Rivers, public hygiene and urban feelings: The case of the Pełtew river in Lviv before 1914
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPMH.2019.014Słowa kluczowe
historia XIX wieku, rozwój miast, rzeki, Galicja, LwówAbstrakt
Rzeka, higiena publiczna i emocje w mieście. Przypadek Pełtwi we Lwowie przed 1914 rokiem
W artykule omówiony został proces „pozbywania się” rzeki przez włodarzy Lwowa od końca XVIII do końca XIX wieku. We wstępie naszkicowany został wpływ epidemii chorób (głównie cholery) na rozwój urbanistyczny miasta oraz kwestie higieny publicznej. Dalsza część artykułu poświęcona została reakcjom na brak rzeki w centrum miasta, kiedy to uczucia strachu przed brudną wodą powoli ustępowały, a pojawiła się nostalgia za utraconą rzeką.
Bibliografia
Biblioteka Narodowa, Zbiory specjalne:
- sygn. akc. 17621: Przypomnienia o Jazowsku spisane dla kochanych siostrzeńców i siostrzenic przez Franciszka Wyszkowskiego w roku 1860‒tym.
- sygn. 10189 IV: W. Ryszkowski, Wspomnienia, p. 367.
- sygn. akc. 9498: A. Ziemięcki, Moja przyjaźń z geografią, p. 157.
- sygn. akc. 8900/2: A. Mitscha, Wspomnienia, 1: 1892‒1914, p. 255.
- 12519/1: M. Orłowicz, Wspomnienia, 1.
Ossolineum, Zbiór rękopisów, sygn. 12914/I: J. Maszkowski, Wspomnienia z lat 1875‒1944.
Chądzyński J., Cholera w roku 1865, (1865).
Dzierżawski B., Hawelke O., Janowski W., Zawadzki J., Cholera, jej dawniejsze epidemije u nas, przyczyny, objawy, zapobieganie i leczenie, (1892).
Gregorowicz K., Warszawa pod względem topograficznym, higienicznym i geologicznym, (1862).
Grzymała Jabłonowski L., Złote czasy i wywczasy. Pamiętnik szlachcica z pierwszej połowy XIX stulecia, (1920).
Jaworski F., Przewodnik po Lwowie i okolicy z Żółkwią i Podhorcami, [1911].
Koryto Pełtwi, in: Czasopismo Techniczne, 6 (June 20th 1886), p. 104.
Kulesza J., Opisanie cholery azjatyckiej jaka epidemicznie grasowała w Warszawie i Królestwie Polskim w latach 1831, 1836 i 1837, (1838).
Kurjer Lwowski, 27 (27 April 1883), 59 (27 February 1886), 157 (8 June 1886), 162 (13 June 1886), 210 (31 July 1886), (29 July 1888), 128, (7 September 1888), 300 (28 October 1888), (2 September 1892), 278 (7 October 1903), 310 (8 November 1903), 287 (23 June 1910), 85 (6 March 1914).
Lebel I., Uwagi nad naturą Cholery i jej leczeniem, in: Pamiętnik Lekarski Warszawski, 1, 4 (1837), pp. 555‒600.
Markiewicz S., Kwestia kanalizacyi miast, (1869).
O środkach zaradczych w epidemii cholery w r. 1852 w Królestwie Polskiem przedsiębranych, (1852).
Pawlikowski A., O stosunkach zdrowotnych w mieście Lwowie. Sprawozdanie za rok 1888, (1891).
Ratyński S., O kanalizacyi miast a w szczególności Warszawy, in: Biblioteka Warszawska, 3 (1853), pp. 124–148.
Schneider A., Przewodnik po mieście Lwowie. Wydany staraniem komitetu zawiązanego na przyjęcie gości z Wielkopolski, Prus, Szlązka i Krakowa, przybyłych na Zjazd do Lwowa dnia 13‒o Sierpnia, (1871).
Wiczkowski J., Lwów, jego rozwój i stan kulturalny oraz przewodnik po mieście, (1907).
Wittlin J., Mój Lwów, (1991).
Białynia-Chołodecki J., Lwów w XIX stuleciu, (1928).
Chodynicki I., Historya stołecznego królestw Galicyi i Lodomeryi miasta Lwowa od założenia jego aż do czasów teraznieyszych, (1829).
Czapliński M. P., Epidemie cholery w rejencji opolskiej w latach 1831‒1894, (2012).
Deàk J., Forging a multinational state: state making in imperial Austria from the Enlightenment to the First World War, (2016).
Grankìn P., Kanalìzacìâ mìsta Lʹvova (vìd počatku XV st. do 1939 p.) [Гранкін П., Каналізація міста Львова (від початку XV ст. до 1939 p.)], (2015).
Hamlin C., Public Health and Social Justice in the Age of Chadwick: Britain 1800‒1854, (1998).
