlichen Raum der Frühen Neuzeit. Das Beispiel der Reichsstadt Köln, in: Machträume der frühneuzeitlichen Stadt, hg. v. Ch. Hochmuth, S. Rau, (1991).
Simon-Muscheid K., Die Dinge im Schnittpunkt sozialer Beziehungsnetze: Reden und Objekte im Alltag (Oberrhein, 14. Bis 16.Jahrhundert), (2004).
Straubel R, Biographisches Handbuch der preußischen Verwaltungs- und Justizbeamten 1740–1806, Biographien, 1: A-L, 2: M-Z, (2009).
Szarota E. M., Die gelehrte Welt des 17. Jahrhunderts über Polen, (1972).
Tlusty A., Bacchus und die bürgerliche Ordnung. Die Kultur des Trinkens im frühneuzeitlichen Augsburg, 1 (Studien zur Geschichte des Bayerischen Schwaben 34, 2005).
Walaszek A., Migracje Europejczyków 1650-1914, (2007).
Wallentin S., Fürstliche Normen und akademische „Observanzen“. Die Verfassung der Universität Jena 1630–1730, (Veröffentlichungen der Historischen Kommission für Thüringen Kleine Reihe 27, 2009).
Wyżga M., Homo movens. Mobilność chłopów w mikroregionie krakowskim w XVI-XVIII wieku, (2019).
Wyżga M., Ze współczesnych badań nad mobilnością w Europie przednowoczesnej, in: Przeszłość Demograficzna, 40 (2018), S.11–37.
Zientara W., Essen unterwegs. Zwischen Angstgefühlen und Anerkennung für die Wirtshäuser auf Reisen in der Frühen Neuzeit, in: Documenta Pragensia, 25 (2007), S. 241–250.
Zientara W., Niemieckie media XVII wieku o Rzeczpospolitej szlacheckiej, in: Z szablą i kielichem, czyli życie po sarmacku, hg. v. J. Tazbir, S. Zagórski, (2015), S. 183–194.
Zientara W., Reise nach Danzig Anfang des 19. Jahrhunderts, in: Hybride Identitäten in den preußisch-polnischen Stadtkulturen der Aufklärung. Studien zur Aufklärungsdiffusion zwischen Stadt und Land, zur Identitätsbildung und zum Kulturaustausch in regionalen und internationalen Kommunikationsnetzwerken, hg. v. J. Kodzik, W. Zientara, (2016), S. 261–274.
Zientara W., Sarmatia Europiana oder Sarmatia Asiana? Polen in den deutschsprachigen Druckwerken des 17. Jahrhunderts, (2003).
Zwischen Gotteshaus und Taverne. Öffentliche Räume in Spätmittelalter und Früher Neuzeit, hg. v. S. Rau, G. Schwerhoff, (2004).
Pobrania
Sklep wydawnictwa:
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Autor zgłaszający tekst do publikacji zobowiązany jest do ujawnienia wszystkich autorów uczestniczących w przygotowaniu tekstu oraz (jeśli dotyczy) wskazanie źródeł finansowania publikacji, wkładzie instytucji naukowo-badawczych, stowarzyszeń i innych podmiotów („financial disclosure”). W wypadku tekstów przygotowanych przez dwóch lub wielu Autorów, Autorzy zobowiązani są do przesłania do Redakcji oświadczenia o wkładzie poszczególnych Autorów w powstanie publikacji (z podaniem ich afiliacji oraz wskazaniem Autora/Autorów koncepcji, założeń, metod itp.). Główną odpowiedzialność za tekst ponosi Autor zgłaszający go Redakcji.
Informujemy, że Redakcja Biuletynu Polskiej Misji Historycznej korzysta z programu antyplagiatowego iThenticate, od 2016 roku każdy artykuł jest sprawdzany pod względem oryginalności. Redakcja oświadcza, że wykryte przypadki nierzetelności naukowej będą dokumentowane oraz upubliczniane poprzez powiadomienie odpowiednich podmiotów (instytucje zatrudniające Autorów, instytucje i stowarzyszenia naukowe itp.).
Autorzy/Autorki przesyłając artykuł przez stronę APCz składają oświadczenia dotyczące praw autorskich oraz przygotowania artykułu zgodnie z zasadami etycznymi dla prac naukowych. Oswiadczenie jest także dostępne w formie dokumentu word (oświadczenie).
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 448
Liczba cytowań: 0