Heinz-Eulner H., Hygiene als akademisches Fach, in: Städte-, Wohnungs- und Kleidungshygiene des 19. Jahrhunderts in Deutschland: Vorträge eines Symposiums vom 17. bis 18. Juni 1967 in Frankfurt am Main, ed. by W. Artelt et al., (1969), pp. 17‒33.
Hietala M., Services and Urbanization at the Turn of the Century. The Diffusion of Innovations, (1987).
Hoszowski S., Ekonomiczny rozwój Lwowa w latach 1772‒1914, (1935).
Łupienko A., Some remarks on the birth of modern city planning in the Polish territories (1850–1914): the impact of the hygienic movement, in: Mesto a Dejiny, 2 (2016).
Mann G., Führende deutsche Hygieniker des 19. Jahrhunderts. Eine Übersicht, in: Städte-, Wohnungs- und Kleidungshygiene des 19. Jahrhunderts in Deutschland: Vorträge eines Symposiums vom 17. bis 18. Juni 1967 in Frankfurt am Main, ed. by W. Artelt et al., (1969).
Melinz G., Zimmermann S., Die aktive Stadt. Kommunale Politik zur Gestaltung städtischer Lebensbedingungen in Budapest, Prag und Wien (1867‒1918), in: Wien Prag Budapest: Blütezeit der Habsburgermetropolen. Urbanisierung, Kommunalpolitik, gesellschaftliche Konflikte (1867‒1918), ed. by eidem, (1996), pp. 142‒152.
Miasto Lwów w okresie autonomii 1870‒1895, (1896).
Mumford L., The City in History. Its Origins, Its Transformation, and Its Prospects, (1989).
Petrišin G., Ìvanočko U., Teritorìalʹnì zmìni, in: Ìstorìâ Lʹvova. U trʹoh tomah, 2, ed. by Â. Ìsaêvič, M. Litvin, F. Steblìj [Г. Петришин, У. Іваночко, Територіальні зміни, in: Історія Львова. У трьох томах, 2, ed. by Я. Ісаєвич, М. Литвин, Ф. Стеблій], (2007).
Pinkney D. H., Napoleon III and the Rebuilding of Paris, (1972).
Prokopovych M., Habsburg Lemberg. Architecture, Public Space, and Politics in the Galician Capital, 1772‒1914, (2008).
Ruffié J., Sournia J.-Ch., Les épidémies dans l'histoire de l'homme ‒ Essai d'anthropologie médicale, (1995).
Sepiał M., Rozwój miasta Lwowa w XIX wieku, in: Architektura Lwowa XIX wieku, ed. by Jacek Purchla, (1997).
Sroka Ł. T., Rada Miejska we Lwowie w okresie autonomii galicyjskiej 1870‒1914. Studium o elicie władzy, (2012).
Wien Prag Budapest: Blütezeit der Habsburgermetropolen. Urbanisierung, Kommunalpolitik, gesellschaftliche Konflikte (1867‒1918), ed. by G. Melinz, S. Zimmermann, (1996).
Wnęk K., Zyblikiewicz L. A., Callahan E., Ludność nowoczesnego Lwowa w latach 1857‒1938, (2006).
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Autor zgłaszający tekst do publikacji zobowiązany jest do ujawnienia wszystkich autorów uczestniczących w przygotowaniu tekstu oraz (jeśli dotyczy) wskazanie źródeł finansowania publikacji, wkładzie instytucji naukowo-badawczych, stowarzyszeń i innych podmiotów („financial disclosure”). W wypadku tekstów przygotowanych przez dwóch lub wielu Autorów, Autorzy zobowiązani są do przesłania do Redakcji oświadczenia o wkładzie poszczególnych Autorów w powstanie publikacji (z podaniem ich afiliacji oraz wskazaniem Autora/Autorów koncepcji, założeń, metod itp.). Główną odpowiedzialność za tekst ponosi Autor zgłaszający go Redakcji.
Informujemy, że Redakcja Biuletynu Polskiej Misji Historycznej korzysta z programu antyplagiatowego iThenticate, od 2016 roku każdy artykuł jest sprawdzany pod względem oryginalności. Redakcja oświadcza, że wykryte przypadki nierzetelności naukowej będą dokumentowane oraz upubliczniane poprzez powiadomienie odpowiednich podmiotów (instytucje zatrudniające Autorów, instytucje i stowarzyszenia naukowe itp.).
Autorzy/Autorki przesyłając artykuł przez stronę APCz składają oświadczenia dotyczące praw autorskich oraz przygotowania artykułu zgodnie z zasadami etycznymi dla prac naukowych. Oswiadczenie jest także dostępne w formie dokumentu word (oświadczenie).
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 519
Liczba cytowań: 0